Berlin havo ko'rgazmasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Berlin havo koʻrgazmasi rasmiy ravishda ILA qisqartmasi qoʻshilgan holda (inglizcha: ILA Berlin Air Show)-Berlindagi xalqaro havo va aerokosmik koʻrgazma (nemischa: Internationale Luft- und Raumfahrtausstellung Berlin), dunyoga mashhur koʻrgazmalar qatoriga kiritilgan[1]. Koʻrgazma dunyoning turli mamlakatlarida paydo boʻlayotgan fuqarolik va harbiy aerokosmik texnologiyalarning yangiliklarini namoyish etishga bagʻishlangan. 2002-yildan beri ILA har ikki yilda bir marta oʻtkazilgan. Hozirgi vaqtda ILAning asosiy yoʻnalishlari turli segmentlarni oʻz ichiga olgan. 20-asrning birinchi oʻn yilligida paydo boʻlgan ILA koʻrgazmasi dastlabki bosqichda Germaniyaning uchta shaharlarida Frankfurt Mayn, Berlin va Gannoverda boʻlib oʻtgan[2]. ILA tarixi 1909-yil 10-iyuldan 17-oktabrgacha Frankfurt-na-Maynda boʻlgan. Uch oy davomida ushbu koʻrgazmada har xil turdagi samolyotlar, havo sharlari, havo kemalari, masalan, Zeppelin kompaniyasi[2][3] ishtirok etgаn. Birinchi aviatsiya koʻrgazmasidan uch yil oʻtgach, Berlinda oʻz muvaffaqiyatini mustahkamlashga qaror qilingan. 1912-yil 3-apreldan 14-aprelgacha poytaxt hayvonot bogʻi zalida tomoshabinlar „Umumiy aviatsiya koʻrgazmasi“ ni koʻrishlari mumkin bo'lgаn. Samolyotlar allaqachon havo kemalaridan miqdoriy jihatdan ustunlik qilgan[4]. Birinchi jahon urushi voqealari muntazam aviashou rejalarini buzgan. Keyingi koʻrgazma 1928-yil 7-oktyabrdan 28-oktyabrgacha Berlinda boʻlib oʻtgan. Ikkinchi Jahon urushi[2][3] bilan bogʻliq deyarli 30 yillik tanaffus boʻlgan. Gʻarbiy Germaniya 1955-yilda Parij kelishuvi asosida deyarli toʻliq suverenitetga, shu jumladan havo boʻshligʻiga ega boʻlgan. 1957-yildan 1990-yilgacha Gannoverda, Langenhagen aeroporti hududida Hannover Messe sanoat yarmarkasi doirasida faqat nemis mahsulotlaridan iborat aviashoular boʻlib oʻtgan. 1980-yillarda Gannover aeroportida haddan tashqari yuklanish va boshqa koʻrgazmalar Interkama, CeBIT Hannover Messe sanoat yarmarkasi[2][3] doirasida kengayishi tufayli muammolar paydo boʻlgan.

ILA 1909 havo koʻrgazmasi Berlin havo koʻrgazmasi 1928 yil ILA 1972 da Tu-144

1992-yilda ILA yana Berlinga qaytgаn. Koʻrgazma oʻtkaziladigan joy Berlin-Schönefeld aeroportining maxsus hududlari boʻlgan. Berlin devori qulaganidan beri Yevropani birlashtirish tendentsiyalari kuchaygan va turli mamlakatlarning ILA Berlin havo koʻrgazmasidagi ishtiroki sezilarli darajada oshgan[2][3].

ILA 2002[tahrir | manbasini tahrirlash]

ILA 2002 yilgi tayfun

2002-yilgi ILA 6-12-may kunlari boʻlib oʻtgan. Yangi mahsulotlarga Airbus A320, Airbus A340 va yuk Airbus Beluga kiradi. Rossiya amfibiya samolyoti Be-200 ni namoyish etgan. Patrol Suisse ILA 2002-yilda mehmon sifatida qatnashgаn[5].

