Yusuf (paygʻambar)

Yusuf (arabcha: يوسف) — islom dini paygʻambari, Yaʼqub paygʻambarning oʻgʻli, tushlarni taʼbir qilish qobiliyatiga ham ega boʻlgan. Injil payg‘ambari Yusuf bilan aniqlangan. Uning hayoti tarixi Qur'onning 111 oyatdan iborat "Yusuf" surasining 12-surasiga bag‘ishlangan bo‘lib, Qur'onda 27 marta zikr qilingan.

Yusuf va Misr shohi

Misrda Yusuf odamlarni tavhidga da'vat qila boshladi, shuningdek, u bilan birga qamoqda o'tirgan ikki yigitning tushlarini ta'bir qilib berdi. Biriga u ozodlik va qirolga butler lavozimini, ikkinchisiga esa don yetishtiruvchini qatl qilishni bashorat qilgan. Bu bashorat amalga oshdi. Bir kuni podshoh tushida yetti oriq sigir yetti semiz boshoqni, yetti yashil boshoq va yettita quruq boshoqni yeb ketayotganini ko‘rdi. Podshoh saroy a’yonlaridan tushni ta’bir qilishni so‘radi, so‘ngra sohibqiron Yusufning qobiliyatini eslab, so‘ng Yusuf podshohga maslahat beradi. Yusuf yetti mo‘l yildan keyin yetti og‘ir yil kelishini va ularga hozirlik ko‘rish zarurligini e’lon qildi. Shunday qilib, Yusuf yurt xalqini ochlikdan qutqarib, podshoh unga Misrning do‘kon va omborlarini boshqarishni topshiradi.

Oradan ko‘p yillar o‘tdi va Yusuf alayhissalomning akalari muhtojlik va ochlikdan haydab, savdolashish maqsadida Misrga yetib kelishdi. Yusuf akalarini darrov tanidi, lekin aka-uka katta bo'lgan Yusufni tanimadi, Yusuf ularni oziq-ovqat bilan ta'minladi va ukasi Benyaminni chaqirib, unga merosini shaxsan berishni va'da qildi. Benyamin yetib kelgach, Yusuf kenja va suyukli ukasini ayyorlik bilan yoniga tashlab, otasiga yaxshi xabar yubordi. Ko‘p o‘tmay Yusufning ota-onasi va aka-ukalari qilmishlaridan pushaymon bo‘lib, Misrga ko‘chib ketishdi.

Yusufning go'zalligi

Yusuf payg‘ambar ham barcha payg‘ambarlar singari o‘zining g‘ayrioddiy go‘zalligi bilan boshqa odamlardan ajralib turar, agar biron ayol Yusufga iltijo bilan murojaat qilsa, vasvasaga tushib qolmasligi uchun yuzini berkitib gaplashgan. Muslimning hadislar to‘plamida Muhammad payg‘ambarning jannatga ko‘tarilishi haqida Anas ibn Molikdan bir hadis bor va Yusuf payg‘ambarga go‘zallikning yarmi berilgani aytiladi. Abu Al-Qosim as-Suhayliyning yozishicha, “Yusufning jamoli Odam alayhissalomning go‘zalligining yarmiga teng edi, chunki Alloh taolo Odam alayhissalomni yaratib, unga eng komil va eng go‘zal qiyofani berdi. Uning avlodlaridan hech biri go‘zallikda u bilan tenglasha olmaydi va Yusufga uning go‘zalligining yarmi berildi” . Qur’onning taniqli islom tarjimoni, muhaddis, faqih va tarixchi Ibn Kutayba me’roj haqidagi hadisni sharhlar ekan, “Alloh taolo go‘zallik chegarasi uchun ma'lum bir go‘zallikni belgilab qo‘ydi va o‘zi xohlagan maxluqotlarga: farishtalarga yoki huriylarga (shunday go‘zallik) berdi. Yusufga bu go‘zallikning yarmi berilgan va u zohiran juda chiroyli edi.

Adabiyot va san’atda Yusuf

• "Yusuf va Zulayho" - Yusuf haqidagi Injil-Qur'on afsonasiga asoslangan koʻplab Sharq xalqlarining adabiy va folklor yodgorligi.
• Yusufning hikoyasi Tomas Mannning “Jozef va uning akalari” (1933-1943) romanida qayta yoritilgan.
• 2001-yilda Tatar opera va balet teatri (Qozon) sahnasida "Yusuf ertagi" baleti qo‘yildi.
• 2008-yilda Eron televideniyesida Farajulloh Salahshur tomonidan suratga olingan “Yusuf payg‘ambar” teleseriali namoyish etildi.