Leven katolik universiteti (1834-1968)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Papa Gregori XVI, 1834-yilda Belgiya yepiskoplari bilan birga Malin katolik universitetining asoschisi, keyinchalik u Leuven katolik universitetiga aylanadi.

Leuven yoki Luven katolik universiteti (fransuzcha: Université catholique de Louvain) , niderlandcha: Katholieke Hogeschool te Leuven, keyinchalik Katholieke Universiteit te Leuven) 1834-yilda Mechelen shahrida Belgiyaning katolik universiteti sifatida tashkil etilgan va 1835-yilda Leuven shahriga koʻchib, nomini Leuven katolik universitetiga oʻzgartirgan.[1] 1968-yilda Gollandiya va fransuz tilida soʻzlashuvchi talabalar organlari oʻrtasidagi ziddiyatlardan soʻng u ikkita universitetga, Katholieke Universiteit Leuven va Katolik de Luven universitetiga boʻlingan.

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Per de Ram, Belgiyaning yangi katolik universitetining birinchi rektori.
Arenberg qal’asi, universitetning bir qismi

Katalog davrida , Campo Formio shartnomasiga koʻra, bu hudud Venetsiya Respublikasi evaziga Avstriya tomonidan Fransiya Respublikasiga berilgan.[2] Fransiya Respublikasiga rasman integratsiyalashgandan soʻng, 1793-yildagi qonun Fransiyadagi barcha universitetlarni yopish majburiyatini yukladi. Leven universiteti 1797-yil 25-oktabrda Dijle departamentining farmoni bilan tugatilgan[3]

1816-yilda shaharda yangi institut — Luven Davlat universiteti tashkil etilgan, ammo 1835-yilda yopilgan. Davlat universitetining yopilishi bilan Mechelen katolik universiteti oʻz oʻrnini Levenga koʻchirdi, nomini oʻzgartirdi va oʻzini 1425-yildagi Leuven universitetining „qayta asoschisi“ deb eʼlon qildi. Qadimgi muassasa bilan davom etish haqidagi bu daʼvo sudlarda eʼtiroz bildirildi, Belgiyaning eng yuqori sudi (1844, 1855 va 1861-yillarda) qonunga koʻra, Leuven katolik universiteti boshqa nizom boʻyicha yaratilgan boshqa institut ekanligi toʻgʻrisida qaror chiqardi.[4] Shunga qaramay, Leuven katolik universiteti koʻpincha eski institutning davomi sifatida qaraldi.

1968-yilda Leuven katolik universiteti ikki institutni tashkil qilish uchun boʻlindi :

  • Katholieke Universiteit Leuven, golland tilida soʻzlashuvchi, Leuven shahrida joylashgan.
  • Katolik de Luven universiteti, fransuz tilida soʻzlashuvchi,Louvain-la-Neuve yaqinida joylashgan.

Vaqt jadvali[tahrir | manbasini tahrirlash]

Eski universitet (1425-1797)[tahrir | manbasini tahrirlash]

15-asrda Leven shahri Brabant gertsogi Jon IV koʻmagida Muqaddas Taxtga universitet ochish uchun rasmiy iltimos bilan murojaat qildi.[5] Papa Martin V 1425-yil 9-dekabrda Leven shahridagi universitetni Studium Generale sifatida asos solgan papalik qarorini chiqardi. Oʻzining dastlabki yillarida universitet Parij, Kyoln va Vena shaharlaridan namuna olgan edi. Universitet 16-asrda Adriaan Florenszoon Boeyens (Papa Adrian VI), Desiderius Erasmus, Johannes Molanus, Joan Lluís Vives, Andreas Vesalius, Ferdinand Verbiest va Gerardus kabi mashhur olim va professorlarning mavjudligi tufayli gullab-yashnagan.

Davlat universiteti (1816-1835)[tahrir | manbasini tahrirlash]

Keyinchalik mintaqa Niderlandiya Birlashgan Qirolligining bir qismi boʻldi (1815-1830) va Uilyam I 1816-yilda Levenda davlat universiteti sifatida yangi universitetga asos soldi.(niderlandcha: Rijksuniversiteit)Bu universitet ham 1835-yilda tugatilgan. 1830-yilda Niderlandiya Birlashgan Qirolligining janubiy viloyatlari Belgiyaning mustaqil davlatiga aylandi.

