Tailand avtomobil sanoati

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

2017-yilga kelib, Tailand avtomobil sanoati Janubi-Sharqiy Osiyodagi[1] eng yirik va dunyodagi 12-yirik sanoat hisoblanar edi.[2][3][4] Tailandda-yillik avtomobil ishlab chiqarish quvvati 2 millionga yaqin boʻlib, Belgiya, Birlashgan Qirollik, Italiy, Chexiya va Turkiya kabi davlatlardan koʻproq sanaladi.

Tailandda qurilgan avtomobillarning aksariyati xorijiy ishlab chiqaruvchilar tomonidan ishlab chiqilgan va litsenziyalangan boʻlib, asosan yapon, amerika va xitoy va boshqa ishlab chiqaruvchilar boʻlib bular qatoriga CKD yoʻli bilan avtomobil ishlab chiqaradigan kompaniyal ham kiradim, xususan BMW va Mercedes. Tailand avtomobil sanoati ASEAN Erkin Savdo Mintaqasidan (AFTA) oʻz mahsulotlarining koʻplab bozorlarini topish uchun foydalanadi. Tailand dunyodagi eng katta Pikup rusumli transport vositasi bozori hisoblanadi va bozor ulushining 50 foizdan koʻproq qismini umumiy ogʻirligi bir tonna boʻlgan yuk avtomobillari egallaydi.[5]

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tailandga birinchi avtomobilni 1900-yilda qirollik oilasiga olib kelishgan.[6] Oʻshandan beri Tailand asta-sekin sermahsul sanoatni rivojlantirishga kirishdi. Boshqa Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlarining import oʻrnini bosish boʻyicha harakatlari bilan taqqoslaganda, Tailand hukumati odatda ishlab chiqaruvchilarning alyanslarini rivojlantirishda rahbarlik qilishda koʻproq rol oʻynashiga imkon berdi.

Tailand takje obespechil effektivnie gosudarstvennie stimuli i podderjku dlya menee krupnix proizvoditeley komplektuyuщix, pozvoliv im razvivatsya v nogu s transnatsionalnimi korporatsiyami.

Shu bilan birga, Tailand, uncha katta boʻlmagan komponent ishlab chiqaruvchi korhonalar uchun samarali davlat imtiyozlari va qoʻllab-quvvatlashni taʼminladi, bu esa oʻz navbatida ularni transkontinental kompaniyalar bilan birqatorda rivojlanish imkonini berdi.

Erta kunlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tailand avtomobilsozlik tarixi 1960-yilda, Tailand hukumati mahalliy sanoatni rivojlantirish uchun import oʻrnini bosish siyosatini oʻrnatgan paytdan boshlandi. 1961-yilda birinchi paydo boʻlgan kompaniya „Anglo-Thai Motor Company“ (Ford of Britain kompaniyasi va fordning importeri boʻlmish Thai Motor Industry Co. kompaniyasi oʻrtasidagi qoʻshma korxona), mahalliy yigʻishni boshladi. Bozor juda kichkina edi, shunchaki 3123 dona yengil avtomobil sotilgan va atigi 525 ta transport vositasi (310 ta mashina, 215 yuk mashinasi) 1961-yilda Tailandda yigʻilgan.[7] Shunga qaramay, FSO va Fiatning „Karnasuta General Assembly Co.“ va „Siam Motors“ va Nissan qoʻshma korxonasi kabi yangi ishlab chiqaruvchilar tezda paydo boʻldi.

1970-yilga kelib, mahalliy yigʻilish soni 10 677 ga yetdi. Mahalliy sanoatni qurishda oʻn-yil davom etgan saʼy-harakatlardan soʻng, 1971-yilda Taylandda ishlab chiqarilgan avtomobillar ulushi bozorning yarmiga teng edi. 1969-yildagi siyosatni koʻrib chiqish shuni koʻrsatdiki, soliq imtiyozlari savdo kamomadini kamaytirgandan koʻra uni oshirishga xizmat qilgan. Ushbu muammolarni bartaraf etishga harakat qilish uchun ishlab chiqaruvchilar bilan birgalikda Avtomobillarni rivojlantirish boʻyicha qoʻmita (ADC) tashkil etildi.[7] : 13

Mahalliy tarkibni ilgari surish[tahrir | manbasini tahrirlash]

