Abulqosim Samarqandiy
Abulqosim Samarqandiy | |
|---|---|
| Shaxsiy maʼlumotlar | |
| Dini | Islom |
| Tanilgan sohasi | Faqih, tilshunos, adib |
Abulqosim Samarqandiy (arabcha: أبو القاسم سمرقندي — Abulqosim Samarqandiy — Toʻliq ismi: Abulqosim ibn Abu Bakr Laysiy Samarqandiy (XV asr)) — Faqih, tilshunos va adib.
Hayoti va Faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
XV asrning ikkinchi yarmida yashagan mashhur hanafiy faqih, tilshunos va adibning toʻliq ismi — Abulqosim ibn Abu Bakr Laysiy Samarqandiy boʻlib, tavallud topgan yili haqida maʼlumot topilmadi. 888/1483-yildan keyin vafot etgan[1]. Allomaning „Risola fi-l-istiʼora“ („Istiora haqida risola“) yoki „Risolatu-t-tarshihiya“ („Tozalash risolasi“) nomli kitobi Sharq xalqlari oʻrtasida keng tarqalgan boʻlib, uning beshta qoʻlyozma nusxasi OʻzR FA Sharqshunoslik institutida (inv. № 2434/1, 2979/IX, 4070/III, 4070/XII) saqlanmoqda. Asar 888/1483 yillar atrofida yozilgan boʻlib, „Al-istiʼorotu-s-Samarqandiya“ („Istioralar haqida Samarqandiy risolasi“) yoki „Faroidu-l-favoid li tahqiq maoniyi-l-istiʼora“ („Istiora maʼnolarini aniqlashda foydalar durlari“) deb ham yuritiladi. U uch qism — „iqd“ („marjon“)dan iborat boʻlib, har bir „iqd“ oʻz navbatida bir necha „farida“ („dur“)lardan tashkil topgan. Mazkur asarning bir nusxasi (inv. № 2434/1) 1227/1812 yili Buxoro amir Haydar (1215/1800-1242/1826) uchun tayyorlangan. Asar muallif yashagan davrda ham va undan soʻng ham sevib oʻqilgan, oʻrganilgan va unga bir qancha tilshunos olim va adiblar tomonidan sharhlar yozilgan. Jumladan, 944/1537 yili Samarqandda vafot etgan. Isomuddin Ibrohim ibn Muhammad ibn Arabshoh Isfaroiniy „Sharhu-l-istioroti-s-Samarqandiy“ („Samarqandiy istioralariga sharh“) va Mulla Muhammad Sodiq „Sharhu-r-risolati-s-Samarqandiya“ („Samarqandiy risolasiga sharh“) nomli arab tilida yozilgan asarlari adib Abulqosim „Istiora“larini sharhlashga bagʻishlangandir. Bu sharhlarning toʻrtta qoʻlyozma nusxasi Beruniy nomidagi sharqshunoslik institutida (inv. № 1395/III-IV, 2434/III, 8949/X) saqlanmoqda[2]. Allomaning „Risola fi-l-istiora“ nomli asari va unga yozilgan sharhlarning qoʻlyozmalari dunyoning juda koʻp kutubxonalarida saqlanadi. Asar bir necha marotaba toshbosmada chop etilgan. 2005-yil Adnon Umar Xatibning tarjima va tahqiqi asosida, arab tilida Damashqdagi „Doru-l-asmoʻ“ nashriyotida ham nashr etilgan. Shuningdek, bizga allomaning yana: „Sharhu-l-uzdiya“ („Uzdiya sharhi“), „Riyozatu-l-axloq“ („Axloq riyozati“), „Hoshiya alo sharh miftohi-l-ulum li-s-Sakkokiy“, („Sakkokiyning ilmlar kaliti sharhiga hoshiya“), „Hoshiya alo asrori-t-tanzil va anvori-t-taʼvil li-l-Bayzoviy“ („Bayzoviyning nozil boʻlgan narsalarning sirlari va taʼvil nurlariga hoshiya“) nomli asarlari maʼlum.[3]
Asarlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
- „Risola fi-l-isti’ora“ ,
- „Sharhu-l-azdiya“,
- „Riyozatu-l-axloq“,
- „Bulug‘u-l-irb min tahqiq isti’orati-l-arab“,
- „Hoshiya ala sharhi miftohi-l-ulum li-s-Sakkokiy“,
- „Hoshiya ala tafsiri-l-Bayzoviy“,
- „Hoshiya alo asror at-tanzil va anvor at-taʼvil li-l-Bayzoviy“,
- „Ar-risolatu-t-tarshihiya“
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Zirikliy. Al-aʼlom. J. 5. — Bayrut: Doru-l-ilm li-l-malayin, 2002. — B. 173; Umar Rizo Kahhola. Muʼjamu-l-muallifiyn. J. 8. — Bayrut: Dor ihyoi-t-turosi-l-arabiy, 2009. — B. 103.
- ↑ Abdullaev I., Hikmatullaev H. Samarqandlik olimlar. — T.: Fan, 1969. — B. 74.
- ↑ Oʻrta asr sharq allomalari va mutafakkirlarining tarixiy-falsafiy merosi ensiklopediyasi. — Samarqand. Imom Buxoriy xalqaro markazi, 2016. — B. 536.
 | Ushbu maqolada Oʻrta asr Sharq allomalari ensiklopediyasi maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
 |