Musiqa terapiya

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Rassom Lui Gallening „Musiqa kuchi“ kartinasi, singlisi uchun skripka chalayotgan akasi tasvirlangan, shuning uchun u barcha azob — uqubatlarni-ruhiy va jismoniy narsalarni unutib, chuqur uyquga ketgan.

Musiqiy terapiya-bu terapevtik vosita sifatida musiqadan foydalanadigan psixoterapevtik usul.

Taʼrifi[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Musiqa terapiya "atamasi yunon-lotin tilidan kelib chiqqan va tarjimada"musiqa bilan davolash" degan maʼnoni anglatadi. „Musiqa terapiya“ tushunchasining koʻplab taʼriflari mavjud. Olimlarning katta qismi musiqa terapiyasini psixoterapiyaning yordamchi vositasi, bemorlarni murakkab terapevtik usullardan foydalanishga maxsus tayyorlash vositasi deb bilishadi. Boshqa mualliflar musiqa terapiyani quyidagicha belgilaydilar:

  • Somatik va ruhiy kasalliklarga chalingan bolalar va kattalarni davolash, reabilitatsiya qilish, oʻqitish va tarbiyalashda musiqadan nazorat ostida foydalanish[1];
  • Kasallik yoki ruhiy buzilishlarning fiziologik va psixologik jihatlarini davolash uchun musiqadan tizimli foydalanish[2];
  • Ijodiy kuchlar va pedagogik-tarbiyaviy ishlarni optimallashtirish vositasi[3] foydalanish

Rivojlanish tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Musiqaning inson ruhiy va jismoniy holatiga sezilarli taʼsirini tasdiqlagan birinchi odamlardan biri yunon olimi va faylasufi Pifagor edi. Yamblichning „Pifagor hayoti toʻgʻrisida“ asaridan koʻrinib turibdiki, agar kimdir „chiroyli ritmlar va qoʻshiqlarni tinglasa, unda bunday odam musiqiy taʼlimni ohang va ritmlardan foydalangan holda, inson axloqi va ehtiroslari davolanadi va aqliy kuchlarning dastlabki uygʻunligi oʻrnatiladi“[4].

Hindistonda musiqiy terapiya usullari keng qoʻllanilgan-bu raga nazariyasiga mos keladi (har bir raga maʼlum bir kayfiyatga mos keladi, odamning holatidagi oʻzgarishlarga sezilarli taʼsir koʻrsatishi mumkin, shuning uchun depressiya va boshqa kasalliklarni davolash mumkin (hind shifokorlarining fikriga koʻra). Musiqa terapiyasi Xitoyda ham maʼlum boʻlgan.

Islomiy Sharq tibbiyotining donishmandi Avitsena (Abu Ali ibn Sino, 983 — 1036) „Tib qonunlari“ da musiqaning terapevtik vosita sifatida taʼsiri haqida yozgan (qarang: 1983-yil nashr, 25, 256-betlar va boshqalar).)

XII asr arman tabibi Mxitar Geratsi ham musiqa terapiyasining muhim ijobiy rolini taʼkidladi.

Gʻarbiy Yevropa va AQShning koʻplab mamlakatlarida musiqiy-psixoterapevtik markazlar paydo boʻlgan va mashhurlikka erisha olgan: Shvetsiya va Avstriyada-"Österreichische Gesellschaft zur Förderung der Musiktherapie", Shveysariyada — „Schweizer Forum für Musiktherapie“, Germaniyada — „Bundesarbeitsgemeinschaft — Musiktherapie“ (BAG Musiktherapie)[5], oʻnta aʼzodan iborat boʻlgan.

Musiqiy terapiya yoʻnalishlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

20-asrda musiqa terapiyaning bir nechta maktablari shakllandi.

  • Nemis maktabi (Shvabe, Keler, Kyonig) insonning psixofizik birligi tezisiga asoslanib, asosiy eʼtibor turli xil sanʼat turlarining shifobaxsh taʼsiridan har tomonlama foydalanishning turli shakllarini rivojlantirishga qaratilgan[5].
  • Rossiyada musiqaning insonga taʼsir mexanizmiga bagʻishlangan birinchi ilmiy ishlar XIX asr oxiri-XX asr boshlarida paydo boʻldi. V. M. Bexterev, I. M. Sechenov, I. M. Dogel, I. R. Tarxanov asarlarida musiqaning Markaziy asab tizimiga, nafas olish, qon aylanishi va gaz almashinuviga foydali taʼsiri toʻgʻrisida maʼlumotlar paydo boʻldi.[manba kerak]Miusiqiy ratsional psixoterapiyaning asl kontseptsiyasi Valentin Petrushin (Moskva) tomonidan ishlab chiqilgan[6]. Uning amaliy tajribasi taniqli qadimiy texnikalar va zamonaviy ilmiy yutuqlarini sintez qiladi. Insonga yaxlit yondashish, V.Petrushin bemorlarni nafaqat jismoniy, balki psixologik va intellektual tiklanishni ham ragʻbatlantiradi (tana, his-tuygʻular, fikrlar bilan ishlash), chunki kasalliklar koʻpincha tananing jismoniy zaifliklarida emas, balki xarakter xususiyatlarida ham sabab boʻladi, bu esa oʻz navbatida insonning dunyoqarashidan kelib chiqadi[5].

