Yunus Qandimov
| Yunus Urazovich Qandimov | |
|---|---|
| Tavalludi |
1959-yil 4-sentabr Oqqo‘rg‘on, Toshkent viloyati, O‘zbekiston SSR, SSSR |
| Vafoti |
2005-yil 20-mart (45 yosh) Simferopol, Ukraina |
| Sohasi | shoir, tarjimon, publitsist |
| Mashhur sovrinlari |
 |
Yunus Urazovich Qandimov (Qandim) (qrim tatarcha: Yunus Qandım, Юнус Къандым; 1959-yil 4-sentyabr Oqqo‘rg‘on — 2005-yil 20-mart Simferopol) — Qrim-tatar shoiri, nosiri, tarjimoni, publitsisti, adabiyotshunosi, tarixchisi bo‘lgan. Ukrainada xizmat ko‘rsatgan sanʼat arbobi (2000-yil).
Biografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1959-yil 4-sentabrda O‘zbekiston Respublikasining Toshkent viloyati Oqqo‘rg‘on tumani, Oqqo‘rg‘on qishlog‘ida tug‘ilgan.
„Jovti Vodi“ (Sariq suvlar) yaqinidagi Sovet armiyasida xizmat qilgan (1981-1983-yillar), ukrain tili va adabiyoti, ukrain — qrim-tatar ijtimoiy va madaniy aloqalari tarixi bilan qiziqqan.
1981-1989-yillarda — Qrim-tatar gazetasi „Leninskoe Znamya“ (Lenin bayrog‘i) (Toshkent) muxbiri, bo‘lim boshlig‘i.
Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika institutini (qrim-tatar tili va adabiyoti fakulteti) tugatgandan so‘ng 1981-1989-yillarda „Leninskoe znamya“ („Lenin bayrog‘i“) qrim-tatar respublika gazetasi tahririyatida ishlagan.
1989-yilda Qrimga qaytib borgan.
Qrimdagi faoliyati:
- 1989-1993-yillarda — „Dostlukʼ“ („Do‘stlik“) va „Yanʼi dyunya“ („Yangi dunyo“) gazetalari muxbiri.
- 1993-1996-yillarda — Qrim-tatar madaniyati jamg‘armasi rahbari;
- 1996-2001-yillar — „Yangi dunyo“ gazetasi bo‘lim mudiri;
- 2001-2005-yillar — Qrimdagi Butun Ukraina axborot-madaniy markazi tahririyat va nashriyot bo‘limi boshlig‘i, Qrim muhandislik-pedagogika universitetining Qrim-tatar va turk filologiyasi kafedrasi o‘qituvchisi.
Qrim-tatar madaniyat jamg‘armasini boshqargan. 2001-2005-yillarda Butun Ukraina axborot-madaniy markazi xodimi bo‘lgan.
2005-yil 20-martda Simferopol shahrida vafot etgan.
Ijodiy faoliyat
[tahrir | manbasini tahrirlash]O‘zbekiston Jurnalistlar uyushmasi va SSSR Jurnalistlar uyushmasi (1986-yil), Ukraina Milliy Yozuvchilar uyushmasi aʼzosi. Ukrainada xizmat ko‘rsatgan sanʼat arbobi (2000-yil).
„Sen dengizga o‘xshaysan“ birinchi Qrim-tatar tilidagi sheʼrlar to‘plami 1988-yilda nashr etilgan.
Vizual va tasviriy sheʼriyat janrida ijod qilgan Qandim sheʼriyatning Palindrom, akrostik kabi turlarini qayta tikladi. Sheʼriy uslub nafis metafora, lirizm, majoziy assotsiatsiyalarning to‘g‘riligi va kutilmaganligi bilan ajralib turadi, sharqona ornamentallik anʼanalariga amal qiladi[1].
Yunus Qandim kiyevlik shoir Nikolay Miroshnichenko bilan birgalikda Qrim-tatar adabiyoti antologiyasining uch jildini chop etishga tayyorlangan: sheʼrlari — „Okrushina sonsya“ (Quyoshdan bir parcha) va „Molitva lastochek“ (Qaldirg‘ochlar duosi) — nasri vafotidan keyin nashr etilgan.
