Cheburashka

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Cheburashka
Cheburashka
Nashr haqida maʼlumot
Nashriyot "Soyuzmultfilm"
Debyut 1966-yilda
Muallif(lar) Eduard Uspenskiy
Qahramon haqida maʼlumot
Turi ertak va multfilm qahramoni
Koʻz rangi qora
Soch rangi jigarrang
Ittifoqchilari va dushmanlari haqida maʼlumot
Dushmanlari kampir Shapoklyak va kalamush Lariska
Cheburashka va timsoh Gena

Cheburashka — yozuvchi Eduard Uspenskiy tomonidan 1966-yilda „Timsoh Gena va uning doʻstlari“ kitobining bosh qahramonlaridan biri va shu kitobning davomi sifatida oʻylab topilgan personajdir. 1969-yilda ushbu kitob asosida Roman Kachanov tomonidan „Timsoh Gena“ multfilmi chiqqandan soʻng, personaj keng tanildi.

Kitobning asl nusxasida, tashqi koʻrinishida, u orqa oyoqlarida yuradigan katta (boshqa manbalarga koʻra — katta choʻzinchoq[1]) quloqlari va jigarrang sochli bemaʼni jonzot boʻlib gavdalanadi. 1968-yilda Leningraddagi qoʻgʻirchoq teatrining rassom-haykaltaroshi Margarita Skripova-Yasinskaya spektakllar uchun katta quloqli qoʻgʻirchoq yaratdi[1][2][3]. Bugungi kunda maʼlum boʻlgan katta quloqlari va katta koʻzlari boʻlgan Cheburashkaning yaxshi xulqli obrazi ilk bora 1969-yilda „Timsoh Gena“ multfilmida paydo boʻlgan. Ushbu obraz filmning prodyuseri Leonid Shvartsmanning bevosita ishtirokida yaratilgan[4][5].

Film chiqqandan soʻng u dastlab inglizcha: Topple („Topl“), nemischa: Kullerchen („Kullerchen“)[6] va Plumps („Plumps“)[7], shved tilida Drutten („Drutten“), fin: Muksis („Muksis“) deb tarjima qilingan.

Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Gena timsoh va uning doʻstlari" kitobining tahrirlangan (quloqlarning oʻlchamiga nisbatan) soʻzboshisiga koʻra, Cheburashka kitob muallifining bolaligida gʻalati hayvon yo ayiq bolasi, yoki katta quloqli quyon („medvyats“) tasvirlangan nuqsonli oʻyinchoqning nomi edi.

Uning koʻzlari boyoʻgʻlinikiga oʻxshab katta va sargʻish edi, boshi quyonnikiga oʻxshab yumaloq, dumi esa, odatda kichik ayiqchalarda boʻlgani kabi, qisqa va yumshoq edi.

Kitobga koʻra, muallifning ota-onasi bu hauvonni issiq tropik oʻrmonlarda yashaydigan fanga nomaʼlum jonzot sifatida taʼriflashadi. Shuning uchun, yozuvchining soʻzlariga koʻra, ertak qahramonlari Eduard Uspenskiyning bolalikdagi oʻyinchoqlari boʻlgan. Cheburashka esa haqiqatan ham nomaʼlum tropik hayvon boʻlib, apelsin qutisiga chiqib, u yerda uxlab qolgan. Natijada, quti bilan birga katta shaharda yetib keladi. Quti ochilgach doʻkon direktori ajoyibot hayvonni koʻrib uni „Cheburashka“ deb nomladi, chunki juda koʻp apelsin yegan hayvon doimo tushib ketardi (cheburaklanib (yumalanib) ketmoq):

U oʻtirdi, oʻtirdi, atrofga qaradi, keyin stoldan stulga yumalab (cheburaklanib) tushdi. Lekin u uzoq vaqt davomida stulda oʻtirmadi — va yana pol ustiga yumalab (cheburaklanib) tushdi.

- Ox, Cheburashka! - dedi do'kon direktori unga qarata, - U umuman bir joyda o'tira olmaydi!

Shunday qilib, hayvon uning ismi Cheburashka ekanligini bilib oldi ...