Musiqiy terapiya shakllari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Musiqiy terapiyaning 3 ta asosiy shakli mavjud: retseptiv, faol, integral.

  • Retseptiv musiqa terapiyasi (passiv) bemorning musiqiy terapiya mashgʻulotlari jarayonida unda faol ishtirok etmasligi, oddiy tinglovchining pozitsiyasini egallashi bilan ajralib turadi. Unga turli xil musiqiy kompozitsiyalarni tinglash yoki uning ruhiy salomatligi va davolash bosqichiga mos keladigan turli xil tovushlarni tinglash taklif etiladi[7].
  • Musiqiy terapiyaning faol usullari musiqiy materiallar bilan faol ishlashga asoslangan:instrumental oʻyin, qoʻshiq aytish[7].

Tadqiqot va tajribalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Meta-tahlillar shuni koʻrsatadiki, musiqa-terapiya demans, shizofreniya va depressiyani yengishda samarali taʼsir koʻrata oladi.

Rossiyada musiqa-terapiya boʻyicha ilmiy-uslubiy ishlar va tajribalar yaratildi: samara musiqiy terapiya ilmiy-tadqiqot instituti (2001-yildan), milliy musiqa terapevtlari assotsiatsiyasi (2009-yildan), musiqa psixologlari va psixoterapevtlari assotsiatsiyasi (2011-yildan).

Musiqiy terapiya taʼsiriga misollar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Bir nechta ilmiy izlanishlarga koʻra, Motsartning D major sonatasini tinglash bemorlarda epilepsiya xurujlari sonini kamaytirishga yordam beradi („Motsart effekti“deb ataladi)[8]. Biroq, ushbu tadqiqot natijalarining ishonchliligi unga qoʻyilgan cheklovlar va keyingi tadqiqotlarda natijalarni takrorlay olmaslikka sabab boʻldi[9].
  • Baʼzi shifokorlar musiqa mushaklarning boʻshashiga yordam beradi, ayniqsa tez yurish va yugurish paytida va semirib ketgan odamlarning yaxshi jismoniy holatini saqlab qolish uchun qoʻshimcha reabilitatsiya terapiyasi sifatida ishlatilishi mumkin deya maslahat berishadi. Bundan tashqari, musiqa kayfiyat va hissiyotlarga ragʻbatlantiruvchi taʼsir koʻrsatadi, bu esa sport ruhini saqlashga imkon beradi va shu bilan fitnes yutuqlariga uzoq muddatli taʼsir koʻrsatadi[10].
  • Muayyan turdagi musiqa tinglash yurak urishini sekinlashtirishi va qon bosimini pasaytirishi mumkin. Tadqiqotchilar musiqa va sukunatning turli xil kombinatsiyalarini sinab koʻrishdi va ritmik va sokin kuylar qon oqimi va yurakka eng yaxshi taʼsir koʻrsatishini aniqladilar.[11].
  • Amaliyotchi musiqa terapevt-psixologlarning taʼkidlashicha, toʻgʻri tanlangan kuylar, musiqiy asarlar, improvizatsiyalar xotira va ongsizlik bilan ishlash uchun qulay vositadir. Musiqa fikrlash va xotira jarayonlarini yaxshilaydi. Tovushlar assotsiativ tuzilmalarga oʻzaro taʼsir qiladi, haqiqiy xotiralar va tajribalarni yuzaga, ongga „tortib oladi“.