Katolik universiteti (1834-1968)[tahrir | manbasini tahrirlash]

Luven katolik universiteti tashkil etilganining 25 yilligiga bagʻishlangan kitob, 1859-yil 3-noyabr.

1834-yil 8-noyabrda Papaning 1833-yil 13-dekabrdagi brifingida Rim papasi Gregori XVI[6] ruxsati asosida Belgiya yepiskoplari Mechelen shahridagi yangi katolik universitetiga asos soldilar. Yepiskoplar tomonidan Mechelendagi universitetni tashkil etish haqidagi eʼlon Gent, Leuven va Liej shaharlarida namoyishlar va tartibsizliklar bilan kutib olindi.[7][8]

Belgiya katolik universiteti (lotincha: Universitas catholica Belgii), odatda Mechelen katolik universiteti deb ataladi, Mechelen shahrida tashkil etilgan universitet (fransuzcha: Malines)), Belgiya, 1834-yil 8-noyabrda Belgiya yepiskoplari tomonidan „Muqaddas Apostol Taxtining har qanday taʼlimotini qabul qilish va bu avgust manbasidan kelib chiqmaydigan har qanday narsani rad etish uchun“ universitet yaratishni maqsad qilgan. Birinchi va yagona rektor ruhoniy va tarixchi Piter de Ram edi. Universitet Mechelenda qisqa umr koʻrdi, chunki episkoplar universitetni 1835-yil 1-dekabrda Levenga koʻchirdilar va u erda „Leuven katolik universiteti“ nomini oldi. Bu Belgiyaning liberal fikrini gʻazablantirdi, bu uni sobiq Leuven universitetining oʻtmishini tortib olishga urinish sifatida tasvirlangan.[9] Shuningdek, u Bryusselda erkin universitet tashkil etilishiga olib keladigan dunyoviy universitetni tashkil etish talablarini kuchaytirdi.

Keyinchalik Leuven katolik universiteti koʻpchilik tomonidan eski Leuven universitetining qayta tashkil etilishi sifatida koʻrib chiqildi.

1859-yil 3-noyabrda Katolik universiteti tashkil topganining kumush yubileyini nishonladi.[10] 1859-yil 23-noyabrda Luven musiqa akademiyasining katta festival zalida talabalar tomonidan rektor va fakultetga taklif etilgan besh yuzdan ortiq mehmonlar uchun ziyofat boʻlib oʻtdi.[11]

1884-yilda Luven katolik universiteti oʻzining 50 yilligini tantanali ravishda nishonladi.[12]

1909-yilda katolik universiteti oʻzining 75 yilligini nishonladi va medal bilan taqdirlandi.

1914-yilda, Birinchi jahon urushi paytida, Leuven nemis qoʻshinlari tomonidan talon-toroj qilindi. Ular shaharning katta qismiga oʻt qoʻyib, uning yarmini, shu jumladan universitet kutubxonasini yoʻq qilishdi (pastga qarang).

Split (1962-1970)[tahrir | manbasini tahrirlash]

1834-yildan boshlab Luven katolik universiteti faqat fransuz tilida maʼruzalar oʻqidi. Lotin tili baʼzan ilohiyot fakultetida qoʻllanilgan, lekin u mohiyatan frant=suz tilidagi institut edi. Belgiyaning boshqa rasmiy tili va Levenda soʻzlashuvchi til boʻlmish golland tilida maʼruzalar 1930-yilda oʻqila boshlandi.

