Papaver somniferum: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
Ikromova Guli (munozara | hissa)
14 171 edits
„Papaver somniferum“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

3-Noyabr 2022, 08:29 dagi koʻrinishi

Papaver somniferum yoki koʻknori[1] nomi Papaveraceae oilasiga mansub gulli oʻsimlik turi. Uning vatani O'rta yer dengizining sharqiy qismidir, ammo hozirda Yevropa va Osiyoning ko'p qismida naturalizatsiya qilingan.

Bu ko'knori uchta asosiy maqsad uchun keng miqyosda qishloq xo'jaligi ekinlari sifatida yetishtiriladi. Birinchisi, ko'knori urug'i sifatida tanilgan odamlar tomonidan iste'mol qilinadigan urug'larni ishlab chiqarish. Ikkinchisi, asosan farmatsevtika sanoatida foydalanish uchun afyun ishlab chiqarish[2]. Uchinchisi, farmatsevtika sanoatida gidrokodon va oksikodon kabi dori-darmonlarga aylantiriladigan boshqa alkaloidlar, asosan tebain va oripavin ishlab chiqarishdir[2][3][4]. Nisbatan kichik miqdordagi P.somniferum bezak maqsadlarida ishlab chiqariladi.

Ko'knori degan umumiy nom tobora ko'proq noto'g'ri bo'lib bormoqda, chunki ko'plab navlar opiy hosil qilmaydi[1][3]. "Sujata" navi umuman lateks ishlab chiqarmaydi[4]. P. somniferumning urug‘larini nonga qo‘shib isteʼmol qilish mumkin[3].

Tavsif

Papaver somniferum - bo'yi taxminan 100 centimetr (40 inches) gacha o'sadigan bir yillik o't. O'simlik kuchli glaukous bo'lib, kulrang-yashil ko'rinishga ega, poyasi va barglari dag'al tuklar bilan siyrak qoplangan[5][6]. Gullarining diametri 3–10 cm (1–4 in), odatda to'rtta oq, binafsha yoki qizil gulbarglari bor, ba'zan tagida quyuq dog‘i bo‘ladi. Meva tuksiz, yumaloq ko‘sak shaklida bo'lib, tepasida 12-18 ta stigmatik nurlar yoki nayli qopqoq bor[7]. O'simlikning barcha qismlari kesilganda oq lateksni chiqaradi[5][8]. Avstraliyada optimal etishtirish uchun o'simlik zichligi gektariga 800 000 ni tashkil qiladi[9].

Yovvoyi ko'knori Papaver rhoeas ham shunga o'xshash tur.

  • Guli
    Guli
  • Ochilgan gul markazi
    Ochilgan gul markazi
  • Ko‘sakdan oqayotgan lateks
    Ko‘sakdan oqayotgan lateks
  • Ko‘knori urug‘lari
    Ko‘knori urug‘lari

Metabolizm

Alkaloidlar organik azotli birikmalar, ikkilamchi metabolizm hosilalari bo'lib, benzilizokinolinning metabolik yo'li orqali sintezlanadi[10]. Birinchidan, fenilalanin aminokislotasi fenilalanin gidroksilaza fermenti orqali tirozinga aylanadi. Tirozin ikki xil yo'lni bosib o'tadi: tirozin gidroksilaza orqali L- dofamin (L-DOPA) hosil qilishi yoki 4-fenilgidroksiasetaldegid (4-HPAA) hosil qilish uchun qaytarilishi mumkin. Keyinchalik, L-DOPA 4-HPAA bilan reaksiyaga kirishadi va bir qator reaksiyalar orqali benzilizokinolin skeletini olib yuruvchi (S) -norkoklaurinni hosil qiladi. (S) -norkoklaurinning (S) -retikulinga aylanishi asosiy nuqtalardan biridir, chunki (S) -retikulindan morfin hosil bo'lishi mumkin[10].

Taksonomiya

Papaver somniferum shved botaniki Carl Linnaeus tomonidan 1753-yilda 508-betdagi Plantarum turlarining asosiy nashrida rasman tasvirlangan[11][12].

Turlari va navlari

P. somniferumdan neolit davridan boshlab foydalanila boshlangan. Hammasi bo'lib 52 ta botanika navlari mavjud[13]. P. somniferumni ko'paytirish qarama-qarshi naslchilik maqsadlari tufayli yuzaga kelgan qiyinchilikka duch keladi[13]. Bir tomondan, tibbiy maqsadlarda foydalanish uchun alkaloidlarning juda yuqori miqdori talab qilinadi. So'nggi yillarda alkaloidlar va farmatsevtik hosilalarga talab oshdi. Shuning uchun afyun hosildorligi yuqori bo'lgan navlarni rivojlantirishga ehtiyoj bor[14]. Boshqa tomondan, oziq-ovqat sanoati iloji boricha past alkaloid tarkibini talab qiladi[13].

Bir qabul qilingan kichik tur mavjud, P. somniferum subsp. setigerum (DC. ) Arcang[11]. Bundan tashqari, ko'plab navlari mavjud. Gullarning ranglari, jismoniy xususiyatlar, masalan, barglarning soni, shakli juda xilma-xildir, gullar va mevalar soni, urug'lar soni, urug'larning rangi bilan farqlanadi. Papaver somniferum var. paeoniflorum - bu qo'sh gulli va ko'p ranglarda o'stiriladigan nav. P. somniferum var. laciniatum - bo'lakli gullarga ega nav. Sujata navi lateks ishlab chiqarmaydi.

