Zaganos Mehmed posho

Zaganos Mehmed posho
turkcha: Zağanos Paşa
12-Usmoniylar imperiyasining buyuk vaziri
Mansab davri 1453-yil – 1456-yilgacha
Monarx	Mehmed II Fotih
Oʻtmishdoshi	Chandarli Xalil posho
Vorisi	Vali Mahmud posho
Shaxsiy maʼlumotlari
Vafoti	1463-yil Usmoniylar imperiyasi,Balkesir
Dini	islom, sunniylik

Zaganos Mehmed posho - Usmoniylar imperiyasining oʻn ikkinchi bosh vaziri.

Kelib chiqishi va tarjimayi holi

Aniq kelib chiqishi nomaʼlum. Bir manbada aytilishicha, u alban, oʻn toʻrt yoshida devshirmaga qarab olingan va oddiy bolalardan kelgan oʻgʻil bolalar uchun odatiy yoʻlni bosib oʻtgan; boshqalarga koʻra — yunon oilasidan kelib chiqqan. Uning bir bobosi ham Zaganos Posho juda faxrlanadigan Buyuk Vazir boʻlgan. Baʼzi manbalarda Islomni qabul qilishidan oldin u katolik diniga mansub boʻlganligi haqida maʼlumotlar mavjud. Uning suddagi mavqei toʻgʻrisidagi maʼlumotlar ziddiyatli emas: baʼzi tarixchilar uning Murod II ning toʻngʻich qizi Fotima Xatunning eri ekanligi va undan ikkita qizi boʻlganligi haqida maʼlumot berishadi: katta qiz shahzoda Mehmedga uylangan, kichigi Mahmud Angelovichning xotini boʻlgan.

U haqidagi birinchi eslatma sultonning oʻgʻillaridan biri, yaʼni boʻlajak Mehmed II ning „maslahatchisi, himoyachisi va oʻqituvchisi“ ning tayinlanishi bilan bogʻliq. Oʻsha paytda Sulton Murodning ikkita katta yoshli oʻgʻillari — merosxoʻrlari bor edi, bundan tashqari, Konstantinopolning kelajakdagi istilochisi jahldor qulning oʻgʻli edi. Hammasi boʻlib, Mehmedning hokimiyatni meros qilib olish ehtimoli kamroq edi.Biroq, ikkala katta shahzoda sirli ravishda vafot etdi va sultonning diqqati Mehmedga qaratildi. Aynan shu davrda unga bir nechta oʻqituvchilar tayinlangan boʻlib, ular orasida Zaganos Pasha eslatib oʻtilgan va u oʻsha paytda uchinchi vazir vazifasini bajargan.

1444-yilda Sulton Murod II kutilmagan qaror qabul qiladi: taxtdan voz kechib, yosh xotini bilan birga Manisaga qaytib ketadi.12 yoshli shahzoda Mehmed imperiyaning suveren hukmdori; Dastlabki qadamlardan boshlab u Bosh Vazir Chandarli Xalil-Poshaning koʻp masalalarda, ayniqsa Bolqon va Vizantiya bilan munosabatlari boʻyicha siyosatidan noroziligini namoyish etadi. Ammo sulton Murod II taxtga qaytib keladi.

Konstantinopolning fath etilishi

Rumelihisar qal’asi

1452-yil 15-aprelda Rumelihisar (Bogaz-Kesen) qal’asi qurilishi boshlandi. Bu urush boshlanishidagi birinchi qadam edi, chunki Vizantiya bilan tuzilgan tinchlik bitimi bilan Usmonlilar oʻz hududlaridagi har qanday qurilishni muvofiqlashtirishga majbur edilar. Ushbu ulugʻvor rejaga jalb qilingan uchta nazoratchilarning har biri (Xalil posho, Sarujja posho, Zaganos posho) ikkinchisidan ustun boʻlishga harakat qilishdi. Qurilishning umumiy jarayonini shaxsan Sulton boshqargan va u rekord vaqtda (1452-yil 30 yoki 31-avgust) yakunlangan. Shu bilan birga, armiyani qayta qurollantirish va oʻqitish tugallandi, uni oʻsha davr uchun yangi qurol bilan jihozlash, butun artilleriya parki tashlandi.