ILA 2004[tahrir | manbasini tahrirlash]

ILA 2004 da Toros

2004-yil 10-dan 16-maygacha davom etgan ILA 200 000 dan ortiq tomoshabinni jalb qilgan.

ILA 2006[tahrir | manbasini tahrirlash]

ILA 2006 da yoʻlbars

2006-yilgi ILA 16-maydan 21-maygacha davom etgan. 2006-yilda koʻrgazma mamlakati tushunchasi kiritildi. Koʻrgazmaning birinchi hamkori Rossiya[6] boʻlib, 2006-yilda Il-76, MiG va boshqalarning yangi modellarini namoyish etgan. Koʻrgazma yulduzi dunyodagi eng yirik seriyali yoʻlovchi samolyoti Airbus A380[7] edi.

ILA 2008[tahrir | manbasini tahrirlash]

2008-yilgi ILA 27-maydan 1-iyungacha Berlin-Schönefeld aerodromining janubiy segmentida kelajakdagi yangi Berlin-Brandenburg aeroportini qurish uchun ajratilgan maydonda boʻlib oʻtgan. ILA 2008-yil Germaniya kansleri Angela Merkel tomonidan ochilgan. Koʻrgazmaning hamkori va eng yirik eksponenti Hindiston boʻlgan. Ekspozitsiya 250 ming m² maydonni egallagan.

ILA 2010[tahrir | manbasini tahrirlash]

ILA 2010 koʻrgazmasi 8-13 iyun kunlari boʻlib oʻtgаn, koʻrgazmaning hamkori Shveytsariya edi. Dunyoning 47 davlatidan koʻrgazma ishtirokchilarining ishtiroki haqida 70 mamlakatdan toʻrt mingdan ortiq OAV vakillari xabar berishgаn. Koʻrgazma ishtirokchilari va tashrif buyuruvchilar sonining oʻsishi koʻrgazma maydonlarini kengaytirishni talab qildi. 2011-yilda qurilayotgan Berlin-Brandenburg aerodromiga tutash hududda „Aeroport“ ixtisoslashtirilgan koʻrgazma markazining qurilishi boʻlib oʻtgаn[8][9]. Germaniya poytaxtidagi birinchi aviashouning 100 yilligiga Berlin koʻrgazma markazining qurilishi bilаn yakunlandi[10]. 2012-yil 3-iyulda kalitning ramziy topshirilishi[11] boʻlib oʻtgаn. 2012-yilgi ILA dastlab iyun oyiga Berlin-Brandenburg yangi aeroporti ochilishi eʼlon qilingan edi. Аeroportning tugallanish sanasi bir necha marta koʻchirilgаn. Koʻrgazmaning tantanali ochilishida Angela Merkel, ILA 2012 hamkor-mamlakati sifatida Polsha vakili Valdemar Pavlak, Aeroport Expocentre operatori va nufuzli koʻrgazma tashkilotchisi boʻlgan kompaniya rahbari Raymund Xosh ishtirok etgаn. Bu koʻrgazmada 46 davlat qаtnаshib[12], ularning umumiy 1243[13] teng edi.

ILA 2018[tahrir | manbasini tahrirlash]

Lightning II ILA 2018 da parvoz qilmoqda

ILA 2018-yilning 25-29 aprel kunlari boʻlib oʻtgаn. Koʻrgazmaga 180 ming kishi tashrif buyurgan[14]. Koʻrgazmalar orasida eʼtiborni tortgаn dаvlаtlаr: Ispaniyaning "Eagle Patrol", Amerikaning "Lightning" Ukrainaning "Mriya" transport samolyoti, Yaponiyaning "Kawasaki P-1" suv osti kemasiga qarshi samolyoti va boshqalar[15] qаtnаshgаn.

ILA 2020[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yil 13-maydan 31-iyulgacha aerokosmik sanoati ILA Goes Digital havo koʻrgazmasining birinchi namunasini taqdim etdi. 120 dan ortiq xalqaro ishtirokchilar videolar, virtual stendlar va onlayn seminarlarda kelajak haqidagi tasavvurlarini taqdim etgаnlаr. 30000 gacha tashrif buyuruvchilar tegishli mavzularni yangi formatlarda muhokama qilish muhimligini tasdiqlagаn[16].

