Xalqaro standart seriya raqami
| Xalqaro standart seriya raqami | |
|---|---|
   |
Xalqaro standart seriya raqami (yoki ISSN, inglizcha: International Standard Serial Number) – davriy bosma yoki raqamli nashrni identifikatsiya qiluvchi 8 xonali noyob xalqaro raqam. ISSN tili yoki tashuvchisidan qatʼiy nazar nashrni aniqlash imkonini beradi. Sakkizta raqamdan iborat. Sakkizinchi raqam – tekshirish raqamidir, avvalgi ettita raqam va 11-modul boʻyicha hisoblanadi.
Kirill harflarini lotin harflariga oʻgirish uchun 1995-yildagi ISO 9 xalqaro standartidan foydalaniladi.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
ISSN larni tayinlash qoidalarini belgilaydigan ISO 3297 standarti 1975-yilda joriy etilgan. Xalqaro tashkilot tashkil etilgan vaqtda ISSNni tayinlash jarayoni YuNESKOva Fransiya hukumati koʻmagida, Parijda joylashgan ISSN Xalqaro Markazi (inglizcha: ISSN International Centre[1]; fransuzcha: Le Centre international de l’ISSN — CIEPS) tomonidan muvofiqlashtirilgan 75 ta milliy ISSN markazlari tomonidan boshqarilgan. Raqamlar CIEPS yordamida ISDS registrida (International Serials Data System dan olingan) qayd etiladi, u ISSN Register (fransuzcha: Registre de l’ISSN) nomi bilan ham tanilgan.
Mamlakatlarning ISSNga qoʻshilishi bosqichma-bosqich amalga oshirilgan. Masalan, SSSRda ISSN 1989-yilda standartlashtirilgan[2], 2003-yil 1-yanvardan boshlab u GOST 7.56-2002 bilan oʻzgartirilgan va 2015-yil oxirida Kitob palatasi huzuridagi Rossiya milliy ISSN markazi tashkil etilgan[3].
Vazifasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Xalqaro standart seriya raqami davriy nashrlar uchun yagona identifikatori va ularni chop etishning majburiy elementi hisoblanadi. Raqamli ISSN asosida nashrlarning shtrix-kodlari shakllantiriladi. ISSN butun dunyoda keng qoʻllaniladi: u kutubxonalar, obuna agentliklari, axborot sohasida ishlaydigan tadqiqotchilar va olimlar, axborot agentliklari va boshqalar uchun kerak. Bu nashriyotlarga, kitob sotuvchilarga, kutubxonachilarga, tadqiqotchilarga dunyoda tan olingan usulda davriy nashrlarni talabga mos ravishda uzluksiz tarqatish, nashrlarni qidirish va tartibini, davriy nashrni yaratish va isteʼmolchiga yetkazishning butun siklini yaxshilash imkonini beradi.
2010-yillarga kelib ISSN tizimi 130 dan ortiq mamlakatlarda qoʻllanilgan. Nashrda chop etilgan raqamli koddan foydalanish quyidagilarga imkon beradi:
- mahalliy kodlardan voz kechish;
- tasdiqlovchi hujjatlar miqdorini kamaytirish;
- nashriyotlarning matbaa korxonalari, distribyutorlar va kutubxonalar bilan oʻzaro hamkorligini soddalashtirish;
- milliy va xalqaro miqyosda ISSNdan foydalangan holda avtomatlashtirilgan tizimlarda nashrlar toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni izlash; pul vositalari, kuch va boshqalarni tejash.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Xalqaro standart kitob raqami (ISBN)
- WorldCat – bibliografik qidiruv tizimi
- JournalSeek[en] – urnallarning bepul toifalangan maʼlumotlar bazasi
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ ISSN International Centre Arxivnaya kopiya ot 13-dekabrya 2017 na Wayback Machine (angl.)
- ↑ „ГОСТ 7.56-89 Система стандартов по информации, библиотечному и издательскому делу. Издания. Международная стандартная нумерация сериальных изданий“. 2011-yil 25-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 14-iyun.
- ↑ „Российская книжная палата / филиал ИТАР-ТАСС“. 2016-yil 22-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 16-may.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- portal.issn.org – turli mamlakatlarda ISSN.
- Rossiya Kitob palatasining veb-saytida ISSNni tayinlash tartibi (Wayback Machine saytida 2016-05-22 sanasida arxivlangan) .
- „ГОСТ Р 7.0.56-2017. Международный стандартный сериальный номер (ISSN). Издательское оформление и использование“. Электронный фонд правовых и электронно-технических документов (2018-yil 1-iyul). Qaraldi: 2021-yil 28-avgust.