1971-yildan boshlab, hukumat (avtomobilsozlik sohasini taqdim etuvchi xususiy tashkilotlar bilan birgalikda) doimiy ravishda savdo tanqisligi tufayli mahalliylashtirishni koʻpaytirishga harakat qildi. Koʻpgina yangi qismlarni ishlab chiqaruvchilar va yegʻuvchilar paydo boʻldi, ammo modellar koʻpayishi iqtisodiga xalaqit berdi. Bunga javoban Tailand hukumati toʻliq oʻrnatilgan (CBU) transport vositalariga tariflarni oshirdi va mahalliy qismlar tarkibini tartibga solishni asta-sekin oshirdi (1975-yilda 25 foizgacha). Yangi yegʻuvchilarga moratoriy joriy etildi, shuningdek taklif etilayotgan modellar soniga cheklovlar qoʻyildi. Ishlab chiqaruvchilar tezda model chegaralarini chetlab oʻtishni boshlaganliklari sababli, ushbu qoidalar haqiqiy taʼsirga ega boʻlishdan oldin bekor qilindi.[7]

Mahalliy ishlab chiqarilgan avtomobillar import bilan raqobatlashishi uchun bu hali yetarli emas edi. Transport vositalarining savdo balansi 1972 va 1977-yillar orasida olti martadan ortiqga oshdi va zavodlar oltidan bir qismiga teng kuchda ishlashni boshlashdi.[7] CBU avtomobillarining tariflari 150 foizgacha koʻtarilgach, 1978-yilda CBU importi taqiqlangan. 1983-yilga kelib mahalliy ishlab chiqarish koʻrsatkichlari talabga koʻra 50 foizga yetkazilishi rejalashtirilgan edi (garchi bu ishlab chiqaruvchilar va Yaponiya savdo palatasining tazyiqlaridan keyin 45 foiz darajasida saqlanib qolgan).[6]

Mahalliy ehtiyot qismlarga oʻrnatilgan talablari, Dodge, Hillman, Holden va Simca kabi bir nechta kichik kompaniyalarni siqib chiqilishiga olib keldi.[7] Asta-sekin, tormoz, radiator, dvigatel qismlari, oynalar va kichkina extiyot qismlarini ishlab chiqarish sezilarli darajada oʻsishni boshladi. 1970-yillarning oxirlarida GM, Ford va Fiatni larning bozorni tark etishi (chiqishi) oqibatida, bozor biroz samaraliroq boʻla boshlaydi. 1985-yilda 2,3 litrdan ortiq (140 kub metr) dvigatellar hajmiga ega boʻlgan CBU transport vositalari 300 foizlik boji bilan importi qilinishiga, yana ruxsat berildi.[6]

1985-yildagi Plaza shartnomasiga koʻra Taylandga Yaponiyaning toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalarining osihsini anglatardi va 1980-yillarning soʻnggi-yillari iqtisodiyoti jadal rivojlana boshlagan vaqt edi. 1987-yilda „Mitsubishi Thailand“ Taylanddagi ishlab chiqarilgan transport vositalarni Kanadaga eksport qilgan ilk kompaniya boʻldi, Kanadaga 488 ta yengil avtomobillar va 40 ta avtobuslar eksport qilgan edi.[7][8]

Liberalizatsiya va mintaqaviy integratsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

2004-yil Tailand xalqaro motor koʻrgazmasi

1991-yilda bozor cheklovlari yengillashtirildi va narxlarning pasayishi sababli bozor tez sur’atlar bilan oʻsishni boshladi. 1991-yilda 2,3 litrgacha boʻlgan avtomobillarni taqiqlash bekor qilindi va tariflar yengillashtirildi. Natijada, Janubiy Koreya importining toshqini bozorni egalladi. Yaponiyalik ishlab chiqaruvchilar narxlarni pasaytirish va Honda Siti va Toyota Soluna singari arzon narxlardagi mashinalarni taklif qilish orqali javob berishdi. 1992-yildan 1996-yilgacha boʻlgan davrda oʻrtacha oʻsish 12 foizni tashkil etdi. 1996-yil natijalari faqat 2004-yilda oshdi. Bu Osiyo inqirozidan soʻng butunlay qulab tushdi; 1998-yildagi savdo natijalari (yoʻlovchi va tijorat transporti) 1996-yildagi rekord darajadagi chorakdan kam edi.[9]

Inqirozdan oldingi davrga sarmoyalar kelgusi oʻn-yillikda davom etadigan ortiqcha quvvatlarni yaratib jiddiy muammolariga olib keldi. Ishlab chiqarish hajmi 1,2 million dona mashina va yuk mashinalari boʻlib, avtomobillar sotuvi esa 700 mingga qiyinchilik bilan yetgan. Bunga javoban, ishlab chiqaruvchilar eksport harakatlarini kuchaytirdilar va 1998-yilda (umuman, bu dahshatli-yil boʻlsa-da) Tailand birinchi marta avtomobillarning sof eksportchisi boʻldi.