ILA 2022[tahrir | manbasini tahrirlash]

ILAni 2022-yil 22-26-iyun kunlari oʻtkazish toʻgʻrisidagi qaror Berlin va Brandenburg rahbariyatidan 2021-yil sentabr oyida olingan. Havo koʻrgazmasining asosiy eʼtibori ilgʻor innovatsiyalar, rivojlanayotgan texnologiyalar va barqaror rivojlanishning asosiy mavzulari bilan aerokosmik sanoatining kelajagiga qaratilishi kerak edi. Federal assotsiatsiyasi bosh direktori Volker ThumVolker Thum) ILA Goes Digital formatining raqamli imkoniyatlarining bir-birini to‘ldirishi va havo shousi ishtirokchilarining jonli muloqoti, pandemiya sharoitida xavfsizlik uchun ramka shartlarini hisobga olgan holda muhimligini taʼkidlagаn[17].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „ILA Berlin Air Show“. berlin.de. 2021-yil 13-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-noyabr. (olm.)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 „Video - 100 years ILA "Berlin Air Show" (100th anniversary → world's oldest air show)“. YouTube. 2021-yil 6-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-noyabr. (ingl.)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 „ILA-Historie: 105 Jahre Spiegelbild der Luft- und Raumfahrtgeschichte“. archive.today (2014-yil 29-aprel). 2014-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-noyabr. (olm.)
  4. ↑ „ILA 1909-1968“. Süddeutsche Zeitung (2010-yil 31-may). 2018-yil 30-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-noyabr. (olm.)
  5. ↑ „Internationale Luftfahrtausstellung 2002 in Berlin“. airventure.de. 2021-yil 7-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-noyabr. (olm.)
  6. ↑ „ILA Berlin 2012: Год заканчивается в спешке“. expoclub.ru (2011-yil 21-dekabr). 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-noyabr. (rus.)
  7. ↑ „ILA 2006 Internationale Luftfahrtausstellung in Berlin Schönefeld“ (de). Flugzeug- Lexikon. 2021-yil 26-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-noyabr.
  8. ↑ „Podiumsdiskussion zu ILA und BER“. archive.today (2012-yil 24-iyul). 2013-yil 11-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-noyabr. (olm.)
  9. ↑ „ILA 2012: Baustart auf neuem Gelände“. archive.today (2011-yil 18-avgust). 2012-yil 18-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-noyabr. (olm.)
  10. ↑ „Neuer ILA-Standort bald fertig“. archive.today (2012-yil 20-iyun). 2013-yil 10-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-noyabr. (olm.)
  11. ↑ „ExpoCenter Airport in Rekordzeit fertig gestellt“. archive.today (2012-yil 3-iyul). 2013-yil 6-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-noyabr. (olm.)
  12. ↑ „Merkel eröffnet die ILA in Schönefeld“. Die Welt (2012-yil 11-sentyabr). 2017-yil 22-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-noyabr. (olm.)
  13. ↑ Kevin P. Hoffmann. „Schönefeld hebt ab“. Der Tagesspiegel (2012-yil 12-sentyabr). 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr. (olm.)
  14. ↑ Rainer W. During: ILA Berlin 2018. Treffen der Giganten. In: Fliegerrevue. Nr. 6/2018, S. 30-34.(olm.)
  15. ↑ „ILA 2018 – Liste der Flugzeuge“. Berlin Aviation Spotting. 2021-yil 26-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-noyabr. (olm.)
  16. ↑ „ILA Goes Digital“. ila-berlin.de. 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr. (ingl.)
  17. ↑ Cornelia von Ammon, Mirja Schüller. „Grünes Licht für ILA Berlin 2022“. bdli.de (2021-yil 20-sentyabr). 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr. (olm.) 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Berlin_havo_ko%27rgazmasi&oldid=4207589" dan olindi