Tarqalishi va yashash joyi

Ko'knorining vatani Sharqiy O'rta yer dengizi bo'lishi mumkin. U Britaniya orollarining barcha hududlarida[15] va mo'tadil iqlimi bo'lgan deyarli barcha boshqa mamlakatlarda keng tarqalgan va tabiiylashtirilgan[16].

Ekologiya

Kasalliklar

P. somniferum bir nechta qo'ziqorin, hasharotlar va virusli infeksiyalarga va urug'lar orqali yuqadigan kasalliklarga moyil. Pestitsidlarni madaniy usullar bilan birgalikda qo'llash turli xil ko'knori kasalliklariga qarshi kurashning asosiy chorasi sifatida ko'rib chiqilgan[17].


Helminthosporium papaveris qo'ziqorinidan kelib chiqadigan butun dunyo bo'ylab eng halokatli ko'knori kasalliklaridan biridir. Urug‘ orqali yuqadigan zamburug‘ yosh o‘simliklarda ildizlarning chirishiga va yuqori rivojlanish bosqichidagi o‘simliklarda poyaning pakanaligiga sabab bo‘ladi, barglarda dog‘lari paydo bo‘ladi[18]. Urug'larni erta ekish va ko'knori qoldiqlarini chuqur haydash mos ravishda qo'shni ko'knori zahiralarida keyingi yil o'simlik vegetatsiya davrida zamburug'li emlashni kamaytirishi mumkin[19].

Zararkunandalar

P. somniferumga zarar etkazishi mumkin bo'lgan bir nechta zararkunandalar mavjud[19].

Burga qo'ng'izlari yosh o'simliklarning barglarini teshadi va shira gul kurtaklari sharbatini so'radi[19]. Ko'knori ildizi zararkunandasi bo‘lgan hasharot tuproqda yashaydi va bahorda ekinlar paydo bo'lgandan keyin ko'knori maydonlariga ko'chib o'tadi. Kattalar kichik o'simliklarning barglarini yeyish orqali ularga zarar yetkazadilar. Urg'ochi tuxumlarini pastki barglarning to'qimalariga qo'yadi[20].

Kultivatsiya

P. somniferumning o'sishi rivojlanishida oltita bosqichni ajratish mumkin. O'sish ko'chatlarning o'sishi bilan boshlanadi. Ikkinchi bosqichda barglar va poyalar hosil bo'ladi. Shundan so'ng tomurcuklanma (kanca bosqichi) uchinchi bosqich. To‘rtinvhi bosqich gullash bilan bosqichi. Keyinchalik, texnik yetuklik. Oxirgi bosqich - biologik yetuklik; quruq urug'lar pishib yetiladi[21].

P. somniferum vegetatsiya davrining boshida juda sekin rivojlanadi. Shu sababli, begona o'tlarning raqobati dastlabki bosqichlarda juda yuqori. Ekishdan keyingi dastlabki 50 kun ichida ko‘chatni begona o‘tlarda tozalash juda muhim[22]. Bundan tashqari, Papaver somniferum gerbitsidlarga nisbatan sezgir. Xlortoluron gerbitsidining paydo bo'lishidan oldin qo'llanilishi begona o'tlar darajasini pasaytirishda samarali ekanligi ko'rsatildi[22][23]. Ikkita gerbitsid mezotrion va tembotrionni qo'llash juda mashhur. Ushbu ikki gerbitsidni birgalikda qo'llash Papaver somniferumni begona o'tlardan samarali tozalaydi[23]. Ekish vaqti (kuz yoki bahor), oldingi ekin va tuproq tuzilishi begona o'tlar turlarining tarkibiga ta'sir qiluvchi muhim o'zgaruvchilardir. Papaver somniferum dalalarida juda ko'p tarqalgan begona o't turlari Papaver rhoeas ekanligi ko'rsatildi[23][24]. Papaver somniferum va Papaver rhoeas bir xil o'simlik oilasiga tegishli bo'lib, bu begona o'tlar turini kimyoviy nazorat qilishga to'sqinlik qiladi[24]. Shuning uchun begona o'tlarga qarshi kurash katta muammo bo'lib, fermerdan texnologik bilimlarni talab qiladi[24]. Yovvoyi o'tlarga qarshi kurash samaradorligini oshirish uchun nafaqat kimyoviy begona o'tlarga qarshi kurash, balki mexanik begona o'tlarga qarshi kurash ham qo'llanilishi kerak[24].

Dekorativ

Ko'knori o'simliklari va urug'lari g'arb dunyosining ko'p qismida, shu jumladan Amerika Qo'shma Shtatlarida urug'lik kompaniyalari va pitomniklar tomonidan sotiladi. Ko'knori bog'bonlar tomonidan gullarining yorqin rangi, chidamliligi va ishonchliligi, ba'zi navlarning ekzotik xushbo'yligi uchun o‘stiriladi. Dotib olingan ko'chatlardan yoki urug'ni to'g'ridan-to'g'ri ekish orqali o'simliklarni yetishtirish qulay va oson.