Bozorga 1992-yilda asos solingan „brand to brand complement“ sxemasi (BBC) ham yordam berdi. Bu Malayziya va Tailandda butlovchi qisimlarni ishlab chiqaruvchi kompaniyalrga iqtisodiy oʻsishga erishish uchun, maʼlum extiyot qisimlarni erkin savdo qilishlariga ruxsat berildi.[10] ASEAN sanoat kooperatsiyasi sxemasi (AICO) ushbu mintaqada avtomobil ishlab chiqaruvchilarning integratsiyalashuviga yordam berdi.[9] Moliyaviy inqiroz natijasida, 1997-yil noyabr oyida CBU avtomobillar uchun bojlar 42/68,5 foizdan (eng past stavka uchun 2,4 litr boʻlgan dvigatelli avtomobillar) 80 foizga oshirildi. Toʻqsoninchi-yillar oxirlarida, Tailanddagi butlovchi va extiyot qisimlar ishlab chiqaruvchi kompaniyalar katta natijalarga erishdilar, endi ular murakkab koʻrinishdagi mahsulotlar ishlab chiqarishni yoʻlga qoʻyishgan edi.[5]

1997-yildagi inqirozdan keyin Tailand hukumati mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qoʻllab quvatlash maqsadida, 2003-yil 1 yanvarga qadar mahalliy butlovchi qismlarga boʻlgan talabni pasaytirb, savdo va mintaqaviy hamkorlikni yanada ragʻbatlantirdi. Hukumatning keyingi saʼy-harakatlari 2000-yillarning boshlarida Avstraliya, Xitoy va Hindiston bilan imzolangan ikki tomonlama savdo bitimlarini oʻz ichiga oldi. Tailand avtomobilsozlik sanoatining oʻsishini maʼlum bir „klaster“ joylarida boʻlishini maqsad qilib, asosan sharqiy Bangkokda, Rayong, Chachoengsao, Chonburi (Tailandning sharqiy qismida) va markazda joylashgan Ayutthaya shahrida toʻplashga harakat qildi. Tailand sanoat kengashi koʻpincha Tailandni „Sharqiy Detroyt“ deb atashadi va Tailand haqiqatan ham ASEAN mintaqasidagi eng yirik transport vositalarini ishlab chiqaruvchisi hisoblanadi.[6] Shunga qaramay, Tailandda avtomobillarni ishlab chiqarishni koʻp jihatdan boshqaradigan qarorlar Tailandda emas, balkim Tokio va Detroytda qabul qilinadi, chunki deyarli barcha ishlab chiqarish kompaniyalari xorijiy konglomeratlarning filiallari tomonidan amalga oshiriladi.

Tailandda ASEAN tashqarisidan olinadigan importga 80 % tarif stavkasi mavjud.

Ichki savdo[tahrir | manbasini tahrirlash]

Pattayada mahalliy ishlab chiqarilgan Mitsubishi L200

Tabiiyki, Tailand bilan bir xil rivojlanish bosqichidagi bozorlarda boʻlgani kabi, arzonroq va oddiy mashinalarga tabiiy ravishda afzallik beriladi. Shunisi eʼtiborga loyiqki, bozorning yarmidan koʻprogʻiga ega boʻlgan pikap yuk mashinalarining ommaviyligi. Bu Tailandni bunday transport vositalari uchun dunyoda AQShdan keyin ikkinchi yirik bozorga aylantiradi. Ularning mashhurligi davlat soliq siyosati, shuningdek koʻp maqsadli transport vositalariga ehtiyoj tufayli izohlandi.[11] Salbiy tomoni shundaki, pikaplar dizel yoqilgʻisidan foydalanadilar, endi ular Bangkokning havosining ifloslanish darajasi uchun ayblanmoqda. Tailand 2017-yilda 1,98 millionga yaqin transport vositalarini ishlab chiqargan, ularning 871 650 tasi ichki bozorda sotilgan (oʻtgan-yilga nisbatan 13 foizga koʻp), qolgan qismi eksport qilinib, qariyb 28 milliard AQSh dollari miqdoridagi xorijiy daromadlar yoki 236 milliard AQSh dollariga teng boʻlgan jami eksportning 12 foizini tashkil etdi. Bir tonna pikap yuk mashinalari 2017-yilda ichki savdoning qariyb 50 foizini va eksportning teng ulushini tashkil etdi.

