Óscar Carmona
| Óscar Carmona | |
|---|---|
 Carmona 1942-yilda | |
| Portugaliya Prezidenti | |
|
Mansab davri 1926-yil 29-noyabr – 1951-yil 18-aprel | |
| Bosh vazir |
Óscar Carmona José Vicente de Freitas Artur Ivens Ferraz Domingos Oliveira António de Oliveira Salazar |
| Oʻtmishdoshi | Manuel Gomes da Costa |
| Vorisi | Francisco Craveiro Lopes |
| Vazir portfellari | |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi |
António Óscar de Fragoso Carmona 24-noyabr 1869-yil Lissabon, Portugaliya |
| Vafoti |
18-aprel 1951-yil (81 yoshda) Lissabon, Portugaliya |
| Siyosiy partiyasi | Milliy Ittifoq (1932-1951) |
| Turmush oʻrtogʻi | Maria do Carmo da Silva |
| Bolalari | 3 |
| Alma mater | Harbiy akademiya |
| Mukofotlari |
Order of Christ Order of Aviz Order of St. James of the Sword |
António Óscar de Fragoso Carmona ComC GCA ComSE; (portugalcha talaffuzi: [ɐ̃ˈtɔniu ˈɔʃkaɾ fɾɐˈɣozu kaɾˈmonɐ]; 1869-yil 24-noyabr — 1951-yil 18-aprel) — portugal armiyasi ofitseri va siyosatchisi. 1926-yildan 1928-yilgacha Portugaliya bosh vaziri va 1926-yildan to vafotiga qadar (1951) Portugaliyaning 11-prezidenti lavozimida faoliyat olib borgan. Shuningdek, 1923-yil oxiri, 1926-yillar oraligʻida urush vaziri, 1926-yildan tashqi ishlar vaziri sifatida ish yuritgan.
Siyosiy kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Carmona respublikachi va mason edi va 1910-yil 5-oktyabrda Portugaliya Birinchi Respublikasining eʼlon qilinishining tarafdorlaridan edi. Biroq, u hech qachon demokratik boshqaruv shakliga xayrixoh boʻlmagan va keyinchalik Antonio Ferroga bergan intervyusida tan olganidek, birinchi marta 1933-yilgi konstitutsiyaviy referendumda ovoz bergan. 1923-yil Birinchi Respublika davrida Antonio Ginestal Machado qoʻlida qisqa muddat urush vaziri boʻlib ishlagan. Mashhur marshal Gomes da Costadan farqli oʻlaroq, Carmona Birinchi jahon urushida unchalik faoliyat koʻrsatmagan.
Prezidentlik faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Carmona 1926-yil 28-mayda boʻlgan Birinchi Respublika davlat toʻntarishida juda faol ishtirok etdi. Kengashning birinchi prezidenti, komendant Jose Mendes Cabeçadas, iyun oyida soʻnggi respublika prezidenti Bernardino Machado tomonidan qoʻllab-quvvatlangan demokratik xayrixoh Manuel de Oliveira Gomes da Costa oʻrnini egalladi. 3-iyundan 6-iyulgacha tashqi ishlar vaziri boʻlgan Carmona harbiy rejimning eng konservativ va avtoritar qanoti rahbari boʻlgan, anchagina oʻzini tuta biladigan Gomes da Costaga javobgarlikni yukladi. 9-iyulda u general João José Sinel de Cordes bilan birgalikda toʻntarishga rahbarlik qildi, oʻzini prezident deb atadi va darhol diktatorlik vakolatlarini oʻz zimmasiga oldi. U 1928-yilda yagona nomzod sifatida rasman prezidentlikka saylandi.
1928-yilda Carmona Antonio de Oliveira Salazarni moliya vaziri etib tayinladi. Salazarning xarizmasi va fazilatlaridan hayratda qolgan Carmona 1932-yilda uni Bosh vazir lavozimiga tayinladi va hukumat nazoratini asosan unga topshirdi.