"Ko'knori va ko'knori poyasi" Qo'shma Shtatlarning Nazorat qilinadigan moddalar to'g'risidagi qonunining II jadvalida keltirilgan bo'lsa-da, P. somniferum Qo'shma Shtatlarda manzarali gul sifatida qonuniy ravishda o'stirilishi mumkin[25].


Ko'pgina mamlakatlarda bu o'simliklar yetishtiriladi. Qo'shimcha daromad manbai sifatida bir xil o'simliklarning urug'lari oziq-ovqat mahsulotlarida foydalanish uchun sotiladi, shuning uchun o'simlikni yetishtirish muhim daromad manbai hisoblanadi. P. somniferum urugʻlarining xalqaro savdosi BMTning 1998-yil 28-iyuldagi “noqonuniy koʻknori urugʻlarining xalqaro savdosiga qarshi kurashish toʻgʻrisida”gi rezolyutsiyasida koʻrib chiqilgan.

  • Qizil koʻknori guli
    Qizil koʻknori guli
  • Ko‘k ko‘knori uguli
    Ko‘k ko‘knori uguli
  • Kopk ko‘knori urug'lari
    Kopk ko‘knori urug'lari

Ishlab chiqarish

Ko'knori urug'i ishlab chiqarish - 2018 yil
Mamlakat ( tonna )
Turkiya 26 991
Chexiya bayrogʻi Chexiya </img>Chexiya bayrogʻi Chexiya 13 666
Ispaniya 12 360
Dunyo 76 240
Manba: Birlashgan Millatlar Tashkilotining FAOSTAT [26]

Ovqat

2018-yilda iste'mol uchun ko'knori urug'ining jahon ishlab chiqarilishi 76 240 tonnani tashkil etdi. Bu dunyo umumiy hajmining 35 foizi bilan Turkiya tomonidan yetkaziladi. "Papaver somniferum" genotiplarining ko'pchiligining ishlashi atrof-muhit o'zgarishlariga juda moyil[27]. Bu xatti-harakat 2008–2009-yillar oralig'ida ko'knori urug'ining bozor qiymatining turg'unligiga olib keldi, chunki yuqori zahira miqdori, yomon ob-havo va sifatsizligi[28]. Ko'knori urug'i importi bo'yicha dunyoda yetakchi Hindiston (16 000 tonna), keyin Rossiya, Polsha va Germaniya turadi[29].

Ko'knori urug'i yog'i an'anaviy moyli ekinlarga nisbatan pastroq hosil berganligi sababli o'ziga xos mahsulot bo'lib qolmoqda[30].

Dori

Avstraliya (Tasmaniya), Turkiya va Hindiston shifobaxsh maqsadlarda morfin yoki kodein kabi ko'knori asosidagi dorilarning asosiy ishlab chiqaruvchilari hisoblanadi[31][14]. The New York Times gazetasining 2014-yilda xabar berishicha, Tasmaniya tebain (dunyo ta'minotining 85%) va oripavin (dunyo ta'minotining 100%) uchun ishlatiladigan ko'knori navlarining eng yirik ishlab chiqaruvchisi bo'lgan. Dunyoda ishlab chiqarilgan afyun va kodeinning 25% i Tasmaniya hissasiga to‘g‘ri kelgan[2].

Cheklovlar

Meteringem yaqinidagi ko'knori maydonlari, Linkolnshir, Angliya

Markaziy Yevropaning ko'p qismida ko'knori urug'i an'anaviy pishiriqlar va kekslar uchun ishlatiladi. Germaniya litsenziya talab qilsa-da, butun mintaqada ko'knori etishtirish qonuniydir[32].

1999-yil yanvar oyidan boshlab Chexiya Respublikasida 167/1998 Sb. Giyohvand moddalar to'g'risidagi qonunga ko'ra 100 square metre (120 sq yd)dan kattaroq dalalarda ekilgan ko‘knori haqida mahalliy bojxona idorasiga hisobot berishga majburiy[33][34]. O'simliklardan afyun olish qonun bilan taqiqlangan (§ 15-qism d/ akt). Shuningdek, ko‘saklarning quruq moddasida 0,8% dan ortiq morfin bo‘lgan navlarni tadqiqot va eksperimental maqsadlardan tashqari o‘stirish taqiqlanadi.

Birlashgan Qirollikda ko'knori yetishtirish uchun litsenziyani talab qilin, ammo dorivor maqsadlarda afyun olish uchun litsenziya kerak[35].

Qo'shma Shtatlarda ko'knori taqiqlangan[36]. Qo'shma Shtatlarda ko'knori etishtirish qonuni biroz noaniq[37]. Noaniqlikning sababi shundaki, 1942-yilgi Ko'knori nazorati to'g'risidagi qonunda (hozir bekor qilingan )[38][39] ko'knori, hatto fermerlarga davlat ruxsatnomasi berilgan bo'lsa ham, noqonuniy deb e'lon qilinishi kerakligi ko'rsatilgan. Ko'knori nazorati to'g'risidagi qonunning 3-bandida shunday deyilgan:

Ushbu Qonun qoidalariga muvofiq G'aznachilik kotibi tomonidan unga tegishli tartibda berilgan ko'knori yetishtirishga ruxsat beruvchi litsenziyasi bo'lmagan har qanday shaxsning ko'knori yetishtirishi noqonuniy hisoblanadi.

