As-Sayyida Nafisa masjidi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Masjid
As-Sayyida Nafisa masjidi
مسجد السيدة نفيسة
Manzil Qohira, Misr
Meʼmoriy uslub Islom
Gumbazlar soni 1
Minoralar soni 1
As-Sayyida Nafisa masjidi Vikiomborda

As-Sayyida Nafisa masjidi – Misrning Qohira shahridagi al-Qarafa (yoki oʻliklar shahri) deb nomlangan yirik tarixiy nekropolning bir qismi boʻlgan as-Sayyida Nafisa tumanidagi masjid. Islom paygʻambari Muhammad oilasining aʼzosi Sayyida Nafisa xotirasiga qurilgan. Masjidda uning maqbarasi joylashgan. U Muhammad paygʻambarning ikki nabiralaridan biri Hasanning nevarasi edi[1]. Masjid atrofidagi nekropol bilan bir qatorda YuNESKOning Qohira tarixiy merosi roʻyxatiga kiritilgan[2].

Sayyida Nafisa[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sayyida Nafisa Paygʻambar oilasi aʼzosi sifatida muqaddas sanalib, taqvodorligi unga islom avliyosining alohida maqomiga sazovor boʻlgan[3][1]. Makkaga oʻttiz marta haj qilgan va 824-yilda vafot etgan[4]. U Qur’onni yoddan bilardi[4]. Xabarlarga koʻra, u oʻlimidan oldin oʻz qabrini qazib, unda oʻtirar ekan, Qur’onni 190 marta toʻliq tilovat qilgan[4]. Uning vafotidan keyin al-Fustot ahli eridan uning jasadini Madinaga olib ketmaslikni, balki barakasi yoki Allohning marhamati va inoyati tufayli al-Fustotga dafn etishini iltimos qilgan[5].

Masjid tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Al-Maqriziyning rejalari shuni koʻrsatadiki, Nafisa qabrini birinchi boʻlib Abbosiylar davrida Misr hokimi Obaydulloh ibn as-Suriy qurgan. Badr al-Jamoliy masjidga kirish eshigini tiklash orqali taʼmirlashni boshladi[5], Badr ham Sayyida Nafisaning Mashhadini qayta tikladi, bu yozuvda uning oʻgʻli restavratsiyada hammualliflar sifatida belgilandi, ammo, hozirgi Mashhad ancha keyin Usmonlilar davrida qurilgan[5]. Badr 1098-yilda Sayyida Nafisa ziyoratgohini qayta tikladi – Fotimiylar davriga oid ellik ikkita poydevor yozuvining yigirmatasida Armanistonning Akka hokimi boʻlgan Badr (u Fotimiylar qoʻshinining vazir va bosh qoʻmondoni ham edi) nomi yozilgan va 1074-yilda ochlikdan keyin Fotimiylar xalifasi al-Mustansir tomonidan Qohiraga chaqirilgan[6]. Badr Fotimiylar davlatining birinchi hukmdori boʻlib, Alilar avliyolari uchun umumiy qabr ochgan, Sayyida Nafisa esa Badr al-Jamoliy tomonidan rasman hurmatga sazovor boʻlgan birinchi Alid boʻlgan, chunki u ham shialarning mashhur darajasida murosaga erisha olgan[5].

Keyinchalik 1171-yilda Fotimiylar va Abbosiylar tomonidan taʼmirlash ishlari olib borildi[7]. Bu davrda koʻplab maqbaralar va ziyoratgohlar qurildi yoki tiklandi, chunki ikkita ketma-ket inqiroz va ikki marta suiqasd davri Fotimiylar hukumatining maʼnaviy va siyosiy obroʻsiga putur yetkazdi[5]. Keyin Fotimiylar davrida ziyoratgoh qayta qurildi, unga gumbaz ham qoʻshildi. Ammo fotimiylar xalifasi Mustansir nomi va unvonlari koʻrsatilgan ziyoratgoh eshigiga oʻrnatilgan marmar lavhadagi arxitektura haqida hech qanday maʼlumot mavjud emas.

1138-yilda xalifa al-Hofiz qabr ustidagi gumbazni yangilab, mehrob uchun marmar qoplamani buyurdi[5]. Ark ayyubiylar davrigacha Misrdagi yodgorliklarda uchramagan nasx belgilari aks etgan yozuv pannolaridan iborat boʻlib, bu 12—13-asrlarda taʼmirlash ishlari boʻlganligini koʻrsatadi. Shuningdek, archada kufiy harflari bilan Qur’oni Karimning 33:33 oyatida oson oʻqiladigan „Albatta, Alloh sizdan kirlikni ketkazib, butunlay poklashni iroda qiladi, ey ahli bayt!“ degan yozuv bor[5].

Maqbara Usmonlilar davrida shahzoda Abdurrahmon Katxuda davrida yangilangan va u ziyoratgohni bugungi kungacha mavjud shaklda qurgan. Erkak va ayollar uchun kirish joylari mavjud boʻlib, kirishlar zamonaviy davrda marmar va ekstravagant gilamlar bilan taʼmirlangan. Masjid ichida Sharif xonasiga olib boradigan yoʻlak boʻlib, yoʻlak ustida Ahli Baytga oid suratlar chizilgan va madhiya sheʼrlari yozilgan.

Masjid Abbos II buyrugʻi bilan XVIII asrda Abdurrahmon Katxuda tomonidan 1897-yilda qayta qurilgan[5].

