Murod Avliyo maqbarasi

Maqbara
Joylashuv	Samarqand
Binokor	Xo'ja Said Muso ibn Said Murtazo
Meʼmoriy uslubi	Fors arxitekturasi Islom va Oʻrta Osiyo meʼmorchiligi elementlari bilan
Xarita

Murod Avliyo maqbarasi Samarqand shahridagi musulmon maqbaralaridan biridir. Maqbarada 1511-yilda vafot etgan Murod Avliyo (Avliyo) nomi bilan mashhur Xo‘ja Said Muso ibn Said Murtazo dafn etilgan. Murod so'zi va ismi "orzu" yoki "yaxshi niyat" degan ma'noni anglatadi. Mo'minlar avliyoni shunday atashgan, chunki u go'yo Xudoga ma'qul keladigan istaklarning tez ro'yobga chiqishiga hissa qo'shgan. Bu Samarqanddagi kam sonli shia ziyoratgohlaridan biridir. Biroq, bu maqbarani sunniylar ham hurmat qilishadi^[1].

Murod Avliyo oʻsha davrning Samarqand, Movaraunnahr va Xurosonning mashhur musulmon ilohiyotchilaridan biri, faqih, shariat bilimdoni, faylasuf edi. Xo'ja Ahror Valining shogirdlaridan biri bo'lib, avliyoning aniq tugʻilgan joyi haqida maʼlumot yoʻq, biroq baʼzi tarixchilar tarixiy manbalarda u Samarqandda tugʻilgan, deb daʼvo qilsalar, baʼzilari u hozirgi Quvayt hududidan boʻlib, Samarqandga Islom dinini yoyish uchun kelgan deb taʼkidlaydilar.

Maqbara XIX asrda Samarqandning mahalliy Eron jamoasi tomonidan qurilgan. Maqbara Sovet davrida yopilgan bo'lib, ayrim rivoyat va maʼlumotlarga koʻra, Murod Avliyo maqbarasini vayron qilishga qaror qilingan, buzib tashlash uchun maqbaraga buldozer, traktor va boshqa ogʻir texnikalar keltirilgan. Uskunalar buzishni boshlashi bilan to'satdan barcha jihozlar o'chadi va tekshiruvlar paytida buzilish aniqlanadi. Shundan so'ng, buzilishni to'xtatish to'g'risida qaror qabul qilinadi. Bu voqeani ba'zilar mo''jiza deb biladi. O‘zbekiston 1991- yilda mustaqillikka erishgach, maqbara qayta ochilib, mukammal restavratsiya qilinib, Samarqandning mahalliy Eron jamoatchiligi nazorati ostida o‘tkazildi^[2].

Maqbara Samarqand shahrining g‘arbiy qismida, Mirzo Ulug‘bek shoh ko‘chasi yonida, Jarariq ko‘chasida, Samarqand O‘zbekiston davlat tarixi va madaniyati muzeyidan 150 metr shimoli-sharqda joylashgan. Maqbara katta hovli-hudud ichida joylashgan boʻlib, uning bir qismida qadimiy qabriston va Temur saroyi xarobalari boʻlgan. Ilgari qabriston deyarli butun hududni egallab, maqbarani o'rab turgan. Hovli burchagida xuddi shu nomdagi kichik masjid bo'lib, haligacha aholi u yerdan foydalanib kelishadi.

Maqbarani ko‘plab ziyoratchilar o‘z xohish-istaklarini ro‘yobga chiqarish maqsadida ziyorat qilishadi. Bu yerga, asosan, kasalliklarga, bepushtlikka davo izlab kelishadi. Qoidaga ko‘ra, ziyoratchilarning ko‘pchiligi haftaning shu kuni orzulari albatta amalga oshishiga ishonib, chorshanba kuni maqbaraga kelishadi.

Samarqandning boshqa meʼmoriy, arxeologik, diniy va madaniy yodgorliklari bilan birgalikda “Samarqand – madaniyatlar chorrahasi” nomi bilan YuNESKOning Butunjahon merosi roʻyxatiga kiritilgan.