Kitobining kirish qismida tasvirlangan nuqsonli o'yinchoq haqidagi versiyani E. N. Uspenskiy bolalar uchun maxsus yaratilganligini rad etadi. Uspenskiy Nijniy Novgorod gazetasiga bergan intervyusida shunday deydi[8]:

Men bir do'stimni ziyorat qilish uchun keldim va uning kichkina qizi pol bo'ylab sudrab yurgan momiq mo'ynali palto kiyishga harakat qilardi, <…> Qiz tinmay yiqilib, mo'ynali kiyimida qoqilib turardi. Va uning otasi, yana bir yiqilishdan so'ng, xitob qildi: "Oh, yana yumalab (cheburaklanib) ketdi!". Bu so'z xotiramda qoldi, ma'nosini so'radim. Ma'lum bo'lishicha, "cheburaklanish" - bu "yiqilish" degan ma'noni anglatadi. Shunday qilib, mening qahramonimning ismi paydo bo'ldi.

V. I. Dalning "Tirik buyuk rus tilining izohli lug'ati"dava Fasmerning etimologik lug'atiga ushbu so'zning ta'rifi va etimologiyasi keltirilgan[9].

Syujeti va qahramonlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Cheburashkani hayvonot bogʻiga joylashtirishga harakat qilishadi, lekin Cheburashkani hayvonot bogʻiga olishmadi, chunki nomaʼlum hayvonni qaysi va kimning katagiga qoʻyishni bilishmadi; oxir-oqibat u chegirmali doʻkonga joylashtirildi. Cheburashka timsoh Gena bilan uchrashadi, timsoh Gena hayvonot bogʻida timsoh boʻlib ishlagan va Cheburashka singari yolgʻiz boʻlib, doʻstlarini qidirayotgani haqida eʼlonlar joylashtira boshlagan. Birgalikda ular sher Chandr, kuchukcha Tobik va kashshof Galyani oʻz ichiga olgan doʻstlar orttirishadi va boshqa qahramonlarga — odamlarga va gapiradigan hayvonlarga yordam berishadi. Ularga kampir Shapoklyak va uning qoʻl kalamushi Lariska qarshilik qilishadi.

Sankt-Peterburgdagi Cheburashka haykali, Kupchino, Shon-sharaf kvartali

Cheburashka bolalar bogʻchasining xodimi — oʻyinchoqlar guruhining rahbari boʻlib ishlagan.

Timsoh Gena[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kampir Shapoklyak[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qadimgi bosh kiyim nomi bilan atalgan Shapoklyak kampir Cheburashka va Genaning asosiy antagonistidir . Kitobga koʻra, uning asosiy mashgʻuloti „yomonlikni yigʻish“ boʻlib, multfilmda uning shiori qoʻshiqda ifodalangan: „ Odamlarga yordam beradigan odam vaqtni behuda oʻtkazmoqda. Yaxshi ishlar bilan mashhur boʻlolmaslik“. Shapoklyak oʻzining qoʻl sumkasi (ridikyul)da yashovchi qoʻlga oʻrgatilgan kalamushi Lariskaning yordami bilan shaharning begunoh aholisiga shafqatsiz hazillar uyushtirmoqda. Gena va Cheburashka bilan tanishar ekan, Shapoklyak asta-sekin tuzatish yoʻliga oʻtadi, odatda keyingi multfilm chiqishi boshida bezorilikka qaytadi.

Intervyuda Uspenskiy yozuvchining birinchi xotini[10] Shapoklyakning prototipiga aylanganini va multfilm qahramonlarining tashqi qiyofasini ixtiro qilgan rassom Leonid Shvartsmanning oʻzi tan olgan holda Shapoklyakni qaynonasidan qisman „koʻchirib olganini“ aytdi[11].

Kitoblar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Cheburashka yodgorligi

Cheburashka haqidagi hikoyani Eduard Uspenskiy yozgan va pyesalar Roman Kachanov bilan birgalikda yozilgan:

  • Timsoh Gena va uning doʻstlari (1966) — hikoya
  • „Cheburashka va uning doʻstlari“ (1970) — spektakl (R. Kachanov)
  • „Timsoh Genaning taʼtili“ (1974) — spektakl (R. Kachanov)
  • „Timsoh Genaning ishi“ (1992) — hikoya (I. E. Agron)[12]
  • „Timsoh Gena — politsiya leytenanti“ (1998)
  • „Cheburashka odamlarga qaytadi“
  • „Cheburashkaning oʻgʻirlanishi“
  • „Cheburashka va uning yangi doʻsti Chekrejik“ (2008) — hikoya (Yu.A. Dubovskix)

Multfilmlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kitob asosida rejissyor va ssenariy hammuallifi Roman Kachanov toʻrtta multfilm yaratdi:

  • 1969-yil — "Timsoh Gena"
  • 1971-yil — "Cheburashka"
  • 1974-yil — "Shapoklyak"
  • 1983-yil — "Cheburashka maktabga boradi"

Filmlar Roman Kachanov tomonidan Kachanovning oʻzi va Eduard Uspenskiy tomonidan yozilgan ssenariy boʻyicha suratga olingan. Rejissyor — Leonid Shvartsman, „Timsoh Gena“ filmi musiqasi Mixail Ziv tomonidan yaratilgan, qolganlar multfilimlarga — Vladimir Shainskiy yaratgan. Operator — Jozef Golomb („Timsoh Gena“), Teodor Bunimovich (boshqa filmlar). Cheburashka — Klara Rumyanova, Timsoh Gena — Vasiliy Livanov (Timsoh Gena uchun qoʻshiqlar Vladimir Ferapontov tomonidan ijro etilgan), Shapoklyak — Vladimir Rautbart („Timsoh Gena“), Irina Mazing („Shapoklyak“) va Yuriy. Andreev („Cheburashka maktabga boradi“). Boshqa personajlarni aktyorlar Vladimir Kenigson, Vladimir Ferapontov, Yuriy Andreev, Georgiy Burkov va Tamara Dmitrieva ijro etishdi.

1990-yilda „Kulrang boʻri va Qizil qalpoqcha“ plastilin multfilmi chiqdi, unda Cheburashka va Timsoh Gena epizodik qahramonlar edi.

2020-yil 31-dekabrda „Soyuzmultfilm“ kinostudiyasi „Bayram siri“ multfilmining yangi seriyasini taqdim etdi[13][14].

Yapon multfilmlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

2003-yilda Tokio xalqaro animatsiya yarmarkasida Yaponiyaning SP International kompaniyasi „Soyuzmultfilm“ dan 2023-yilgacha Yaponiyada Cheburashka haqidagi multfilmlarni tarqatish huquqini sotib oldi[15].

Yaponiyaning „TV Tokyo“ telekanalida Cheburashka haqidagi „Cheburashka Arere?“ nomli animening 26 ta qismi[16] namoyish etildi.

2010-yil may oyida Yaponiyada „Timsoh Gena“ multfilmi qayta suratga olindi va rus animatorlari bilan birgalikda ikkita yangi qoʻgʻirchoqbozlik „Cheburashka va sirk“ va „Shapoklyakning maslahatlari“ (rejissyor M. Nakamura) suratga olindi[17]. Diskning boshqa versiyasida qayta yozilgan „Timsoh Gena“ filmi qisqacha lavhada taqdim etilgan, ammo „Cheburashka va sirk“ va „Shapoklyakning maslahatlari“ multfilmlari oʻrtasida yana bir „Cheburashka hayvonot bogʻida“[17] multfilmi joylashtirilgan[17]. Yaponiyada chiqarilgan multfilmlarning huquqiy maqomi noaniq bo‘lganligi sababli ushbu multfilmlarni Rossiya va boshqa baʼzi mamlakatlarda ijaraga olish imkoni bo‘lmadi. 2014-yilda ushbu multfilm Rossiya prokatlarida chiqarilishi rejalashtirilgan edi.

2020-yil aprel oyida yapon animatorlari Cheburashka va timsoh Genaning sarguzashtlari haqidagi „Cheburashka: Men do‘st topdim“ deb nomlangan birinchi qisqa 3D multfilmni chiqardilar. Namoyish 26 qismdan iborat Cheburashka haqidagi yapon qo‘g‘irchoq serialining 10 yilligiga to‘g‘ri keldi. Yangi multfilm prekvelga aylandi, u bosh qahramonlarning tanishuvi haqida hikoya qiladi. Genani Takahiro Sakurai, Cheburashkani esa Rie Kugimiya ijro etgan.

Mashhurlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

SSSRda mashhur yumshoq oʻyinchoq „Cheburashka“

Multfilmlarning birinchi seriyasi chiqqandan soʻng, Cheburashka SSSRda juda mashhur boʻldi. Oʻshandan beri Cheburashka koʻplab rus hazillarining qahramoni boʻldi[18].

Cheburashka sovet matbuotida „naslsiz“ deb tanqid qilindi:

Yolgʻiz, naslsiz, ular oʻzlari baxtsizlik va beparvolik orqasida qanchalik yashirishga harakat qilishmasin, ular doimo hamdardlik va achinish uygʻotardi. Cheburashka, zamonaviy bolalar adabiyotining boshqa qahramonlari kabi, juda achinarli, chunki ular tugʻilishda muallifning iliqligi va haqiqiy sevgisidan mahrum boʻlishgan.