1933-yilda yangi konstitutsiya rasmiy ravishda " Estado Novo " ni oʻrnatdi. Qogʻozdagi yangi hujjat Carmonaning 1928-yildan beri amalga oshirgan diktatorlik vakolatlarini kodlashtirgandi. Biroq amalda kunlik boshqaruv ishlarining katta qismini Salazarga topshirdi. Barcha amaliy maqsadlar uchun Carmonaning endi shunchaki nomigina boshqaruvchi edi. Salazar esa haqiqiy kuchga ega boʻldi. Qogʻozda prezidentning Salazarni ishdan boʻshatish vakolati uning kuchini tekshirishning yagona usuli edi. Biroq, Carmona Salazarni boʻsh qoʻydi. 1935- va 1942-yillarda muxolifatsiz yana yetti yillik muddatga saylandi. 1935-yilda u oʻzining masonlik oʻtmishi tufayli Portugaliyada masonlikni taqiqlovchi qonunga oʻzining roziligisiz imzo chekdi.
Ikkinchi jahon urushidan keyin demokratik muxolifatga saylovlarda qatnashishga ruxsat berilgan boʻlsa-da, Carmona ularga nisbatan doʻstona munosabatda boʻlmagan. Muxolifat saylovni tashkil qilishga koʻproq vaqt berish uchun uni kechiktirishni talab qilganida, Carmona ularni rad etdi.
Biroq, Carmona 1947-yilda Salazarni hokimiyatdan agʻdarish uchun general José Marques Godinho boshchiligidagi muvaffaqiyatsiz harbiy qoʻzgʻolonni Respublika Prezidenti sifatida qolishi sharti bilan qoʻllab-quvvatlagani haqida mish-mishlar keng tarqaldi. Bu mish-mishlarga barham berish uchun Carmona nihoyat marshal unvonini qabul qildi.
1949-yilda 79 yoshli Carmona yana, toʻrtinchi marotaba prezident boʻlishga harakat qildi. Birinchi marta u general José Norton de Matosga raqib boʻldi. Biroq, tez orada Salazar Matosga davlat yuritishga imkon bermasligi maʼlum boʻldi. Taʼqiblar shu qadar kuchaydiki, Matos 12-fevral kuni poygadan chiqib ketdi va joyini Carmonaga yana bir muddatga topshirdi.
Carmona ikki yildan soʻng, 1951-yilda, 24 yillik respublika prezidenti sifatida vafot etdi. U Lissabondagi Milliy Panteondagi Santa Engrasiya cherkoviga dafn etilgan.
Shaxsiy hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
U Mariya Ines Côrte-Real de Melo Fragoso[1] va Felgueiras shahridan boʻlgan Portugaliya dengiz floti ofitseri, Braziliyada joylashgan, Portugaliya harbiy attashesining Braziliyadagi qism xizmatchisi Alvaro Rosario Teixeira Carmona oilasida dunyoga kelgan. 1914-yil yanvar oyida Carmona Germano da Silva va rafiqasi Engrácia de Jesusning qizi Maria do Carmo Ferreira da Silva (Chaves, 1878-yil 28 sentyabr — 1956-yil 13-mart) bilan turmush qurdi. Bu nikoh bilan u uch farzandini qonuniylashtirdi.
U Lissabonning sobiq meri Carmona Rodrigesning (2004-2007) amakisi edi. Shuningdek, Braziliya prezidenti Augusto Tasso Fragosoning amakivachchasi ham edi[2].
1967-1968-yillarda uning shaxsiy kutubxonasi Avstraliya Milliy kutubxonasi tomonidan sotib olingan[3].
Mukofotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Aviz ordeni qoʻmondoni, Portugaliya (1919-yil 15-fevral)[4]
Avliyo Jeyms Qilich ordeni qoʻmondoni, Portugaliya (1919-yil 28-fevral)[4]
Masih ordeni qoʻmondoni, Portugaliya (1919-yil 28-iyun)[4]
Aviz ordeni katta xochi, Portugaliya (1925-yil 5-oktyabr)[4]
Portugaliya faxriy ordenlarining buyuk ustasi, Portugaliya (1926-yil 29-noyabr)
Avliyolar Moris va Lazar ordenining Buyuk xochi, Italiya (1930-yil 25-aprel)[4]
Boʻyinturuq va oʻqlar imperatorlik ordenining katta yoqasi, Ispaniya (1939)
Nashrlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Carmona 1913-yilda Otliqlar maktabi uchun qoidalar kitobini yozgan.
Merosi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Angolaning Uíge shahri uning sharafiga Carmona deb atalar edi[5]. Shahar 1975-yilda Portugaliyaning xorijdagi Angola viloyati mustaqil boʻlgunga qadar shunday nomlanardi. Carmona 1972-yilgi Angola eskudo banknotasida ham tasvirlangan[6].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Óscar Carmona - Biografia“. museu.presidencia.pt. Qaraldi: 2022-yil 20-may.
- ↑ Augusto Tasso Fragoso
- ↑ Carmona Collection National Library of Australia
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 „Cidadãos Nacionais Agraciados com Ordens“. Página Oficial das Ordens Honoríficas Portuguesas. Qaraldi: 2017-yil 28-yanvar.
- ↑ Angola-Carmona (Viagem ao Passado)-Kandando Angola YouTubeda, a film of Carmona, Portuguese Angola (before 1975)
- ↑ Angola — Banco de Angola 24.11.1972 „Marechal Carmona“ Issue Bank Note Museum
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Newspaper clippings about Óscar Carmona in the 20th Century Press Archives of the ZBW
| Oldindan Shvetsiya Qiroli Gustaf V |
Hozirgacha eng keksa davlat rahbari 1950-yil 29-oktyabr – 1951-yil 18-aprel |
Tomonidan oʻtkazildi Finlandiya Prezidenti Juho Kusti Paasikivi |
António Óscar Fragoso Carmonaning ajdodlari
| 16. António José Machado Carmona | |||||||||||||||||||
| 8. Henrique Luís Machado Carmona | |||||||||||||||||||
| 17. (noma'lum ona) | |||||||||||||||||||
| 4. Leonel Joaquim Machado de Azevedo Carmona | |||||||||||||||||||
| 18. Manuel José Pereira | |||||||||||||||||||
| 9. Maria Madalena Pereira do Amaral | |||||||||||||||||||
| 19. Ana Maria do Amaral e Azevedo | |||||||||||||||||||
| 2. Inácio Maria Machado de Morais Carmona | |||||||||||||||||||
| 20. | |||||||||||||||||||
| 10. José de Morais Carneiro | |||||||||||||||||||
| 21. | |||||||||||||||||||
| 5. Maria Emília das Lágrimas de Morais Carneiro | |||||||||||||||||||
| 22. | |||||||||||||||||||
| 11. Maria Joana da Fonseca | |||||||||||||||||||
| 23. | |||||||||||||||||||
| 1. António Óscar Fragoso Carmona | |||||||||||||||||||
| 24. | |||||||||||||||||||
| 12. João Joaquim de Melo Sameiro | |||||||||||||||||||
| 25. | |||||||||||||||||||
| 6. António Manuel de Melo Fragoso de Vila-Lobos | |||||||||||||||||||
| 26. | |||||||||||||||||||
| 13. Ana Joaquina de Brito Fragoso | |||||||||||||||||||
| 27. | |||||||||||||||||||
| 3. Maria Inês de Melo Fragoso Corte-Real | |||||||||||||||||||
| 28. | |||||||||||||||||||
| 14. João José de Melo Corte-Real | |||||||||||||||||||
| 29. | |||||||||||||||||||
| 7. Inês Henriqueta de Melo Corte-Real | |||||||||||||||||||
| 30. | |||||||||||||||||||
| 15. Antónia Clementina Jordão | |||||||||||||||||||
| 31. | |||||||||||||||||||