Koʻplab ishlab chiqaruvchilar (Ford, Isuzu, Mazda, Mitsubishi) Tailandda pikap ishlab chiqarish uchun global bazalarini mahalliylashtirishni tanladilar, koʻpincha Evropa, Yaponiya va dunyoning aksariyat qismlariga eksport qiladilar. Ushbu bir tonnalik yuk mashinalari Shimoliy Amerikaga eksport qilinmaydi, u yerda katta yuk mashinalari afzal koʻriladi va 25 foizlik import boji olinadi.[5] 2005-yilda Tailand AQShni ortda qoldirib, bir tonna pikaplar ishlab chiqarish boʻyicha dunyodagi eng yirik davlatga aylandi va 2007-yilga kelib pikap yuk mashinalarini ishlab chiqarish va eksport qilish boʻyicha dunyoda ikkinchi (yana AQShdan keyin) boʻldi.[6]

Tailand sanoat federatsiyasi (FTI) 2017-yilda 850 mingta transport vositasining ichki bozorda sotilishini bashorat qilmoqda, bu 2016-yilga nisbatan 11 foizga koʻpdir.[1] 2007-yilda Tailand Evropada uglerod emissiyasi standartlariga javob beradigan kam yoqilgʻi sarfi qiladigan eko-mashinalar, kichik motorli transport vositalarini mahalliy ishlab chiqarishda soliq imtiyozlarini joriy etdi. Dastur toʻqqizta dunyodagi yetakchi avtomobil ishlab chiqaruvchilarini, shu jumladan Toyota, Honda, Nissan, Mitsubishi va Suzuki kabi yetakchi yapon ishlab chiqaruvchilarini jalb qildi. Bularning barchasi soliq imtiyozlariga erishish uchun har besh-yilda bir marta 100 mingta eko-avtomobil ishlab chiqarishlari kerak edi. Dastur muvaffaqiyatli amalga oshirildi.[11] 2016-yilda yangi soliq solinishi dvigatel hajmiga emas, balki karbonat angidrid chiqindilariga, E85-gazoqol muvofiqligi va yoqilgʻi samaradorligiga asoslangan. Bu E85 va eko-mashinalarga mos keladigan transport vositalarini ishlab chiqarishni ragʻbatlantiradi. Yangi soliq rejimi shundan iboratki, har bir km uchun CO2 chiqindilaridan 200 grammdan kam boʻlgan yengil avtomobillarga 30 foizli aktsiz soligʻi solinadi, 150-200 gr/km boʻlganlar uchun 35 foiz stavka, 200 g/km dan ortiq boʻlganlarga esa 40 foiz miqdorida soliq solinadi. E85-gazogol mosligi boʻlgan mashinalarga har bir uglerod emissiyasi darajasi uchun besh foizdan kam aktsiz soligʻi solinadi. Eko-mashinalar 100 g/km dan kam chiqindi gazlarini chiqarishi yoʻli bilan soliq stavkasini 17 foizdan 12-14 foizga tushirishi kerak boʻladi. Katta pikaplar, yengil avtomobillar, pikap yoʻlovchi transportlari (PPV) va krossoverlari (SUV) eng koʻp taʼsir koʻrsatadigan segmentlardir. Yangi soliqni kutish chogʻida, 2015-yilda PPV-larning savdosi 42 foizga, 69,063 dona avtomobillar va SUVlar 37 foizga, 56,952 gacha oʻsdi.[12]

Garchi koʻplab gʻarbiy brendlar mavjud bozorda boʻlsa-da, Yaponiya brendlari allaqachon Tailandda ustun mavqega ega. Masalan, 1978 va 1982-yillarda yapon markalari 91 va 90 foiz bozorni egallagan edi.[6] 2006-yilda, Ford, General Motors, Volkswagen va BMWning bozorga kirishlariga qaramay, yapon brendlari 88,5 foiz ulushga ega boʻlishdi.

Yengil va oʻrta yuk mashinalari, shuningdek mikrovanlar, butun Tailand boʻylab mahalliy transport ehtiyojlarini qondiradigan mahalliy songthaew (umumiy taksilarga) asos yaratadi.