Bunday jasorat shunchaki tushuntirildi: ikkinchi vazir lavozimida ishlagan davrda Zaganos Pasha ham aslida „tashqi ishlar vaziri“ vazifasini bajardi va qurilish tugagach, Vizantiya Gʻarbdan yordam ololmasligi toʻgʻrisida ishonchli dalillar mavjud edi.

1453-yil 5-aprelda, seshanba kuni, turk armiyasining birinchi boʻlinmalari Konstantinopol devorlari ostiga kirishdi. Asosiy kuchlarning rahbarligini sulton va Xalil posho oʻzi amalga oshirdi; ammo, uning asosiy raqibiga teng qiyin vazifa yuklatilgan. Zaganos Posho qoʻmondonligi ostidagi qoʻshinlar Galatani — shaharning „Yevropa“ qismini oʻrab oldilar, u ikkinchi vazir, oʻz nomidan va sulton nomidan, agar mintaqa aholisi Usmonli qoʻshinlariga ochiq qarshilik koʻrsatmasa, himoya va immunitetni kafolatladi.

Maʼlum boʻlishicha, qamal 50 kundan koʻproq davom etgan, ammo sulton va uning ustozi xohlagan tarzda rivojlanmagan. May oyi oxirida qoʻshinlar va tartib-intizom kayfiyati pasayib ketdi va 26-mayda harbiy kengashda Xalil posho shaharning blokadasini olib tashlash masalasini koʻtarishga qaror qildi. Sulton bunga qattiq qarshilik koʻrsatdi, uni Zaganos posho boshchiligidagi „urush partiyasi“ qoʻllab-quvvatladi. Buyuk Vazir va uning asosiy raqibi ambitsiyalarining toʻqnashuvidan tashqari, ulardan birining hayoti haqida ham gap bor edi: agar Xalil Chandarlining nuqtai nazari gʻalaba qozongan boʻlsa va qoʻshinlar lavozimni tark etsa, ehtimol Zaganos Pasha davlatga xiyonat bilan ayblanishi mumkin edi. Bahs natijasida u qoʻshinlarga chiqdi va taxminlarga koʻra, ilhomlantiruvchi nutq soʻzladi va yaqin kelajakda shaharni qaytarib berishni vaʼda qildi; askarlar, ehtimol, maxsus tayyorlangan zobitlar, sevimli sultonning maslahatchisini qoʻllab-quvvatladilar. Janglar qayta boshlandi va koʻp oʻtmay, 1453-yil 29-mayda Konstantinopol quladi.

Siyosiy qarama-qarshilikni yoʻqotgan Chandarli Xalil posho 30-may kuni yuqori xoinlik ayblovi bilan hibsga olinib, avval oʻz chodirida hibsga olingan, soʻngra Edirnega etkazilgan va avgustda (boshqa maʼlumotlarga koʻra — iyul oyida) osilgan. Yangi Buyuk Vazir Zaganos posho edi.

Isteʼfo va keyingi hayoti

Zaganos Posho 1456-yil sentabr yoki oktabrda Belgradda turklar muvaffaqiyatsiz qamal qilgandan soʻng, Buyuk Vazir lavozimidan chetlatildi; uni ushbu lavozimda ehtiyotkor Mahmud Angel egalladi.

Uning vafotining aniq sanasi nomaʼlum, ammo taxmin qilinishicha bu voqea 1464-1465-yillarda sodir boʻlgan, chunki aynan shu payt uning qabri Balikesirdagi masjidda qurilgan. Turk manbalarida Mehmed II, Balikesirdan oʻtib, qurilayotgan masjid oldida toʻxtab, uzoq vaqt eng ogʻir toshlarni koʻtarib yurgan latta kiygan bir cholga qaradi va u bilan salomlashgandan soʻng davom etdi. Saroy egalari nega sulton tilanchi bilan salomlashdi, deb soʻraganda, u javob berdi: — Siz uni tanimadingizmi? Bu Zaganos Posho edi. "