1962-yilda rasmiy tildan foydalanishni tartibga soluvchi konstitutsiyaviy islohotlarga muvofiq, universitetning fransuz va golland boʻlimlari umumiy boshqaruv tuzilmasi doirasida avtonom boʻldi. Flamand millatchilari universitetni boʻlinishni talab qilishda davom etdilar va gollandiyalik maʼruzachilar fransuz tilida soʻzlashuvchi akademik xodimlarga berilgan imtiyozlardan va mahalliy fransuz tilida soʻzlashuvchi jamoaning golland tilida soʻzlashuvchi qoʻshnilariga nisbatan nafratlanishidan norozilik bildirdilar. Fransuz tilida soʻzlashuvchi ijtimoiy geograf televideniye maʼruzasida Leven shahrini kengaytirilgan ikki tilli „Katta-Bryussel“ mintaqasiga qoʻshishni taklif qilganida keskinlik kuchaydi. Asosiy flamand siyosatchilari va talabalari Leuven Vlaams — Walen Buiten („Leuven [is] Flamand — Vallonlar tashqarida“) shiori ostida namoyishni boshladilar. Talabalar namoyishlari 1960-yillarning oʻrtalarida zoʻravonlikka aylanib ketdi. Fleminglarga nisbatan kamsitish tarixidan kelib chiqqan talabalar tartibsizliklari 1968-yil fevral oyida Belgiya hukumatini agʻdardi.

Nizo 1968-yil iyun oyida universitetning golland tilidagi boʻlimini Levenda qolgan mustaqil Katolik de Luven universitetiga aylantirish orqali hal qilindi.Fransuz tilida soʻzlashuvchi universitet Brabant provinsiyasining fransuz tilida soʻzlashuvchi qismidan janubda joylashgan Louvain-la-Neuve („Yangi Leuven“) deb nomlangan yashil maydonga koʻchirildi. Ajralish haqidagi keskinlik uzoq davom etdi. Biroq, hozirda ikki „qardosh universitet“ oʻrtasida ilmiy hamkorlik va talabalar almashinuvi tobora ortib bormoqda.

Kutubxona[tahrir | manbasini tahrirlash]

1914-yilda nemis armiyasi tomonidan kutubxonadan soʻng yoqib yuborilgan Leuven katolik universiteti kutubxonasi xarobalari.

1834-yildan boshlab Katolik universiteti kutubxonasi universitet zalida joylashgan boʻlib, uning eng qadimgi qismlari 1317-yilga toʻgʻri keladi. 1914-yil avgust oyida nemis qoʻshinlarining bostirib kirishi natijasida vayron qilingan, taxminan 230 000 kitob, 950 qoʻlyozma va 800 inkunabula yoʻqolgan.[13] Yoʻqotilgan materiallar orasida Rongorongo text E boʻlgan Pasxa oroli plansheti va eng qadimgi Chexiya Injillari bor edi.

Uitni Uorren tomonidan loyihalashtirilgan va 1921-yildan 1928-yilgacha qurilgan kutubxona binosi, hozirda KUL markaziy kutubxonasi.

Birinchi jahon urushidan keyin Mgrda yangi kutubxona qurildi. Ladeuzeplein, amerikalik arxitektor Uitni Uorren tomonidan neo-Flamand-Uygʻonish davri uslubida yaratilgan edi. Qurilish 1921-1928-yillar orasida boʻlib oʻtgan.[14] Uning monumental oʻlchami ittifoqchilarning Germaniyaga qarshi gʻalabasini aks ettiradi va u shahardagi eng katta universitet binolaridan biriga aylandi. 1940-yilda Germaniyaning Levenga ikkinchi bostirib kirishi paytida bino yonib ketdi, 900 000 qoʻlyozma va kitoblar yoʻqoldi. Bino urushdan keyin Uorren loyihasiga muvofiq qayta qurildi.

Urushdan keyin kutubxona fondlari qayta tiklandi va 1968-yilda boʻlinish paytida taxminan toʻrt million kitob bor edi. 1968-yilda universitetning fransuz va golland tilidagi alohida muassasalarga boʻlinishi markaziy kutubxona fondlarining boʻlinishiga olib keldi. Bu muqobil shelfmarkalar asosida amalga oshirildi (asar u yoki bu boʻlimga aniq tegishli boʻlgan hollar bundan mustasno, masalan, fakultet aʼzosi tomonidan yozilgan yoki tilga sodiqligi aniq boʻlgan bitiruvchi tomonidan vasiyat qilingan). Bu entsiklopediyalar va davriy nashrlarning nashrlari hajmi boʻyicha ikki universitet oʻrtasida taqsimlanganligi faktoidiga asos boʻldi.