Shuningdek turdosh yoʻnalishlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Musiqiy psixologiya
  • Musiqaning hissiy taʼsiri
  • Raqs harakati terapiyasi
  • Art terapiya

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Vorojsova O. A. Muzika i igra v detskoy psixoterapii. — M., 2004
  2. ↑ Brusilovskiy L. S. Muzikoterapiya // Rukovodstvo po psixoterapii. — M., 1985
  3. ↑ Muzika v detskoy dushe[sayt ishlamaydi] Andoza:Недоступная ссылка. — K., 2007
  4. ↑ „Ямвлих. О ПИФАГОРОВОЙ ЖИЗНИ“. yanko.lib.ru. 2016-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-iyun 2016-yil.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Petrushin V. I. Muzikalnaya psixoterapiya. Teoriya i praktika. — M., 1999
  6. ↑ [www.famous-scientists.ru/2184/ „Петрушин Валентин Иванович“] (5-mart 2007-yil). Qaraldi: 18-may 2012-yil.
  7. ↑ 7,0 7,1 {{{заглавие}}}.
  8. ↑ Hughes, J., Daaboul Y., Fino, J., Shaw, G. (1998). The Mozart effect on epileptiform activity. Clin Electroencephalogr,29 (3), 109-19. Retrieved December 3, 2007, from Pubmed Database.
  9. ↑ „The Mozart Effect“ (inglizcha) (2010-yil 1-sentyabr). 2012-yil 5-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18-may 2012-yil.
  10. ↑ Lіkar-info. „Muzika povishaet fizicheskuyu vinoslivost“ (Wayback Machine saytida 5-mart 2016-yil sanasida arxivlangan) 7-iyulya 2008
  11. ↑ Lіkar-іnfo. Voodushevlyayuщaya opernaya muzika sposobno zamedlit serdsebienie i snizit krovyanoe davlenie (Wayback Machine saytida 5-mart 2016-yil sanasida arxivlangan) 25-iyunya 2009

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Starcheus M. S. Muzikoterapiya // Psixologicheskiy leksikon / pod obщ. red. A. V. Petrovskogo. — M. : PYeR SE, 2007. — 416 s.  (nedostupnaya ssilka s 28-09-2015 [2505 dney])
  • Petrushin V. I. Muzikalnaya psixoterapiya. — „Vlados“, 2000.
  • Petrushin V. I. Svyaz muzikalnoy terapii s konsepsiyami veduщix psixoterapevticheskix shkol // Psixoterapiya. — 2006. — № 2.
  • Klyuev A. S. Muzikoterapiya kak metod muzikalnoy pedagogiki // Iskusstvo i obrazovanie. — 2012. — № 4 (78). — S. 106—109.
  • Klyuev A. S. Ob ispolzovanii muzikoterapii v pedagogicheskoy rabote. Novie dannie // Iskusstvo i obrazovanie. — 2019. — № 5 (121). — S. 178—187.
  • Muzikoterapiya v muzikalnom obrazovanii: Materiali Pervoy mejdunarodnoy nauchno-prakticheskoy konferensii 5-maya 2008 g., Sankt-Peterburg/ Sost. i nauch. red. prof. A. S. Klyuev. — SPb.: Asterion, 2008. — 168 s.
  • Muzikoterapiya v muzikalnom obrazovanii — Terapiya iskusstvom v xudojestvennom obrazovanii: po itogam 10-ti mejdunarodnix nauchno-prakticheskix konferensiy (Sankt-Peterburg, 2008—2017 gg.) / Cost. i nauch. red. prof. A. S. Klyuev. — SPb.: Aleteyya, 2018. — 378 s.
  • Muzikoterapiya segodnya: nauka, praktika, obrazovanie: Materiali mejdunarodnoy konferensii 22-23 marta, 2019 g., Moskva. M., 2019. — 99 s.
  • Djuletta Alvin i Eriel Uorik. Muzikalnaya terapiya dlya detey s autizmom: per. s angl.//Terevinf, Moskva, 2008 g. — 208 s.
  • Menegetti A. Muzika dushi. Vvedenie v muzikoterapiyu.
  • Rodjers K. Vzglyad na psixoterapiyu. Stanovlenie cheloveka / Per. sangl. — M.: Progress, Univers, 1994.
  • Shushardjan S. V. Sovremennie metodi muzikalnoy terapii i effekti, voznikayuщie pri vozdeystvii muzikoy i razlichnimi akusticheskimi signalami na organizm cheloveka / Traditsionnaya meditsina. Vostok i Zapad. — 2005. T. 2. — № 2. S. 23 29.
  • {{{заглавие}}}. — 2010.
  • Gavrilushkina O. P. Zadachi muzikalnogo vospitaniya umstvenno otstalix detey // Voprosi vospitaniya i obucheniya anomalnix detey doshkolnogo vozrasta — M., 1980. — S. 14-23.
  • Timoshenko G. V., Leonenko Ye. A. Rabota s telom v psixoterapii : prakticheskoe rukovodstvo. M., 2017. 480 s. 11. Serdyukova
  • X. Braders. Vliyanie muziki na cheloveka. Oksford vyujn Press. 231s. H. Brothers. Influence of music on a human being. Oxford vewsion Press. P. 231
  • {{{заглавие}}}. — 2015.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Musiqa_terapiya&oldid=4212649" dan olindi