Najaf Havzasi
Najaf seminariyasi (arabcha: حوزة النجف), al-Havza al-Ilmiyya (الحوزة العلمية) nomi bilan ham tanilgan, dunyodagi eng qadimgi va eng muhim shia seminariyalaridan (havza) biridir[1]. U Iroqning Najaf shahridagi Imom Ali ziyoratgohi yaqinida joylashgan, shuningdek, Iroqning Karbalo shahridagi kampusi ham faoliyat yuritadi. Shayx at-Tusiy (hijriy 385/milodiy 995 – 460/1067)[2] tomonidan tashkil etilgan va 1921-yilda zamonaviy Iroq tashkil etilgandan keyin ham tadqiqot markazi sifatida faoliyatini davom ettirgan[3][4].
2023-yildan boshlab Oyatulloh Ali as-Sistoniy Havza Ilmiyya Najafga rahbarlik qiladi, unga yana ikki oyatulloh – Muhammad Ishoq Al-Fayyod va Bashir an-Najafi qoʻshilgan[5]. U yerda tahsil olayotgan talabalar soni hozirda kamayib ketgan, 20-asr oʻrtalarida 15-20.000 nafardan, Saddam Husayn repressiv hukmronligi davrida 3000 nafarga, 2014-yilda esa 13000 nafarga kamaygan[6].
2014-yildan boshlab oʻquv dasturi koʻplab zamonaviy fanlarni, shuningdek, dinlararo va mazhablararo tashabbuslarni oʻz ichiga olgan holda yangilangan[6].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shayx at-Tusiy (hijriy 385/milodiy 995 – 460/1067)[2] taʼlimni davom ettirish uchun Bagʻdodga boradi. 12 yildan soʻng u Bagʻdodni tark etib, diniy ixtiloflar uchun Najafga borishga majbur boʻladi[7]. U hijriy 430-yilda (milodiy 11-asr) Najafda seminariya tashkil qilgan[8]. Muassasa 1921-yilda zamonaviy Iroq tashkil etilgunga qadar oʻquv markazi sifatida faoliyat yuritgan. Hijriy 460 (milodiy 1067) yili vafot etgan[3][4].
20-asrning oʻrtalarida Havza „oʻz taʼlim dasturida ulkan oʻzgarishlarga uchragan“[6] va talabalar soni 15-20.000 kishiga koʻpaygan. Baas partiyasi davridagi repressiya vaqtida talabalar soni 3000 ga qisqardi, chunki shia siyosiy uygʻonishi (Sahva) rejim tomonidan hujumga uchragan va Eron-Iroq urushi tufayli chet ellik talabalarning darsda qatnashishi qiyinlashgan[6]. 2003-yilda Saddam qulagan paytda Najafda atigi 3000 ga yaqin talaba[6] va 2000 nafar ulamo faoliyat yuritayotgan boʻlgan[9]. Keyin ularning soni yana oʻsishni boshladi va 2014-yil holatiga koʻra, Al-Monitor axborot xizmati tomonidan oʻtkazilgan aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra[6], taʼlim dargohida 13 000 talaba boʻlib, ulardan 50 ga yaqin xorijiy davlatlar – Eron, Hindiston, Tailand, Frantsiya, AQSh, Kanada va boshqalardan tashrif buyurgan[6].
Fanlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Seminariyada oʻqitiladigan fanlarga quyidagilar kiradi[10]:
- Mantiq (Logika)
- Usul al-fiqh (fiqh asoslari)
- Fiqh (huquq)
- Qur’on tafsiri
- Ulum al-Qur’on (Qur’on ilmlari)
- Ilm al-Hadis (Anʼanalarni oʻrganish)
- Ilm ar-Rijol (roviylar ilmi)
- Tarix
- Aqoid / Kalom (teologiya)
- Lugha (tilshunoslik)
- Falsafa (Islom falsafasi)
- Irfon (Islom tasavvufi)
- Qiyosiy din
- Epistemologiya
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Marjaʿ
- Maraji roʻyxati
- Qum seminariyasi
- Qum seminariyasi oʻqituvchilari jamiyati
- Isfaxon seminariyasi
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „A rare look inside the 'heart of society' for Iraq's Shi'ites“. Reuters (2017-yil 12-oktyabr).
- ↑ 2,0 2,1 http://www.al-islam.org/fiqh/chap2.html FIQH and FUQAHA – An Introduction to Fiqh (Islamic Jurisprudence) Containing Forty Four Life Sketches of the Great Past Masters, Published by the WORLD FEDERATION OF KHOJA SHIA ITHNAASHERI MUSLIM COMMUNITIES
- ↑ 3,0 3,1 „Hawza - Advanced Islamic Studies“. Ahlul Bayt Digital Islamic Library Project. 2011-yil 8-martda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ 4,0 4,1 Sreeram Chaulia. „Shiites and Democracy“. Mideast Monitor. 2008-yil 26-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ Marcinkowski, Christoph. Thinking ahead : Shi'ite Islam in Iraq and its seminaries (hawzah 'ilmiyyah). Singapore: S. Rajaratnam School of international Studies, 25 April 2007. 2023-yil 19-iyulda qaraldi.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Mamouri, Ali. „Najaf's Shiite seminaries enter 21st century“. Al-Monitor (2014-yil 8-aprel). Qaraldi: 2023-yil 18-iyul.Mamouri, Ali (8 April 2014). „Najaf’s Shiite seminaries enter 21st century“. Al-Monitor. Retrieved 18 July 2023.
- ↑ Jaffer - XKP, Mulla Asghar Ali M.. FIQH and FUQAHA. CreateSpace Independent Publishing Platform (November 4, 2015), 4 November 2015. ISBN 978-1519106759.
- ↑ „Part 2: The Fuqaha“. World Federation of Khoja Shia Ithna-Asheri Muslim Communities.
- ↑ Mamouri, Ali. „The dueling ayatollahs“. Al-Monitor (2018-yil 11-aprel). Qaraldi: 2023-yil 19-iyul.
- ↑ „Hawza - Advanced Islamic Studies“. 2011-yil 8-martda asl nusxadan arxivlangan.