Elektr transport vositalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tailand Energetika vazirligining Energiyani rejalashtirish va siyosat idorasi Tailandda elektr transport vositalarini (EV) sotib olinishi 2018-yilda 9000 dan 2028-yilda 406 mingga va 2036-yilda 1,2 millionga (690 zaryad stantsiyalari bilan) oshishini taxmin qilmoqda. Tailand hukumati import qiluvchilar uchun past tariflar va ishlab chiqaruvchilar uchun soliq imtiyozlari beradi, ammo isteʼmolchilar uchun imtiyozlar kam.[13] 2009-yildan beri uchta HEV modeli mahalliy yigʻilgan: Toyota Camry, Honda Accord va Nissan X-Trail mavjud. Mercedes-Benz BlueTEC gibrid dvigatellari 2013-yilda Tailandda, 2016-yilda PHEV platformasiga yangilanmasdan oldin yigʻilgan edi. BMW 2016-yilda Tailandda PHEV yigʻishni boshladi. Toyota Tailandda-yiliga 7000 HEV yigʻadi va 70000 EV batareyasini ishlab chiqaradi.[14]

Tailand elektrotexnika vositalari assotsiatsiyasi (EVAT) Tailandning EV olish tezligini juda sekin deb hisoblaydi. 2017-yil holatiga koʻra, qurilish transporti departamenti maʼlumotlariga koʻra, Tailandda 102 408 dona gibrid elektr transport vositalari (HEV) va plaginli gibrid elektr transport vositalari (PHEV), shuningdek, 1344 dona batareya-elektr transport vositalari (BEV) mavjud.[14] EVATning taʼkidlashicha, 2019-yil 31 dekabr holatiga koʻra 2,854 elektr transport vositasi (EV) roʻyxatga olingan, shu qatorda 1572 dona yangi avtomobillar.[15]

BMW[tahrir | manbasini tahrirlash]

BMW Group Manufacturing Tailand zavodi 2000-yilda qurilgan boʻlib, umumiy sarmoyasi 2,6 milliard bahtdan ortiq boʻlib, taxminan 75000 kvadrat metr maydonni egallaydi. BMWning xabar berishicha, uning Rayong zavodi 2016-yilda 9,449 dona CBUni asosan Xitoyga eksport qilgan. Bu Tailanddagi zavoddan birinchi export edi.[16]

2016-yilda BMW Group Tailand 7,923 BMW (71010) va Mini (913) avtomobillarini sotdi, bu 2015-yilga nisbatan 9,6 foizga kamaygan boʻlib, toʻqqiz-yil ichidagi birinchi pasayishdir. 2016-yilda BMW Motorradning Tailanddagi sotuvlari 42,1 foizga oʻsib, yetkazib berish soni 1819 donani tashkil qilar edi. BMW Motorrad Thailand kompaniyasi rahbari Tailandning yirik mototsikllar bozori (500 kub. dan yuqori) 2016-yilda yetti foizga oʻsib, 18,5 ming donaga yetganini aytdi. BMW Thailand 2016-yilda 2215 ta katta mototsikillarini Xitoy, Indoneziya va Filippinga yetkazib bergan, bu 2015-yildagiga qaraganda 1000 taga koʻpaygan.[16]

Daihatsu[tahrir | manbasini tahrirlash]

Taylandda Daihatsu avtomobilari Opchel va Hondasni yigʻgan Bangchan Motors kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan.[6] Dastlab faqat kichik Hijets yuk mashinalari ishlab chiqarilgan, ammo 1980-yilga kelib Charade ham qoʻshilgan.[17] Miraning bozorga oid baʼzi modellari, xususan, pikap versiyasi ishlab chiqilgan, ammo Daihatsu 1997-yildagi moliyaviy inqirozdan soʻng Tailanddan chiqib ketgan.[18]

Ford[tahrir | manbasini tahrirlash]