Tarjimonlik
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qadimov ukrain, rus, belarus, oʻzbek, ozarbayjon, qozoq, qoraqalpoq shoir va nosirlari asarlarini qrim-tatar tiliga tarjima qilgan. Qandimov — Chingiz Dagji asarlari tarjimoni: 1992-yildan 2001-yilgacha Qadimov beshta romanini tarjima qilgan. Ijodiy merosda T.Shevchenko, Lesiya Ukrainka, M.Kotsyubinskiy, N.Voronoy, A.Krimskiy,P.Tichinya, V.Sosyura va boshqa shoir va nosirlar ijodining poetik talqini va tarjimalari muhim o‘rin tutadi.
Sheʼrlar toʻplamlari
- 1988-yil sheʼriyatda — „Siz dengizga o‘xshaysiz“ ("Ti na more poxoja ")
- 1997-yil sheʼriyatda — „Sariq on“ („Jyoltoe mgnovenie“)
- 2001-yil sheʼriyatda — „Umid ipi“ („Nit nadejdi“)
- 2008-yil sheʼriyatda — „Yurak bilan qoplangan yer“ („Serdsem prikrita zemlya“)
- 2009-yil sheʼriyatda — „Ko‘zda uyqu yo‘q“ („Net sna v glazax“)
Ilmiy-tahririy faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yunus Qandimov oʻttizdan ortiq ilmiy maqolalar, jumladan „Qurultoy: bu qanday boʻldi“ ilmiy-publisistik maqola va Qrim Xalq Respublikasi hukumatining birinchi raisi (1917-1918-yil) No‘man Chelebijixonning „Jang maydonida o‘t o‘smaydi…“ nomli monografiyasi muallifi, yigirmaga yaqin badiiy adabiyot, ilmiy-ommabop kitoblar, darsliklar, o‘quv qo‘llanmalar va lug‘atlarning muharriri. Turkiya, Ruminiya, MDH davlatlarida oʻtkazilgan koʻplab konferensiya, simpoziumlarda qatnashgan.
Ilmiy va publitistik asarlarida 20-asr boshidagi qrim-tatar milliy ozodlik harakati, I.Gasprinskiy, N.Chelebijixon, A.Ozenbashli, E. Shemi-zodalar faoliyatini yoritgan.
Ijodkorlikning maʼnosi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qadimovning ijodi Qrim maktablari va oliy o‘quv yurtlarida o‘rganiladi, uning sheʼrlariga o‘ttizdan ortiq qo‘shiqlar yozilgan, ular tinglovchilar orasida mashhurdir. 2002-yilda Qrim-tatar akademik musiqa va drama teatri sahnasida uning tarjimasida Lesya Ukrainkaning „O‘rmon qo‘shig‘i“ sahnalashtirilgan („Orman tyurkyusi“).
Oilasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Xotini — Sabriya Kandimova, Butun Ukraina axborot-madaniy markazi tahririyat va nashriyot bo‘limining yetakchi muharriri. Y.Qandimning soʻnggi ikki sheʼriy toʻplamini tuzgan.
Manbalar va adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- „V.I Gumenyuk“. Yunus Qandim // Yensiklopedіya іstorії Ukraїni : 10 jildda. / Tahririyat: V. A. Smolij (bosh) va in. ; Ukraina Milliy fanlar akademiyasining Ukraina tarixi instituti . — K . : Naukova Dumka, 2007. — T. 4: Ka — Kom. — S. 79. — ISBN 978-966-00-0692-8 . (ukr. )
- "M. N. Miroshnichenko, S. Shukurjbtv. Yunus Qandim // Kandimov, Yunus Urazovich // Zamonaviy Ukraina entsiklopediyasi : [ ukr. ] : 30 t da. / Ukraina Milliy Fanlar Akademiyasi, Ilmiy hamkorlik im. Shevchenko, Ukraina Milliy Fanlar akademiyasining Entsiklopedik tadqiqotlar instituti. — K., 2001—…. — ISBN 944-02-3354-X .