2004-yilda Afinada boʻlib oʻtgan yozgi Olimpiya oʻyinlarida Cheburashka Rossiya Olimpiya terma jamoasining ramziga aylandi[19]. 2006-yilgi Qishki Olimpiya oʻyinlarida Rossiya terma jamoasining ramzi boʻlgan Cheburashka oq qishki moʻynada tasvirlandi. 2008-yil Pekinda boʻlib oʻtgan yozgi Olimpiya oʻyinlarida Cheburashka qizil moʻynali kiyimda namoyish etildi[20][21][22][23][24].

2010-yilgi Qishki Olimpiada oʻyinlarida Cheburashka ramzi koʻk moʻynada tasvirlandi[25].

2016-yil 7-iyulda „Soyuzmultfilm“ studiyasining 80 yilligi sharafiga Cheburashka XKSga kosmik parvozni amalga oshirdi[26].

Cheburashka Yaponiyada[tahrir | manbasini tahrirlash]

Cheburashka Yaponiyada katta shuhrat qozondi. Cheburashkaning Yaponiyada mashhur boʻlishining sabablaridan biri, ehtimol, uning tashqi koʻrinishi boʻlib, u butun zamonaviy Yaponiyani qamrab olgan kavayi madaniyati tufayli Yaponiyada juda mashhur boʻlgan klassik kavayi yapon maskotlariga oʻxshaydi. Masalan, yuru-kyara va tomuga oʻxshash, shuningdek, manga va anime qahramonlari.

Cheburashka Shvetsiyada[tahrir | manbasini tahrirlash]

1970-yillarda Shvetsiyada Cheburashka va timsoh Gena qahramonlari ishtirokidagi bolalar uchun koʻngilochar televizion va radio dasturlarning bir nechta sikllari chiqarildi. Bunday dasturlarning materiallari asosida plastinkalar chiqarildi, Cheburashka va Gena jurnallarda paydo boʻldi. Qahramonlar kelib chiqishi SSSRga xizmat safaridan olib kelingan Cheburashka va Gena qoʻgʻirchoqlaridan tarqaldi. Shvedlar ularni Drutten och Gena deb nomlashgan — shved tilida Cheburashka Drutten deb atashgan, bu soʻz shved tilidan drutta („yiqilish, qoqilish, urish, vidalanish“) demakdir.

Oʻxshashlik tashqi koʻrinish va ismlar bilan cheklangan. Shvetsiya qahramonlari boshqa narsalar haqida suhbatlashdi va qoʻshiq aytishdi, kitob javonida yashashdi, telekoʻrsatuvlarda qoʻgʻirchoq animatsiyasi emas, balki marionetka qoʻgʻirchoqlari ishlatilgan. Cheburashka va Gena haqidagi sovet multfilmlarining parchalari Shvetsiya televideniesida namoyish etildi, ammo bu kamdan-kam hollarda va tasodifiy sodir boʻldi.

Mualliflik huquqi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1990 va 2000-yillarda Cheburashka tasviriga mualliflik huquqi boʻyicha tortishuvlar boshlandi. Bu tortishuvlar turli mahsulotlarda Cheburashka tasviridan foydalanish, bolalar bogʻchalari, bolalar estrada studiyalari va klublarining nomlari (bu Sovet davrida odatiy hol edi) bilan bogʻliq boʻldi. Eduard Uspenskiyning soʻzlariga koʻra, Cheburashka tasviri butunlay unga tegishli, uning raqiblari esa, bugungi kunda maʼlum boʻlgan katta quloqli Cheburashkaning xarakterli qiyofasi birinchi marta „Timsoh Gena“ multfilmida paydo boʻlgan va multfilmning prodyuseri Leonid Shvartsman tomonidan yaratilgan deb daʼvo qilmoqda. 1990-yillarda Uspenskiy avvallari konfet va bolalar kosmetikasi kabi mahsulotlarda qo‘llanilgan Cheburashka savdo belgisiga bo‘lgan huquqlarni ham rasmiylashtirdi. Cheburashka nomidan foydalanish yozuvchi Eduard Uspenskiy va „Krasniy Oktyabr“ qandolat fabrikasi oʻrtasidagi nizo mavzusiga aylandi[27][28].