Bu ko'knori qo'zg'oloniga olib keldi. Narkotiklar byurosi ko'knori ekkan har qanday odamni hibsga oldi va ko'knor yetishtirish taqiqiga qarshi chiqqan har bir kishining ko'knor maydonlarini yo'q qilishga majbur qildi[40][41]. O'sha kunlardagi matbuot Federal Narkotiklar Byurosini ma'qullagan bo'lsa-da, Kaliforniya shtati ko'knorili keks kabi oziq-ovqat mahsulotlarida foydalanish uchun urug'lari uchun ko'knori yetishtirgan fermerlarni qo'llab-quvvatlagan. Bugungi kunda ushbu huquq sohasi noaniq bo'lib qoldi[42]. 1942-yilgi ko'knori nazorati to'g'risidagi qonun 1970-yil 27-oktabrda bekor qilindi[43][44].

Kanada afyun ko'knori (Papaver somniferum), uning preparatlari, hosilalari, alkaloidlari va tuzlarini olib yurish, saqlash va tayyorlashni taqiqlaydi[45].

Avstraliyaning ba'zi qismlarida P. somniferum o'stirish noqonuniy hisoblanadi, ammo Tasmaniyada dunyo zaxirasining 50% ga yaqini yetishtiriladi[46]. Yangi Zelandiyada afyun ko'knorini yetishtirish qonuniydir. Ammo undan taqiqlangan dorilar ishlab chiqarish taqiqlangan[47].

Birlashgan Arab Amirliklarida ko‘knori yetishtirish, shuningdek, ko‘knoriga egalik qilish noqonuniy hisoblanadi[48].

Birma ayrim provinsiyalarida ko‘knori ekish taqiqlangan. Birma shimolida taqiqlar ko'knori yetishtirishning bir asrlik an'analariga barham berdi. 2002-yilgi taqiq natijasida 20 000 dan 30 000 gacha sobiq ko‘knori yetishtiruvchi fermerlar Kokang viloyatini tark etgan[49]. 2005-yilda taqiq joriy etilgan Wa mintaqasi aholisi hali ham afyun etishtirish mumkin bo'lgan hududlarga qochib ketishgan.

Janubiy Koreyada ko'knori yetishtirish qat'iyan man etilgan[50].

Foydalanish

Tarix

Afyunning tayyorlanishi va qo'llanilishi qadimiy Minoslularga ma'lum bo'lgan[51]. Uning sharbati keyinchalik qadimgi yunonlar tomonidan opion deb nomlangan. Inglizcha nomi yunoncha shaklning lotincha moslashuviga asoslangan. Ko'knorining erta xonakilashtirilganligi haqidagi dalillar O'rta yer dengizi mintaqalarida va Reyn daryosining g'arbiy qismida topilgan bo'lib, ular miloddan avvalgi 5000-yillarda paydo bo'lgan[52]. Neolit davrining turli joylarida topilgan ushbu namunalar o'simlikning g'arbiy Yevropa bo'ylab ancha avval yetishtirilganligini va tabiiy ravishda tarqalishini ko'rsatadi.

Afyun astma, oshqozon kasalliklari va ko'rishni yomonlashuvini davolashda ishlatilgan.

Afyun asosiy mustamlaka tovariga aylandi, u Hindiston yarimoroli, Mustamlaka Amerikasi, Sin Xitoy va boshqalardagi savdo tarmoqlari orqali qonuniy va noqonuniy ravishda tarqatilgan[53].Sharqiy Hindiston kompaniyasi a'zolari afyun savdosini 1683-yildan boshlashgan[54]. 1773-yilda Bengaliya gubernatori Sharqiy Hindiston kompaniyasi ma'muriyati nomidan bengaliya afyunini ishlab chiqarish bo'yicha monopoliya o'rnatdi. Hind afyunini yetishtirish va ishlab chiqarish 1797-1949-yillar orasida chiqarilgan bir qator aktlar orqali markazlashtirildi va nazorat qilindi[54][55]. Sharqiy Hindiston kompaniyasi savdogarlari Sin hukumati taqiqlariga zid ravishda Xitoyga kontrabanda yo'li bilan olib kelingan hind afyunini sotish orqali Xitoy choyini import qilishdan kelib chiqqan iqtisodiy kamomadni muvozanatlashtirdilar. Bu savdo birinchi va ikkinchi afyun urushlariga olib keldi[56][55][53][57].

XIX asrda ko'pgina zamonaviy yozuvchilar, ko'knori va uning ta'siri haqida yozishgan, xususan, Thomas de Quincey " Confessions of a English Opium Eater" asari.

Frantsuz romantik bastakori Hector Berlioz ilhom olish uchun afyundan foydalangan va keyinchalik o'zining "Symphonie Fantastique" asarini yaratgan.

AQShda Narkotik moddalarga qarshi kurash boshqarmasi 1987-yilda Thomas Jeffersonning Monticello mulkiga reyd o'tkazdi. Ular Jefferson tirikligidan beri doimiy ravishda ekilgan ko'knori o'simliklarini yo‘q qildilar. Jamg'arma xodimlari, shuningdek, ko'knori tasvirlangan ko'ylaklar va urug' paketlari kabi buyumlarni ham yo'q qilishdi[58].