Mgr ustidagi bino Ladeuzeplein hozir Katholieke Universiteit Leuvenning markaziy kutubxonasidir.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Leuvendagi akademik kutubxonalar
  • Mechlin katolik universiteti
  • Collegium Trilinggue
  • Katholieke universiteti Leuven
  • Qadimgi kitoblarning Leuven maʼlumotlar bazasi
  • Eski Leuven universiteti
  • Leuven davlat universiteti
  • Katolik de Louvain universiteti
  • Leuvendagi universitetlar
  • Lovanium universiteti
  • Ajratilgan universitetlar roʻyxati

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Encyclopédie théologique, tome 54, Dictionnaire de lʼhistoire universelle de lʼÉglise, Paris : éd. J.P. Migne, 1863, sub verbo Grégoire XVI, col. 1131 : „Après sa séparation de la Hollande en 1830, la Belgique libérale a vu son Église jouir d’une véritable indépendance. Les évêques s’assemblent en conciles, communiquent avec le Saint-Siège en toute liberté. Sur l’article fondamental des études, ils ont fondé l’université catholique de Louvain, où les jeunes Belges vont en foule puiser aux sources les plus pures toutes les richesses de la science“. And : Edward van Even, Louvain dans le passé et dans le présent, Louvain, 1895, p. 606 : „Par lettre collective du 14 novembre 1833, le corps épiscopal s’adressa à Grégoire XVI, à l’effet d’obtenir l’autorisation nécessaire pour ouvrir l'école. Cette autorisation fut octroyée par un bref du 13 décembre suivant. Une circulaire épiscopale, datée du 20 février 1834, annonça aux fidèles la fondation d’une Université catholique“.
  2. Jules Delhaize, La domination française en Belgique, Bruxelles, 1909, tome III, p. 171 : „ Les articles 3 et 4 du traité de Campo-Formio consacrèrent enfin, au point de vue international, la réunion de la Belgique à la France. Voici ces articles. Art. 3 — Sa Majesté l’Empereur, Roi de Hongrie et de Bohême, renonce pour elle et ses successeurs en faveur de la République française, à tous ses droits et titres sur les ci-devant provinces belgiques, connues sous le nom de Pays-Bas autrichiens. La République française possédera ces pays à perpétuité, en toute souveraineté et propriété, et avec tous les biens territoriaux qui en dépendentʼ“.
  3. Jan Roegiers et al., Leuven University, Leuven, Leuven University Press, 1990, p. 31: „With the Law of 3 Brumaire of Year IV, which reorganized higher education in the French Republic, there was no place for the University of Louvain, and it was abolished by Decree of the Departement of the Dijle on 25 octobre (1797)“.
  4. Several rulings of the Belgian Courts, of Cassation and Appel, forbid the identification of the Catholic University with the Old University: „L’université catholique de Louvain ne peut être considérée comme continuant l’ancienne université de Louvain; et lorsqu’un acte de fondation a désigné pour collateur un professeur de cette ancienne université, il y a lieu d’y pourvoir par le gouvernement“, (Table générale alphabétique et chronologique de la Pasicrisie Belge contenant la jurisprudence du Royaume de 1814 à 1850, Bruxelles, 1855, p. 585, colonne 1, alinea 2. Voir également: Bulletin Usuel des Lois et Arrêtés, 1861, p.166.) See also the ruling of the Cour dʼAppel of 1844: La Belgique Judiciaire, 28 July 1844 n° 69, p. 1 : „Cour d’Appel de Bruxelles. Deuxième chambre. L’université libre de Louvain ne représente pas légalement l’antique université de cette ville. Attendu que cette université (l’ancienne Université de Louvain), instituée par une bulle papale, de concert avec l’autorité souveraine, formait un corps reconnu dans l'État, ayant différentes attributions, dont plusieurs même lui étaient déléguées par le pouvoir civil; Attendu que ce corps a été supprimé par les lois de la république française; Attendu que l’université existant actuellement à Louvain ne peut être considérée comme continuant celle qui existait en 1457, ces deux établissemens ayant un caractère bien distinct, puisque l’université actuelle, non reconnue comme personne civile, nʼest qu’un établissement tout-à-fait privé, résultat de la liberté d’enseignement, en dehors de toute action du pouvoir et sans autorité dans l'État…“.