2020-yilda Leonid Shvartsman bir necha firmalar u bilan Cheburashka tasvirlarini futbolka va qalpoqlarga joylashtirish haqidagi shartnomalar imzolaganini aytdi[29]. Keyin Shvartsman chet ellik rassom bilan sudlashdi (rassom tish pastasi uchun Cheburashka tasviridan foydalangan)[29]. Sud qarorida Shvartsmanning Cheburashka tasviri muallifligini isbotlay olmaganligi qayd etilgan[29].

Xususan, 2008-yil fevral oyida „Soyuzmultfilm kinostudiyasining Filmfondi“ Federal davlat unitar korxonasi (multfilmga mutlaq huquq egasi) „Eng yaxshi film“ filmi ijodkorlaridan ruxsatsiz foydalanganlik uchun tovon talab qilish niyatini bildirdi. Cheburashka tasviri[30]. Filmning televizion versiyasida Cheburashka bilan ushbu epizod kesilgan, ammo uni video versiyasida koʻrish mumkin. Unda Cheburashka qush bozorida qafasda o‘tirgani tasvirlangan.

2011-yil aprel oyida FlashMaster MChJga qarshi mualliflik huquqi buzilganligi uchun kompensatsiyani undirish va USB-disklarni Cheburashka belgilar va „Mushuk Matroskin“ [31] oʻyinchoqlar koʻrinishida tarqatishni taqiqlash toʻgʻrisidagi daʼvoda Eduard Uspenskiy yana yutqazdi (Moskva shahar sudi ish boʻyicha birinchi qarorni bekor qilgandan soʻng)[32].

Vladimir Putin 2011-yil 28-iyunda rossiyalik animatorlar bilan boʻlib oʻtgan uchrashuvda, bu matbuotda keng yoritildi (xususan, „Kommersant“ gazetasining 2011-yil 28-iyundagi maqolasida[33] Sovet multfilmlari mualliflarining asarlaridan foydalanish uchun litsenziyalarni „Soyuzmultfilm kinostudiyasining Filmfond“ Federal davlat unitar korxonasi „Shoxlar va tuyoqlar idorasi“ deb atadi va uni tugatish toʻgʻrisida buyruq bergan edi.

2020-yil 24-aprelda „Soyuzmultfilm“ rahbariyati Yaponiyaning SP International kompaniyasidan Cheburashka obrazidan foydalanish huquqini qaytarish masalasini hal qilishga qaror qildi[34][35].

"Cheburashka" soʻzining majoziy maʼnolari[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Cheburashka" koʻpincha u yoki bu tarzda Cheburashkaga oʻxshash narsalar deb ataladi, jumladan:

  • samolyot A-10 „Thunderbolt-II“[36] va An-72 [37], dvigatellarning xarakterli „quloqli“ joylashuvi uchun;
  • ikki simli halqali sferik yigiruv yuki[38];
  • elektrovoz ChS2[39] — old oynalarning massiv ramkalari tufayli Cheburashka bilan assotsiativ tashqi oʻxshashlik; multfilmdagi Shapoklyakda qahramonlar ChS2 va VL22 gibridiga oʻxshash elektrovozda yurishadi;
  • avtomashinalar „Zaporojets“ modellari ЗАЗ-966 / 968 / 968А — tananing yon tomonlaridan chiqadigan xarakterli havo kirishlari tufayli;
  • RT-2PM Topol raketa tizimining 15V75 Torf-2 troposfera aloqa vositasi — antennaning xarakterli shakli tufayli[40][41];
  • Nokia N-Gage mobil telefoni — gaplashayotganda uni ost qismi bilan quloqqa olib gaplashish kerakligi tufayli, natijada u katta quloqqa oʻxshab qolganligi sababli.
  • „Cheburashka“ vitaminlangan ichimligining[42], 0,33 l va 0,5 l hajmdagi idishlari „cheburashka“ deb ataladi[43].
  • Mashhur kompyuter oʻyinida World of Tanks, Amerika T29 tanki „Cheburashka“ deb nomlanadi — yon tomonlarida („quloqlar“) chiqadigan xarakterli optik masofa oʻlchagichli zirhli korpusli ulkan minorasi uchun.

Bundan tashqari, „cheburashka moʻyna“[44][45] yoki „tabiiy cheburashka“, yaʼni sunʼiy moʻyna degan kinoyali ibora mavjud.

