Ipomoea quamoclit

Ilmiy tasniflash
	O‘simliklar
	Yuksak oʻsimliklar
	Gulli oʻsimliklar
	Ikki urugʻpallalilar
	Asterids
	Solanales
	Convolvulaceae
	Ipomoea
	I. quamoclit
Binar nomi
	Ipomoea quamoclit; ; L.
Sinonimlar

Ipomoea quamoclit, sarv toki, sarv toki ertalabki shon-shuhrat, sudraluvchi kardinal, kardinal tok, yulduz shon-shuhrat, Baytlahm yulduzi yoki kolibri tok deb nomlanadi, Convolvulaceae oilasiga mansub tok turi boʻlib tropik mintaqalaridan kelib chiqqan.

Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]

I. quamoclit bo‘yi 3 m gacha oʻsadigan o‘simlik. Barglari barglarining uzunligi 1-4 sm. Gullarining uzunligi 1-2 sm va diametri 25 mm, besh nuqtali truba shaklida va rangi qizil, pushti yoki oq boʻlishi mumkin.

I. quamoclit butun Hindiston boʻylab turli nomlarga ega. Hindistonning janubida tam tilida manikkam deb ataladi. Malayalam tilida u akashamulla deb nomlanadi. Assam tilida u Kunjalata (কুঞ্জলতা) nomi bilan tanilgan, Marathi tilida esa Ganesh Vel nomi bilan ataladi. Bangladeshda u Tarulata, Kamalata, Kunjalata va Getphul nomlariga ega. Urdu tilida soʻzlashuvchi hududlarda, xususan, Avad mintaqasi atrofida u Ishq Pecha (इश्क़ पेंचा) nomi bilan tanilgan.

Telugu tilida u „Kasiratnam“ deb ataladi. Yamaykada u „Hind sudraluvchisi“ deb nomlanadi. Nepalda „Jayanti Phool“ (जयन्ती फूल) nomi bilan tanilgan.

Tarqalishi va yashash joyi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu oʻsimlikning vatani Janubiy Amerika va Meksika, lekin yevropaliklar Amerika qitʼasini egallay boshlaganlaridan keyin butun dunyo boʻylab tarqalgan boʻlib, dastlab dorivor oʻsimlik sifatida, keyinroq esa manzarali oʻsimlik sifatida o‘stirilgan. U koʻplab tropik hududlarda naturalizatsiya qilingan va baʼzilarida invaziv begona oʻt hisoblanadi

Oʻstirish va foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

U manzarali oʻsimlik sifatida barcha tropik mintaqalar va mo‘tadil iqlimli mintaqalarda keng tarqalagan. Baʼzi tropik hududlarda u yovvoyi o‘simlikka aylangan.

Yoz va kuzda gullaydi. Uning urugʻlari yomgʻirli mavsumda yerga ekiladi. Shimoliy yarim sharning moʻtadil mintaqalarida avgustdan dekabrgacha, janubiy yarim sharning moʻtadil mintaqalarida fevraldan iyungacha to‘xtovsiz gullaydi^[2].

Koʻchatlar ekilgan yer doimo nam boʻlishi kerak. Yaxshi oʻsishi uchun ular toʻliq tushib turadigan quyosh nuriga muhtoj. Bu tok kolibrilarni jalb qilish uchun eng yaxshi oʻsimliklardan biri.

U hech qanday oʻgʻit talab qilmaydi va parvarishsiz gullaydi. U har qanday joyda oʻstirilishi mumkin. Boshqa oʻsimliklar bilan birgalikda gultuvaklarda, kichik idishlarda oʻstirilishi mumkin, u kichik joylarda ham, katta joylarda ham yaxshi oʻsadi.

Ipomoea multifida I. quamoclit (sarv toki) va I. coccinea oʻrtasidagi gibriddir. Bu gibridning allotetraploidi Ipomoea sloteri. Ikkalasi ham kardinal alpinist sifatida tanilgan.