  5. Jamoat mulki Herbermann, Charles, ed (1913). Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. 
  6. Edward van Even, Louvain dans le passé et dans le présent, Louvain, 1895, p. 606: „Par lettre collective du 14 novembre 1833, le corps épiscopal s’adressa à Grégoire XVI, à l’effet d’obtenir l’autorisation nécessaire pour ouvrir l'école. Cette autorisation fut octroyée par un bref du 13 décembre suivant. Une circulaire épiscopale, datée du 20 février 1834, annonça aux fidèles la fondation d’une Université catholique“.
  7. John Bartier, Guy Cambier, Libéralisme et socialisme au XIXe siècle, Université libre de Bruxelles, Institut d’histoire du christianisme, 1981, p. 17. And Emiel Lamberts and Jan Roegiers, Leuven University, Louvain, 1990, p. 194 : „There were demonstrations in protest, especially at Ghent and Louvain […] and the Liberals responded by setting up a parallel university in Brussels“.
  8. Père V. De Buck S.J., Mgr de Ram, recteur magnifique de l’université catholique de Louvain, Paris : Ch. Douniol, 1865 : „Naturellement, on songea à lui pour lui confier une charge dans l’université catholique dont on projetait la fondation. On nʼa pas écrit jusqu’ici et nous ne rechercherons pas qui, le premier, osa concevoir cette idée, une des plus hardies qui aient jamais été mises à exécution. Le pays est petit, et il possédait déjà trois universités soutenues par l’autorité et l’argent du gouvernement (….)et de faire apprécier les énormes difficultés qui s’attachaient à la fondation de l’université catholique“.
  9. According to Maurice Voituron, who wrote in his Le parti libéral joué par le parti catholique dans la question de lʼenseignement supérieur, (Brussels, 1850): "et alors aurait paru plus évidente encore aux yeux du pays l’intention du parti catholique de tuer l’enseignement de l'État, afin de ne laisser debout que l’Université catholique de Malines, qui allait prendre le titre d’Université de Louvain, pour y usurper la renommée de l’ancienne, ainsi que ses fondations de bourses. Cependant, malgré lui, le parti catholique laissa échapper cet espoir par la bouche de son rapporteur M. Dechamps, lorsqu’il disait : „la confiance entourera de telle façon les établissements privés que les Universités de l'État, par exemple, deviendront à peu près désertes
  10. Souvenir du XXVe anniversaire de la fondation de lʼUniversité catholique: Novembre 1859, Louvain, typographie Vanlinthout et Cie, 1860 : „Inaugurée à Malines, le 4 novembre 1834, l’Université catholique a célébré à Louvain, le jeudi 3 novembre 1859, sa vingt-cinquième année d’existence“
  11. Souvenir du XXVe anniversaire de la fondation de l’Université catholique: Novembre 1859, p. 24 : „Banquet offert par les étudiants au Recteur et au Corps professoral le 23 novembre“; and : Emiel Lamberts, Jan Roegiers, et alii, Leuven University, „The Catholic University“, Leuven, 1990, p. 199 (illustration 11)
  12. E. Descamps, in : Université catholique de Louvain : Liber Memorialis : 1834-1884, Louvain : Peeters, 1887, p. V : „les fêtes du cinquantième anniversaire de l’Université catholique de Louvain ont eu un brillant éclat et un immense retentissement“.
  13. „Universiteitshal“ (nl). Flemish organization for Immovable Heritage (2020). [sayt ishlamaydi]
  14. Jan van Impe. De Leuvense universiteitsbibliotheek / druk 2: historische wandelgids. Leuven University Press, 20-noyabr 2012-yil — 26 bet. ISBN 978-90-5867-920-8. 29-iyun 2013-yilda qaraldi. 

Bibliografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • De Ramning universitetning ochilish marosimidagi nutqi matni (lotin tilida)
  • 1834: L’Ami de la din, 1834, p. 233
  • 1837: A. Ferrier, Louvain tarixi va topografiyasi tavsifi, Bruxelles, Haumann, Cattoir et Cie, 1837.
  • 1841: Augustin Theiner, Jean Cohen, Histoire desstitution d'éducation ecclésiastique, 1841, p. 112.
  • 1850: Maurice Voituron, La parti libéral joué par le parti catholique dans la question de l’enseignement supérieur, Bruxelles, 1850, p. 16.
  • 1860: Edvard Van Even, Luven monumental..., Louvain, C.-J. Fonteyn, 1860-yil.
  • 1864: Correspondance du RP Lacordaire et de Madam Swetchine, 1864, p. 26.
  • 1864: Journal des économistes, Parij jamiyati siyosati, Société de statistice de Paris, 1864, p. 13.
  • 1864: Louis Hymans, Histoire populaire du règne de Léopold Ier, roi des Belges, 1864, p. 154.
  • 1866: Adolphe Quetelet, Sciences Mathématiques and Physiques chez les Belges au commencement du XIXe, 1866, p. 534.
  • 1875: Patria Belgica, milliy ensiklopediya, 1875, p. 140.
  • 1881: Analectes pour servir à l’histoire ecclésiastique de la Belgique, 17-jild, 1881, p. 236.
  • 1885: Edmond Anri Jozef Reuzens, Louvain universiteti (1425-1797) tarixiga oid hujjatlar, 1885, p. 228
  • 1930: Georges Weill, L'éveil des nationalités: et le mouvement libéral (1815-1848), 1930, p. 181.
  • 1952: Marsel Dessal, Charlz Delescluze, 1809-1871: révolutionnaire jakobin, 1952, p. 30.
  • 1958: Liege fanlari boʻyicha qirollik jamiyati xotiralari, 1958, p. 89.
  • 1967: L’esprit laïque en Belgique sous le gouvernement libéral doctrinaire, 1857, 1967, p. 665.
  • 1974: Rut L. Uayt, L’Avenir de La Mennais: son roli dans la presse de son temps, 1974, p. 173.
  • 1975: Aloïs Simon, Gaston Braive, Jacques Lory, Mélanges dédiés à la mémoire de Mgr Aloïs Simon, 1975, p. 145.
  • 1977: Jean Préaux, Église et enseignement, 1977, p. 177.
  • 1980: Karlo Bronne, Leopold Ier va oʻgʻil temps, Bruxelles, ed. Pol Legrain, 1980, p. 154.
  • 1981: Jon Bartier, Gay Cambier, Liberalizm va sotsializm yoki XIX asr, 1981, p. 17.
  • 1998: Astrid fon Busekist, Belgiya: 1780 à nos jours siyosati va qurilishi, 1998, p. 87.
  • 1999: Véronique Laureys, L’histoire du sénat de Belgique de 1831 à 1995, 1999, p. 71.
  • 2006: Jacqueline Aubenas, Suzanne Van Rokeghem, Jeanne Vercheval-Vervoort, Des femmes dans l’histoire de Belgique, depuis 1830, 2006, p. 14.

Qoʻshimcha oʻqish[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • 1860: l’Université katolikasining XXVe yilligi esdalik sovgʻasi: 1859-yil noyabr, Louvain, Vanlinthout va Cie tipografiyasi, 1860-yil 19-noyabr 19-noyabr 9-yilgi universitetning XXV yilligi jamgʻarmasi yodgorligi
  • 1887-yil: Katolik de Louven universiteti : Liber Memorialis : 1834-1884, Luven : Piters, 1887-yil.
  • 1975: R. Mathes, Löven va Rom. Zur Gründung der Katholischen Universität Löwen unter besonderer Berücksichtigung der Kirchen-und Bildungspolitik Papst Gregors XVI, Essen, 1975.
  • 2006: abbe Andre Tixon: Löven maqolasi. In: Lexikon für Theologie und Kirche, jild. 6. Herder, Fribourg, Bale, Vena, 3e ed., 2006, p. 1070-1073.
  • 2011: Pieter Dhondt, Un ikki tomonlama kelishuv. Enjeux et débats relatifs à l’enseignement universitaire en Belgique au XIXe siècle, Gand : Akademiya matbuoti, 2011.