Cheburashka zamonaviy madaniyatda[tahrir | manbasini tahrirlash]

= "Cheburgen"[tahrir | manbasini tahrirlash]

2003-yilda rassomlar Andrey Kuznetsov va Maksim Pokalev tomonidan yaratilgan „Cheburgen“ loyihasi turli mualliflarning multfilm qahramonlarini parodik va hazil-mutoyiba kontekstida tasvirlaydigan ikki yuzdan ortiq sanʼat asarlari va fotosuratlarini toʻpladi[46]. Loyihaning eng qiziqarli asarlari orasida Andrey Kuznetsovning filmlar va tarixiy voqealarga parodiyalarni oʻz ichiga olgan „Cheburaki“ turkumi kiradi[47].

= "Cheburan-party"[tahrir | manbasini tahrirlash]

2002-yil fevral oyida Moskvada „Cheburan Party“ raqs kechalari boshlandi. Ularning doimiy ishtirokchilari Moskva klublariga tashrif buyuruvchilar boʻlib, ular oʻzlarini Cheburashka deb hisoblaydilarmi, degan savolga ijobiy javob berdilar, bu fikr muallifi DJ Svodnik (Timofey Ovsenni) boʻlgan. Oʻnlab kechalar Moskvada va bir nechta Goada (Hindiston)[48] boʻlib oʻtdi.

Cheburator[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Terminator" filmini tomosha qilgandan keyin Cheburashka bilan sodir boʻlgan metamorfoz. Birinchi boʻlib guruhning 1994-yilgi The Ninth Delirium[49] albomidagi „Qizil mogʻor“ eskizi va qoʻshigʻida paydo boʻldi. Kelajakda u hazil qahramoni sifatida namoyon boʻldi va Internetning tarqalishi bilan u karikaturalar, fotoshoplar, demotivatorlar va hokazolarda qahramonga aylandi.

Ekrandagi tasvirlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Cheburashka (film)[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Yellow, Black and White" studiyasi va „Soyuzmultfilm“ ishtirokidagi „START“ videoservisi, shuningdek, „Rossiya 1“ (VGTRK) va „STS“ telekanallari „Cheburashka“ filmini suratga olishni boshladilar[50]. Qahramonlar — bogʻbon Gena (timsoh Genaning prototipi), Cheburashka (3D model) va shokolad fabrikasi egasi Rimma (kampir Shapoklyakning prototipi).

Kompyuter oʻyinlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Cheburashka mexaniklar shahrida (2006)
  • Cheburashka. Cheburashka uchun uy. Mantiq 1 (2007)
  • Hayvonot bogʻida Cheburashka. Mantiq 2 (2007)
  • Cheburashka uchun maktub (2007)
  • Cheburashka. Quloqli hikoyalar (2007)
  • Cheburashka ingliz tilini oʻrganadi (2008)
  • Cheburashka. „Asrning oʻgʻirlanishi“ (2010)

Cheburashka yodgorliklari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xolondagi xuddi shu nomdagi bogʻda Cheburashka haykali
  • Qrimda, Yalta shahrida, Gaspra qishlogʻida ikkita yodgorlik oʻrnatildi — timsoh Gena va Cheburashka uchun.
  • Ishimboy shahrida „Timsoh Gena va Cheburashka“ haykaltaroshlik kompozitsiyasi oʻrnatildi.
  • Cheburashka, timsoh Gena, kampir Shapoklyak va kalamush Lariska tasvirlangan yodgorlik 2005-yilda Moskva yaqinidagi Ramenskoye shahrida (haykaltarosh Oleg Ershov) oʻrnatilgan[51].
  • Cheburashka haykali 2007-yilda Nijniy Novgorodda oʻrnatilishi rejalashtirilgan edi[52].
  • 2008-yil 29-mayda Moskvaning Sharqiy maʼmuriy okrugidagi 2550-sonli bolalar bogʻchasi hududida Cheburashka muzeyi ochildi. Uning eksponatlari orasida Eduard Uspenskiy Cheburashka tarixini yaratgan yozuv mashinasi[53] bor.
  • Xabarovskda timsoh Gena va Cheburashka yodgorligi boshqa sovet multfilmlari qahramonlarining haykallari bilan birga Platinum Arenadan unchalik uzoq boʻlmagan shahar suv havzalari yaqinida oʻrnatildi[54].
  • Kremenchugda Cheburashka va timsoh Gen haykali oʻrnatildi.
  • Dnepr shahrida Lazar Globa nomidagi parkda Cheburashka va timsoh Gena haykallari oʻrnatildi[55].
  • 2018-yilda Xolon shahrida „Cheburashka va uning doʻstlari“ bogʻ-hikoyasi oʻrnatildi.
  • 2020-yilda Cheboksari shahridagi kosmonavt A. G. Nikolaev nomidagi Madaniyat va istirohat bogʻida Cheburashka haykali oʻrnatildi.