Ko'knori urug'i va yog'i

Germaniyada pishiriqlar uchun ishlatiladigan quritilgan ko'k, kulrang va oq ko‘knori urug'lari
Polsha <i id="mwAik">makowiec</i>, ko‘knori urug'i pastasi bilan to'ldirilgan yong'oq rulosi

Papaver somniferumdan olingan ko'knori urug'lari muhim oziq-ovqat mahsuloti va ko'knor yog'ining manbai bo'lib, bu yog'ini isteʼmol qilish mumkin. Urug'larda juda past darajadagi opiatlar mavjud va ulardan olingan yog‘ tarkibida undan ham kamroq bo'ladi[59]. Yog 'va urug' qoldiqlari ham tijorat maqsadlarida foydalanishga ega.

Ko'knorini presslashdan olingan yog‘ning qoldig'i turli hayvonlar uchun yem sifatida ishlatilishi mumkin. Ayniqsa bu ozuqa qushlar uchun to‘yimli ozuqadir[19].

Ko'knori urug'lari ko'plab madaniyatlarda oziq-ovqat sifatida ishlatiladi. Ulardan novvoylar o'z mahsulotlarini bezash uchun ishlatilishlari mumkin. Ular qaymoqli va yong'oqga o'xshash ta'mga ega. Maydalangan hindiston yong'og'i bilan ishlatilsa, urug'lar taomga ajoyib ta'm beradi. Ular quruq qovurilgan, ho'l kori (kori pastasi) yoki quruq korida ishlatish mumkin[60].

Yevropa Ittifoqi kichik miqyosda (masalan, shaxsiy bog'larda) Papaver somniferumni xususiy shaxslar tomonidan yetishtirishni taqiqlashga uringan. Ko'knori urug'i ko'p iste'mol qilinadigan Yevropa Ittifoqi mamlakatlari fuqarolari, masalan, Markaziy-Sharqiy mintaqadagi mamlakatlarda, bunga qattiq qarshilik ko'rsatdilar. Bu holat Yevropa Ittifoqining yo'nalishini o'zgartirishiga olib keladi. Singapur, BAA va Saudiya Arabistonida o‘simlikni yetishtirish va iste'mol qilish taqiqlangan[61]. BAAda ko‘knori urug‘iga ega bo‘lganlar uchun uzoq muddat qamoq jazosi belgilangan[62].

Opiatlar

Quritilgan ko'knori urug'i poyalari va poyalari (plastinka) va urug'lari (piyola)

Ko'knori afyunning asosiy manbaidir. Afyun tarkibida morfin, kodein, tebain, oripavin, papaverin va noskapin kabi opiatlar deb nomlanuvchi tabiiy alkaloidlar sinfi mavjud[63][64]. Somniferum so'zi "uyqu keltiruvchi" degan ma'noni anglatadi[65].

Opiat preparatlari afyundan olinadi. Lateks yashil urug‘ po'choqlarida qilingan kesmalardan oqib chiqadi va quriganidan keyin yig'iladi. Uning marketingi va tarqatilishi davom etmoqda, chunki uning tarixiy ishlatilishi 1938-yilgi Federal oziq-ovqat, dori-darmon va kosmetika qonunidan oldin boshlangan[66]. 1% suvsiz morfinni o'z ichiga olgan afyun BP damlamasi, shuningdek, Britaniya farmakopeyasida[67] 1971-yildagi giyohvand moddalarni suiiste'mol qilish to'g'risidagi qonunga muvofiq A toifasidagi moddalar ro'yxatida qolmoqda.

Morfin ko'knorining etishtiriladigan navlarida topilgan asosiy alkaloid bo'lib, afyun etishtirish uchun ishlatiladi[68]. Boshqa navlar, masalan, latekssiz Sujata afyunni umuman ishlab chiqarmaydi. Dori ishlab chiqarish uchun ekilgan tarkibida afyun bo'lmagan navlar yuqori darajada tebain yoki oripavinga ega. Ulardan oksikodon kabi dorilar tayyorlanadi. Xom afyunda taxminan 8-14% morfin bo‘ladi[69]. U geroin kabi sintetik opioidlarni ishlab chiqarish uchun to'g'ridan-to'g'ri yoki kimyoviy modifikatsiyalangan holda ishlatilishi mumkin.

Madaniyat

Qirollik anestezistlar kolleji gerbida ko'knori (gul va meva) tasvirlangan.

