Jorj Gamov
Jorj Gamov Georgiy Antonovich Gamov ( 1904-yil 4-mart - 1968-yil 19-avgust) Sovet va amerikalik polimat, nazariy fizik va kosmolog edi. U Lemaitrning Katta portlash nazariyasining dastlabki himoyachisi va ishlab chiquvchisi edi. U kvant tunnellash orqali alfa yemirilishining nazariy izohini topdi, suyuqlik tushishi modelini va atom yadrosining birinchi matematik modelini ixtiro qildi, radioaktiv parchalanish, yulduz shakllanishi, yulduzlar nukleosintezi va Katta portlash nukleosintezi (buni birgalikda nukleosmogen deb ataydi) ustida ishladi. va molekulyar genetika .
O'zining o'rta va oxirgi faoliyatida Gamov o'zining ko'p e'tiborini o'qitishga qaratdi va ilm-fanga oid mashhur kitoblarni, jumladan, "Bir ikki uch" ni yozdi. Cheksizlik va janob Tompkins turkum kitoblari (1939–1967). Uning ba'zi kitoblari asl nashr etilganidan yarim asrdan ko'proq vaqt o'tgan bo'lsa ham, hali ham chop etilmoqda.
Erta hayot va martaba[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gamov Rossiya imperiyasining Odessa shahrida (hozirgi Odessa, Ukraina ) tug'ilgan. Otasi o‘rta maktabda rus tili va adabiyotidan, onasi esa qizlar maktabida geografiya va tarixdan dars bergan. Rus tilidan tashqari, Gamov fransuz tilini onasidan, nemis tilini esa repetitordan o'rgangan. Gamov ingliz tilini kollej yillarida o‘rgangan va erkin so‘zlasha boshlagan. Uning dastlabki nashrlarining aksariyati nemis yoki rus tillarida edi, lekin keyinchalik u texnik hujjatlar uchun ham, oddiy auditoriya uchun ham ingliz tilidan foydalangan.
Odessadagi fizika-matematika institutida[1] (1922—1923) va Leningrad universitetida (1923—1929) tahsil olgan. Gamov 1925-yilda Fridmanning erta vafotigacha Leningradda Aleksandr Fridmanning qo'li ostida o'qidi, bu esa undan dissertatsiya maslahatchilarini o'zgartirishni talab qildi. Universitetda Gamov nazariy fizikaning yana uchta talabasi Lev Landau, Dmitriy Ivanenko va Matvey Bronshteyn bilan do'stlashdi. To'rt kishi " Uch mushketyor" deb nomlangan guruhni tuzdilar va yana ular o'sha yillarda nashr etilgan kvant mexanikasi bo'yicha ilmiy maqolalarni muhokama qilish va tahlil qilish uchun yig'ilishdi. Keyinchalik u xuddi shu iborani Alfer, Herman va Gamov guruhini tasvirlash uchun ishlatgan.
O'qishni tugatgandan so'ng, u Göttingenda kvant nazariyasi ustida ishladi, u yerda uning atom yadrosi bo'yicha tadqiqotlari doktorlik dissertatsiyasi uchun asos bo'ldi. Keyin u 1928-1931-yilgacha Kopengagen universitetining Nazariy fizika institutida ishlagan, tanaffus bilan Kembrijdagi Kavendish laboratoriyasida Ernest Ruterford bilan ishlashgan. U atom yadrosini o'rganishni davom ettirdi ( "suyuqlik tushishi" modelini taklif qildi), lekin Robert Atkinson va Fritz Houtermans bilan yulduzlar fizikasi ustida ishladi.
1931-yilda Gamov 28 yoshida SSSR Fanlar akademiyasining muxbir a'zosi etib saylandi, bu uning tarixidagi eng yoshlaridan biri[2][3].1931-1933-yillarda Gamov boshchiligidagi Radium institutining (Leningrad) fizika bo'limida ishlagan.Yevropadagi birinchi siklotron Igor Kurchatov, Lev Mysovskiy va Gamovning rahbarligi va bevosita ishtirokida ishlab chiqilgan. 1932-yilda Gamov va Mysovskiy loyihasini Radium instituti Ilmiy Kengashiga ko'rib chiqish uchun taqdim etdilar va uni tasdiqladilar. Siklotron 1937-yilgacha tugallanmagan.
Shaxsiy hayot[tahrir | manbasini tahrirlash]
1935-yilda Gamovning birinchi rafiqasi Rodan Igor Gamov ismli o'g'il ko'rdi. Keyinchalik ularning o'g'li Kolorado universitetida mikrobiologiya professori, shuningdek yana ixtirochi bo'ldi.
Gamov taniqli prankster edi, u jiddiy ilmiy nashrlarda yozilgan amaliy hazillar va kulgili burilishlardan zavqlanardi[4][5]. Uning eng mashhur pranki o'zining uslubi va mazmuniga ko'ra jiddiy bo'lgan kashshof Alfer-Bethe-Gamow gazetasiedi. Biroq, Gamov o'z hamkasbi Xans Betheni yunon alifbosining dastlabki uchta harfiga so'z o'yini sifatida mualliflar ro'yxatiga qo'shishga qarshilik qila olmadi[4][6][5].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „History of the University of Odessa (in Ukrainian)“. History of the University of Odessa (in Ukrainian). University of Odessa. Qaraldi: 2016-yil 16-dekabr.
- ↑ He was expelled from the Academy in 1938, but his membership was restored posthumously in 1990.
- ↑ The youngest corresponding member elected to the Academy of Sciences of the USSR was the Armenian mathematician Sergey Mergelyan, elected at age 24.
- ↑ 4,0 4,1 Antunes. „8 Great Scientist Pranksters“ (en). Science 2.0 (2014-yil 27-avgust). Qaraldi: 2020-yil 4-aprel.
- ↑ 5,0 5,1 Segrè, Gino (March 2000). "The Big Bang and the genetic code" (en). Nature 404 (6777): 437. doi:10.1038/35006517. PMID 10761891.
- ↑ Falk. „The Secret Jokes Scientists Slip Into Research Papers Are Delightfully Nerdy—Here's Proof“ (en). Slate Magazine (2016-yil 19-may). Qaraldi: 2020-yil 4-aprel.
- ↑ Grote Reber. „The Big Bang Is Bunk“. 21st Century Science Associates.. — „After the initial mathematical work on relativity theory had been done, the Big Bang theory itself was invented by a Belgian priest, Georges Lemaître, improved upon by an avowed atheist, George Gamow, and is now all but universally accepted by those who hold advanced degrees in astronomy and the physical sciences, despite its obvious absurdity.“. Qaraldi: 2012-yil 28-may.
- ↑ Simon Singh. Big Bang. HarperCollins UK, 2010. ISBN 9780007375509. „Surprisingly, the atheist George Gamow enjoyed the Papal attention given to his field of research.“