Cheburashkaning tugʻilgan kuni[tahrir | manbasini tahrirlash]

2003-yildan beri Moskvada har yili avgust oyining ikkinchi yoki uchinchi dam olish kunlarida yetim bolalar uchun „Cheburashkaning tugʻilgan kuni“ xayriya tadbiri oʻtkaziladi[56]. 2005-yilda ushbu harakat munosabati bilan Eduard Uspenskiy Cheburashkaning tugʻilgan kuni 20-avgust ekanligini eʼlon qildi[57].

Adabiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • „Чебурашка“,Сказочная энциклопедия, 5000 экз, М.: ОЛМА-ПРЕСС, 2005 — 550 bet. ISBN 5-224-04818-4. 

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 Perviy v SSSR: 25 let Cheburashka vixodil na ssenu teatra v Peterburge
  2. ↑ Cheburashke 50 let. Kak rojdalas legenda
  3. ↑ Aktrisa Faina Kostina rasskazala ob istoriyax kukolnix personajey
  4. ↑ Xudojnik Leonid Shvarsman: „Ya — chelovek skoree XIX veka“
  5. ↑ Leonid Shvarsman: „Pochemu-to nash Popugay stal smaxivat na Vladimira Ilicha…“
  6. ↑ Kullerchen und seine Freunde, Leypsig, 1974
  7. ↑ Perevod knigi na nemeskiy yazik: Krokodil Gena und seine Freunde, Berlin, 1988
  8. ↑ 10 российских мультиков, которые покорили мир
  9. ↑ Этимологический словарь Фасмера — «чебура/хнуть»
  10. ↑ Kochetkova N. Pisatel Eduard Uspenskiy: „Staruxa Shapoklyak spisana s moey pervoy jeni“//Известия, 20.12.07
  11. ↑ Prototipom Shapoklyak bila tyoщa// Московский комсомолец,18.04.2007
  12. ↑ „Паспорт книги «Бизнес крокодила Гены»“. 2009-yil 18-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 31-dekabr.
  13. ↑ Spustya 50 let posle sovetskoy premeri vishel noviy „Cheburashka“
  14. ↑ Cheburashka: Sekret prazdnika (2020)
  15. ↑ „Японцы чебурахнулись“ (ru). gzt.ru (2003-yil 29-iyul). Qaraldi: 2010-yil 1-aprel.
  16. ↑ „Russia's Cheburashka Character Gets Japanese TV Anime (Update 2)“ (en). Anime News Network (2009-yil 3-sentyabr). Qaraldi: 2009-yil 11-oktyabr.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 „В Японии представлена новая версия мультфильма о приключениях Чебурашки и его друзей“. ИТАР-ТАСС (19-may). Qaraldi: 2010-yil 19-may.
  18. ↑ Anekdoticheskiy sikl o Krokodile Gene i Cheburashke// Problemi poetiki yazika i literaturi: Materiali mejvuzovskoy nauchnoy konferensii. 22 — 24 maya 1996 goda. — Petrozavodsk: Izdatelstvo KGPU, 1996. S. 86—89.
  19. ↑ Olimpiyskiy Komitet Rossii
  20. ↑ „Чебурашка стал талисманом олимпийской сборной России“. 2007-yil 29-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 5-iyul.
  21. ↑ „Талисманом олимпийской команды России утверждён Чебурашка“. 2007-yil 23-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 5-iyul.
  22. ↑ Rossiyskim olimpiysam pomojet CheburashkaAndoza:Недоступная ссылка
  23. ↑ Talismanom sbornoy Rossii v Turine budet beliy Cheburashka
  24. ↑ Raspri vokrug Cheburashki: namereniya bili blagimi… Obobщenie
  25. ↑ Talismanom sbornoy Rossii na Olimpiyskix igrax 2010 goda v kanadskom Vankuvere stanet siniy Cheburashka // Lenta.ru: Sport. — 2009. — 29 oktabrya.
  26. ↑ Cheburashka stanet pervim mult-kosmonavtom (06.07.2016)
  27. ↑ Sergey Kapkov, Mariya Lokoteskaya, Ilya Ovchinnikov. Uberite etogo s rulya — „Газета“, 04.08.2004
  28. ↑ Raisa Vivcharenko. Cheburashkina sudba — „Kievskiy TelegrafЪ“, 28 marta — 3 aprelya 2008 № 12 (410)