Ma'lumotnomalar

  1. ↑ 1,0 1,1 „Breadseed or opium poppy, Papaver somniferum“. University of Wisconsin Extension, Master Gardener Program. Qaraldi: 2020-yil 21-noyabr.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 „Shake-Up on Opium Island“. The New York Times. Qaraldi: 2018-yil 8-yanvar.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Gaevskii, A.V. (1999). "On the intraspecies classification of opium poppy (Papaver somniferum L.)". Khimiko-Farmatsevticheskii Zhurnal 33 (3): 32–36. doi:10.1007/BF02508453. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Chaturvedi, Nidarshana (2014). "Latex-less opium poppy: cause for less latex and reduced peduncle strength)". Physiologia Plantarum 150 (3): 436–445. doi:10.1111/ppl.12086. PMID 24033330. http://staff.cimap.res.in/PublicationFiles/Physiologia_Plantarum_50436.pdf. Qaraldi: 7 January 2018. Papaver somniferum]]
  5. ↑ 5,0 5,1 Stace, C. A.. New Flora of the British Isles, Fourth, Middlewood Green, Suffolk, U.K.: C & M Floristics, 2019. ISBN 978-1-5272-2630-2. 
  6. ↑ Clapham, A.R.. Excursion flora of the British Isles, 3, Cambridge, U.K.: Cambridge University Press, 1981. ISBN 978-0521232906. 
  7. ↑ Reader's Digest Field Guide to the Wild Flowers of Britain. Reader's Digest, 1981 — 32 bet. ISBN 9780276002175. 
  8. ↑ Blamey, M.. Wild flowers of Britain and Ireland: The Complete Guide to the British and Irish Flora.. London: A & C Black, 2003. ISBN 978-1408179505. 
  9. ↑ Corporation. „An overview of the Tasmanian poppy industry“ (en-AU). Grains Research and Development Corporation. Qaraldi: 2020-yil 19-yanvar.
  10. ↑ 10,0 10,1 Ye, Kai; Graham, Ian A.; Bowser, Tim A.; Lu, Ying; Teodor, Roxana; He, Zhesi; Ning, Zemin; Li, Yi et al. (2018-10-19). "The opium poppy genome and morphinan production". Science 362 (6412): 343–347. doi:10.1126/science.aat4096. ISSN 0036-8075. PMID 30166436. http://eprints.whiterose.ac.uk/135262/1/aat4096_ArticleContent_plus_figures.pdf. 
  11. ↑ 11,0 11,1 „Papaver somniferum L. is an accepted name“. theplantlist.org (2012-yil 23-mart). Qaraldi: 2017-yil 1-noyabr. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "plantlist" defined multiple times with different content
  12. ↑ Papaveraceae Papaver somniferum L.. ipni.org. 2017-yil 1-noyabrda qaraldi. 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Dittbrenner, A. (2009). "Variability of alkaloid content in Papaver somniferum L .". Journal of Applied Botany and Food Quality 107: 103–107. 
  14. ↑ 14,0 14,1 Yadav, Hemant K.; Shukla, S.; Singh, S. P. (2006-08-16). "Genetic Variability and Interrelationship Among Opium and its Alkaloids in Opium Poppy (Papaver Somniferum L.)". Euphytica 150 (1–2): 207–214. doi:10.1007/s10681-006-9111-x. ISSN 0014-2336. Yadav, Hemant K.; Shukla, S.; Singh, S. P. (16 August 2006). Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name ":2" defined multiple times with different content
  15. ↑ „BSBI Distribution Maps, Papaver somniferum“. Botanical Society of Britain and Ireland (2016-yil 22-aprel).
  16. ↑ „Papaver somniferum L.“. Global Biodiversity Information Facility, GBIF.org.
  17. ↑ Singh, Akanksha; Gupta, Rupali; Saikia, Shilpi K.; Pant, Aakanksha; Pandey, Rakesh (December 2016). "Diseases of medicinal and aromatic plants, their biological impact and management". Plant Genetic Resources 14 (4): 370–383. doi:10.1017/S1479262116000307. ISSN 1479-2621. 
  18. ↑ D., Kapoor, L.. Opium poppy : botany, chemistry, and pharmacology. New York: Food Products Press, 1995. ISBN 978-1560249238. OCLC 30544395. 
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 Wilfried., Ahrens. Mohn : Sorten, Anbau, Rezepte, Sneyd, Jan., Stuttgart (Hohenheim): Ulmer, 2000. ISBN 978-3800131129. OCLC 76179514. Wilfried., Ahrens (2000). Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name ":32" defined multiple times with different content
  20. ↑ Bečka, D.; Cihlář, P.; Vlažný, P.; Pazderů, K.; Vašák, J. (2014-10-03). "Poppy root weevils (Stenocarus ruficornis, Stephens 1831) control in opium poppy (Papaver somniferum L.)". Plant, Soil and Environment 60 (10): 470–474. doi:10.17221/417/2014-pse. ISSN 1214-1178. 
  21. ↑ Mahdavi-Damghani, Abdolmajid; Kamkar, Behnam; Al-Ahmadi, Majid Jami; Testi, Luca; Muñoz-Ledesma, Francisco J.; Villalobos, Francisco J. (October 2010). "Water stress effects on growth, development and yield of opium poppy (Papaver somniferum L.)". Agricultural Water Management 97 (10): 1582–1590. doi:10.1016/j.agwat.2010.05.011. ISSN 0378-3774. https://digital.csic.es/bitstream/10261/94915/1/accesoRestringido.pdf. 