Dovudiy Bohras yetakchisining 2021-yil iyun oyida tashrifi chogʻida qabr ustidagi yangi zarih ochilgan edi.

2023-yil yozi oxirida masjid Hindistonning Bohra jamoasi homiyligida taʼmirdan oʻtkazildi. Ichi Osiyo uslubidagi marmar bilan qoplangan[8]. Taʼmirlash vaqtida ichki yogʻoch ishlarining katta qismi Ibn Ato Al-Sakandariy maqbarasiga koʻchirildi[9]. Shahzoda Abdurrahmon Katxoda erkaklar va ayollar uchun ikki xil eshik oʻrnatdi[9].

Manzili[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sayyida Nafisa masjidi al-Qarafada joylashgan. Sayyida Nafisa qabri turgan joy uning uyi boʻlgan, deb taxmin qilinadi[5]. al-Xalifa koʻchasida joylashgan boʻlib, yoʻlda taniqli islom arboblari xotirasiga bagʻishlangan koʻplab maqbaralar mavjud[1]. U vafot etgach, uning barakasidan foyda olish uchun koʻp odamlar uning yoniga dafn qilindi[5]. Koʻchada Sayyida Nafisa masjidi va maqbarasidan tashqari, Sayyida Husayn ibn Ali, Sayyida Ruqayya binti Ali, Sayyid Muhammad ibn Jafar as-Sodiq va Muhammadning xolasi Sayyida Atika maqbaralari joylashgan[1][5].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Williams, Caroline. Islamic Monuments in Cairo: The Practical Guide; New Revised Edition. The American University in Cairo Press, 2008-06-01. DOI:10.2307/j.ctv2k93tcq. ISBN 978-1-61797-626-1. Williams, Caroline (2008-06-01). Islamic Monuments in Cairo: The Practical Guide; New Revised Edition. The American University in Cairo Press. doi:10.2307/j.ctv2k93tcq. ISBN 978-1-61797-626-1. JSTOR j.ctv2k93tcq. S2CID 248850625.
  2. ↑ Navickiene, Egle (2007-09-03). "New Buildings in the Vilnius Historical Centre, a UNESCO World Heritage Site". Urban Heritage: Research, Interpretation, Education (Vilnius, Lithuania: Vilnius Gediminas Technical University Publishing House Technika): 83–89. doi:10.3846/uh20070925.83-89. ISBN 978-9955-28-177-1. http://dx.doi.org/10.3846/uh20070925.83-89. 
  3. ↑ Grant, Beata (May 2001). "Women Saints in World Religions. Edited by Arvind Sharma. Albany: State University of New York Press, 2000. xi, 244 pp. 59.95.". The Journal of Asian Studies 60 (2): 510–512. doi:10.2307/2659712. ISSN 0021-9118. http://dx.doi.org/10.2307/2659712. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Bloom, Jonathan M. (1987). "The Mosque of the Qarafa in Cairo". Muqarnas 4: 7–20. doi:10.2307/1523093. https://www.jstor.org/stable/1523093. 
  5. ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 Williams, Caroline (1985). "THE CULT OF ʿALID SAINTS IN THE FATIMID MONUMENTS OF CAIRO PART II: THE MAUSOLEA". Muqarnas Online 3 (1): 39–60. doi:10.1163/22118993-90000195. ISSN 0732-2992. https://brill.com/view/journals/muqj/3/1/article-p39_5.xml. Williams, Caroline (1985). „THE CULT OF ʿALID SAINTS IN THE FATIMID MONUMENTS OF CAIRO PART II: THE MAUSOLEA“. Muqarnas Online. 3 (1): 39–60. doi:10.1163/22118993-90000195. ISSN 0732-2992.
  6. ↑ Behrens-Abouseif, Doris (February 1995). "Tarek Mohamed Refaat Sakr, Early Twentieth-Century Islamic Architecture in Cairo (Cairo: The American University in Cairo Press, 1992). Pp.97.". International Journal of Middle East Studies 27 (1): 129–130. doi:10.1017/s0020743800061791. ISSN 0020-7438. http://dx.doi.org/10.1017/s0020743800061791. 
  7. ↑ AL-MUSA, C.A.B.F.M., HASSAN M. (2019-12-01). "Prolonged Daily Screen-Time among Saudi Secondary School Students". The Medical Journal of Cairo University 87 (12): 4221–4226. doi:10.21608/mjcu.2019.77410. ISSN 2536-9806. 
  8. ↑ Mohammed Ibrahim Ali, Nourhan (2018-08-01). "Evaluation of Visual Performance of Religious Urban Open Spaces (Case study: Al- Sayyida Nafisa Mosque Square in Cairo, Egypt) تقییم األداء البصرى للفراغات العمرانیة ذات الطابع الدینى )دراسة حالة فراغ مسجد السیدة نفسیة بالقاهرة - مصر(". Journal of Engineering Research 2 (8): 131–137. doi:10.21608/erjeng.2018.125136. ISSN 2735-4873. 
  9. ↑ 9,0 9,1 nafisa, safira audrey (2023-01-26). Ai. doi:10.31219/osf.io/h736a. http://dx.doi.org/10.31219/osf.io/h736a. Qaraldi: 2023-12-08. As-Sayyida Nafisa masjidi]] 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=As-Sayyida_Nafisa_masjidi&oldid=4191397" dan olindi