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 Volonixin I. „Shapoklyak — eto polniy antipod moey tyoщi“ // Ogonyok. — 2020. — № 30—34. — S. 50.
  30. ↑ Olga Goncharova. Chest Cheburashki zaщityat ot Comedy Club — РБК daily, 01.02.2008
  31. ↑ Reshenie Basmannogo rayonnogo suda goroda Moskvi ot 19 aprelya 2011 goda po grajdanskomu delu № 2-1465/11.
  32. ↑ „Эдуард Успенский в суде отстоял права на Чебурашку“. Лента новостей. ПРАВО.RU (2010-yil 1-oktyabr). Qaraldi: 2011-yil 22-iyul.
  33. ↑ Ъ-Gazeta — Vse luchshee dyadyam
  34. ↑ „Soyuzmultfilm“ xochet vernut peredannie yaponskoy kompanii prava na obraz Cheburashki
  35. ↑ „Soyuzmultfilm“ nameren vernut peredannie Yaponii prava na Cheburashku
  36. ↑ Reportaj o jizni na ostrove Beringa — Oleg Nexaev — „Riba gniet s Komandor“ — Rossiyskaya Gazeta — Jiteli ostrova Beringa schitayut gorbushu „sornoy nikchem…“
  37. ↑ Kray letayuщix sobak // KP.RU
  38. ↑ Oxota. Ribalka — Sergey Fokin, &#1040 …
  39. ↑ „Русский железнодорожный сленг“. 2012-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 26-sentyabr.
  40. ↑ 15V75 — Mashina svyazi № 2 (MS-2) PKP rp i MS-3 PZKP rd
  41. ↑ voutsen_cv: Uchebniy sentr Akademii RVSN imeni Petra Velikogo v Balabanovo-1
  42. ↑ Nauka i jizn — Vsesoyuznoe obщ& …
  43. ↑ „Rospotrebnadzor predlagaet vernut butilki-"cheburashki" dlya borbi s alkogolizmom — Novosti Vladivostoka na VL.ru“. 2011-yil 20-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-oktyabr.
  44. ↑ Argumenti i fakti — Mex cheburashki — „Dochki-Materi“, № 07 (161) ot 12.02.2001
  45. ↑ Strashnie, kosmatie, shubi volosatie // KP.RU
  46. ↑ Proekt „Cheburgen“ na sayte Ieroglif
  47. ↑ Yepizod 115. Klich pionerov — odna iz izvestneyshix rabot A. Kuznesova v ramkax proekta
  48. ↑ Obʼekt 01. Cheburan-pati. DJ Svodnik.[sayt ishlamaydi]Andoza:Недоступная ссылка Moskva — podborka statey o „Cheburan-pati“ i o didjee Svodnike
  49. ↑ „Чебуратор — «Красная плесень»“. 2019-yil 14-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 14-dekabr.
  50. ↑ Видеосервис START. „Такого милого поста мы ещё не писали“ (русский). ВКонтакте (2021-yil 20-sentyabr).
  51. ↑ Geroi multfilmov zabronzoveli v Podmoskove // „Moskovskiy Komsomoles“ — 24.06.2005Andoza:Недоступная ссылка
  52. ↑ Eduard Uspenskiy: „Mne vezde dishitsya legko“. / Marina Sipatova // Nijniy Novgorod: Gazeta „Poleznaya ploщad. Nedvijimost“ — 25.10.2006[sayt ishlamaydi]Andoza:Недоступная ссылка
  53. ↑ V Moskve otkrivaetsya muzey Cheburashki // Lenta.ru. — 2008. — 29 maya.
  54. ↑ Stroev M. Pux i kompaniya: V Xabarovske poyavilas selaya alleya geroev sovetskix multfilmov // „Rossiyskaya gazeta“. — Nedelya № 4687. — 2008. — 19 iyunya. — Rubrika „Kultura“.
  55. ↑ „Скульптуры Чебурашкии Крокодила Гены в парке имени Лазаря Глобы в Днепропетровске (фото)“. 2015-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 10-noyabr.
  56. ↑ Ofitsialniy sayt aksii
  57. ↑ „День рождения русского национального героя стал детским праздником // Sovetnik.ru — 24.08.2005“. 2007-yil 28-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 19-avgust. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Cheburashka&oldid=4089202" dan olindi