  22. ↑ 22,0 22,1 Gaur, B. L.; Gupta, P. C.; Sharma, D. D. (January 1986). "Weed management in opium poppyPapaver somniferumL.". Tropical Pest Management 32 (4): 267–268. doi:10.1080/09670878609371076. ISSN 0143-6147. 
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Pinke, Gyula; Tóth, Kálmán; Kovács, Attila J.; Milics, Gábor; Varga, Zoltán; Blazsek, Katinka; Gál, Katalin E.; Botta-Dukát, Zoltán (2014-07-03). "Use of mesotrione and tembotrione herbicides for post-emergence weed control in alkaloid poppy (Papaver somniferum)". International Journal of Pest Management 60 (3): 187–195. doi:10.1080/09670874.2014.953622. ISSN 0967-0874. 
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 PINKE, G; PÁL, R W; TÓTH, K; KARÁCSONY, P; CZÚCZ, B; BOTTA-DUKÁT, Z (2011-09-16). "Weed vegetation of poppy (Papaver somniferum) fields in Hungary: effects of management and environmental factors on species composition". Weed Research 51 (6): 621–630. doi:10.1111/j.1365-3180.2011.00885.x. ISSN 0043-1737. 
  25. ↑ „Culinary Poppy Cultivation“. WSU Mount Vernon NWREC. Washington State University. 2021-yil 21-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 14-may.
  26. ↑ „Poppy seed production in 2018, Crops/Regions/World list/Production Quantity (pick lists)“. UN Food and Agriculture Organization, Corporate Statistical Database (FAOSTAT) (2019). 2016-yil 22-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-noyabr.
  27. ↑ Yadav, H.; Shukla, S.; Singh, S. (2007). "Assessment of genotype × environment interactions for yield and morphine content in opium poppy (Papaver somniferumL.)". Acta Agronomica Hungarica 55 (3): 331–338. doi:10.1556/AAgr.55.2007.3.9. 
  28. ↑ Procházka, Petr; Smutka, Lubos (30 June 2012). "Czech Republic as an Important Producer of Poppy Seed". AGRIS On-Line Papers in Economics and Informatics 4 (2): 35–47. http://purl.umn.edu/131361. Qaraldi: 15 November 2018. Papaver somniferum]]
  29. ↑ Sergeeva. „Global Poppy Seed Market – The Czech Republic Is the Key Producing Country“. Index Box. Index Box. Qaraldi: 2018-yil 15-noyabr.
  30. ↑ Frick, Claudia; Hebeisen, Thomas (2005). "Mohn als alternative Ölpflanze". AGRARForschung 12 (1): 4–9. 
  31. ↑ Dicker, Jason. „The Poppy Industry in Tasmania“. University of Tasmania. 2011-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 2-sentyabr.
  32. ↑ Ursula Heinzelmann (2008) Food Culture in Germany p. 48
  33. ↑ 167/1998 Sb. Zákon o návykových látkách a o změně některých dalších zákonů, Czech Republic, effective since 1 January 1999; § 29 effective since 1 January 1999; § 29
  34. ↑ Ohlašovací povinnost pěstitelů máku a konopí podle par. 29 zákona č. 167/1999 Sb., o návykových látkách, Celní správa (Custom Service of the Czech Republic), 19. 6. 2014
  35. ↑ Phillip, Rhodri, & Barry Wigmore. „The painkilling fields: England's opium poppies that tackle the NHS morphine crisis“. Evening Standard (2007-yil 14-iyul). 2013-yil 5-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 2-sentyabr.
  36. ↑ „Authorized Sources of Narcotic Raw Materials, 21 CFR Part 1312; Docket No. DEA-282F, RIN 1117-AB03“. Drug Enforcement Administration, US Department of Justice (2008). Qaraldi: 2017-yil 13-sentyabr.
  37. ↑ „Bulletin on Narcotics – 1950 Issue 3 – 002“. UNODC. Qaraldi: 2011-yil 30-dekabr.
  38. ↑ „Controlled Substances Import and Export Act“. US Food and Drug Administration. Qaraldi: 2011-yil 30-dekabr.
  39. ↑ „21 U.S.C. § 188 : US Code – Section 188 TO 188N: Repealed. Pub. L. 91-513, title III, Sec. 1101(a)(7), Oct. 27, 1970, 84 Stat. 1292“. Codes.lp.findlaw.com. Qaraldi: 2011-yil 30-dekabr.
  40. ↑ Harry J. Anslinger (1959). "The traffic in narcotic drugs: The implementation of treaty obligations in regulating the traffic in narcotic drugs". The American University Law Review 8: 112–116. http://www.wcl.american.edu/journal/lawrev/08/anslinger.pdf?rd=1. 
  41. ↑ Young, Richard (September 1952). "The development of international law". American Bar Association Journal 38: 778–80. https://books.google.com/books?id=ha4oHkIiIuUC&q=opium+poppy+control+act+of+1944&pg=PA780. 
  42. ↑ Richter. „Poppin' Up Poppies“. Texas Gardener. 2019-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-may.
  43. ↑ „United States Code: Title 21,188 to 188n. Repealed. Pub. L. 91–513, title III, 1101(a)(7), Oct. 27, 1970, 84 Stat. 1292 | LII / Legal Information Institute“. Law.cornell.edu. Qaraldi: 2011-yil 30-dekabr.
  44. ↑ „21 USC Chapter 6 – Narcotic Drugs 01/03/2007“. Joffelaw.com. Qaraldi: 2011-yil 30-dekabr.
  45. ↑ „Controlled Drugs and Substances Act 1996“. Justice Laws Website, Government of Canada (2018-yil 4-aprel). Qaraldi: 2018-yil 20-iyun.
  46. ↑ „Poppy Regulation Act“. Department of Primary Industry and Resources, Northern Territory Government, Australia (2016).
  47. ↑ Section 9(4) of the Misuse of Drugs Act states, "It shall be a defense to a charge under subsection (1) [Cultivation of prohibited plants] if the person charged proves that the prohibited plant to which the charge relates was of the species Papaver somniferum, and that it was not intended to be a source of any controlled drug or that it was not being developed as a strain from which a controlled drug could be produced."„New Zealand Legislation: Misuse of Drugs Act 1975“. Qaraldi: 2012-yil 7-iyul.
  48. ↑ McGrath, Ginny. „Travellers who 'smuggle' poppy seeds face Dubai jail“. The Times (2008-yil 8-fevral). 2011-yil 10-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 2-sentyabr.
  49. ↑ page 4 of the Drug Policy Briefing nr. 29 by the Transnational Institute
  50. ↑ 양귀비·대마 재배 땐 ‘큰일’…관상용 한포기도 절대 안돼
  51. ↑ Askitopoulou, Helen; Ramoutsaki, Ioanna A; Konsolaki, Eleni (2002). "Archaeological evidence on the use of opium in the Minoan world". International Congress Series 1242: 23–29. doi:10.1016/S0531-5131(02)00769-0. 
  52. ↑ Salavert, Aurélie; Zazzo, Antoine; Martin, Lucie; Antolín, Ferran; Gauthier, Caroline; Thil, François; Tombret, Olivier; Bouby, Laurent et al. (2020-11-20). "Direct dating reveals the early history of opium poppy in western Europe" (en). Scientific Reports 10 (1): 20263. doi:10.1038/s41598-020-76924-3. ISSN 2045-2322. PMID 33219318. PMC 7679390. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=7679390. 
  53. ↑ 53,0 53,1 Farooqui, Amar (December 2016). "The Global Career of Indian Opium and Local Destinies". Almanack (14): 52–73. doi:10.1590/2236-463320161404. http://www.scielo.br/pdf/alm/n14/2236-4633-alm-14-00052.pdf. Qaraldi: 5 September 2018. Papaver somniferum]]
  54. ↑ 54,0 54,1 "The Cultivation of the Opium Poppy in India". Bulletin on Narcotics (3). 1954. https://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/bulletin/bulletin_1954-01-01_3_page002.html#s020. Qaraldi: 5 September 2018. Papaver somniferum]]
  55. ↑ 55,0 55,1 Deming, Sarah (2011). "The Economic Importance of Indian Opium and Trade with China on Britain's Economy, 1843–1890". Economic Working Papers 25 (Spring). https://www.whitman.edu/Documents/Academics/Economics/Working%20Paper%20Contents/WP_25.pdf. Qaraldi: 5 September 2018. Papaver somniferum]]
  56. ↑ Rinde, Meir (2018). "Opioids' Devastating Return". Distillations 4 (2): 12–23. https://www.sciencehistory.org/distillations/magazine/opioids-devastating-return. Qaraldi: 23 August 2018. Papaver somniferum]]
  57. ↑ Mills, James H.. Review of 'Opium and Empire in Southeast Asia: Regulating Consumption in British Burma', Cambridge imperial and post-colonial studies series. Palgrave Macmillan, 2016. DOI:10.14296/RiH/2014/2010. ISBN 9780230296466. 2018-yil 5-sentyabrda qaraldi. 
  58. ↑ "How the DEA Scrubbed Thomas Jefferson's Monticello Poppy Garden from Public Memory". AlterNet. 2010-03-02. Archived from the original on 2018-12-04. https://web.archive.org/web/20181204005754/https://www.alternet.org/story/145872/how_the_dea_scrubbed_thomas_jefferson's_monticello_poppy_garden_from_public_memory. Qaraldi: 7 January 2018. Papaver somniferum]]
  59. ↑ „Papaver somniferum“. www.hort.purdue.edu.
  60. ↑ „Mahanandi " Gasagasalu ~ Bendakaaya“. Nandyala.org. Qaraldi: 2011-yil 30-dekabr.
  61. ↑ „5 Recent Food Bans from Around the World“. The Times of India. Qaraldi: 2018-yil 8-yanvar.
  62. ↑ „Travel Warning – Khas Khas (Poppy Seed) Imprisonment in UAE“. Brett M.Christensen. Qaraldi: 2018-yil 8-yanvar.
  63. ↑ Singh, A., I. M. Menendez-Perdomo, et al. (2019).
  64. ↑ Menéndez-Perdomo I.M., Hagel J.M. and Facchini P.J. (2021).
  65. ↑ Bronwen Jean Bryant and Kathleen Mary Knights Pharmacology for Health Professionals, s. 290, Google Booksda
  66. ↑ „Unapproved Drugs, What's the Big Deal?“. International Journal of Pharmaceutical Compounding, Winter 2006. 2010-yil 5-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 3-yanvar.
  67. ↑ The Extra Pharmacopeia Martindale.
  68. ↑ „International Narcotics Control Bureau, Technical Reports, 2008, Part IV, Statistical information on narcotic drugs“. 2012-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 30-dekabr.
  69. ↑ Kapoor L. Opium Poppy: Botany, Chemistry, and pharmacology. United States: CRC Press, 1995 — 164 bet. ISBN 978-1-56024-923-8.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Papaver_somniferum&oldid=3141886" dan olindi