Thai Motor Co (1947-yilda Fordni import qilish uchun tashkil etilgan) 1961-yilda Anglo-Thai Motor bilan qoʻshma korxonada Britaniyaning Ford avtomobillarini yigʻishni boshladi. Kompaniya 1973-yilda Ford Tailand nomini oldi, 1976-yilda Ford undan voz kechdi.[19] 1980 va 1990-yillarda Ford Sukosol va Mazda Motor tomonidan yigʻilib, oʻz ishtirokini saqlab qoladi. 1995-yilda Ford va Mazda Mazda B-Series asosidagi pikap yuk mashinalarini ishlab chiqarishni boshlagan qoʻshma korxona — AutoAlliance Thailand (AAT) ni ochdi. Ford Ranger nomi bilan sotilgan avtomobil, Ford Everest deb nomlangan SUV versiyasi mahalliy ishlab chiqilgan. Bu birinchi marta 2003-yil mart oyida Bangkok avtosalonida namoyish etilgan.[20] 2010-yildan beri Ford Fiesta avtomobilining oltinchi avlodining Osiyoning yirik bozorlaridagi eksklyuziv ishlab chiqaruvchisi sanaladi (Xitoy va Hindistondan tashqari).[21]

General Motors[tahrir | manbasini tahrirlash]

1970-yilda Bangchan Motors tashkil etilganidan beri Tailandda ish olib kelayotgan General Motors Vetnam urushi, Tailand ichki barqarorligi va energiya inqirozi ularning biznes qilish qobiliyatiga tahdid solganligi sababli 1970-yillarning oxirida chiqib ketdi. 1977-yilda tark etgandan soʻng,[6] General Motors Tailand (GMT) 2000-yilda bozorga qaytib keldi.[5] Oʻshandan beri ular Opel, Daewoos va Holdens-larni Chevrolet rusumli yorliqli kombinatsiyasini taklif qilishdi.

General Motors Chevrolet Zafira (Opel) avtomobilini dastlab Taylandga, keyinchalik ASEANning mahalliy bozorlariga yetkazib berishni rejalashtiradi. 1997-yildagi Osiyo moliyaviy inqirozi natijada hosil boʻlgan bozor inqirozidan keyin bu maqsadga erishish kerak edi ammo 2002-yilga kelib General Motorsning Rayong zavodi ishlab chiqargan mahsulotining 90 foizi Evropa va Chiliga eksport qilindi. Shuningdek, Zafira Taylanddagi taniqli avtomobil boʻlib, u Yaponiyaga (Subaru Traviq sifatida) birinchi eksport qilingan avtomobil boʻldi. Zafira 2000-yil maydan 2005-yilgacha Tailandda ishlab chiqarilgan. Har xil Daewoos va Isuzu pikaplari, shuningdek, Holden Commodore („Chevrolet Lumina“) kabilar, Chevrolet markirovkasi bilan sotilgan. Shu bilan birga, GMT Fiat va GMning strategik ittifoqi natijasida 2002-2004-yillarda Alfa Romeo 156 ni yigʻdi.[22]

Xonda[tahrir | manbasini tahrirlash]

Honda faqat 1984-yilda Tailandda Bangchan General kompaniyasi tomonidan avtomobillarni yigʻishni boshladi. 1992-yilda Honda Cars Manufacturing Thailand tomonidan ishlab chiqarilgan mustaqil ishlab chiqarishni yoʻlga qoʻygan boʻlsa ham Bangchan buni 2000-yilgacha litsenziyada davom ettirdi. Honda kompaniyasining 91,4 foiz ulushiga ega boʻlgan ushbu kompaniya 2000-yilda oʻz nomini Honda Automobile (Thailand) Co., Ltd ga oʻzgartirdi. 1996-yilda Hondaning Tailandda eng taniqli modeli City boʻlgan, bu ASEAN bozorlari uchun ishlab chiqarilgan va Yaponiyada sotilishi moʻljallanmagan kichik sedan. Shunga qaramay, City (2002)ning ikkinchi avlod Yaponiyaga Honda Fit Aria sifatida sotuvga chiqarilgandan beri eksport qilindi.[19] Hozirgi vaqtda Honda „Rojana Industrial Estate“da ikkita zavodga ega: Phra Nakhon Si Ayutthaya va Rojana Industrial Park, Prachinburi (1-fazada), ham ichki savdo uchun, ham dunyoning bir qator mamlakatlariga eksport qilish uchun mashina ishlab chiqaradi.[23]

Mahalliy ravishda, Honda 2015-yilda 112 178 ta transport vositasini sotgan. Xonda 2016-yilda Tailandda taxminan 110 mingta transport vositasini sotishni kutmoqda. Bu yengil avtomobillar bozorida eng yuqori ulushni 31,5 foiz darajasiga erishdi, Toyota esa 356,052 dona avtomobillarning birlashgan sotuvi boʻyicha 29,6 foiz bilan ikkinchi oʻrinni egalladi. Honda mamlakatning umumiy avtomobil bozorida 14 foiz ulushga ega, Toyota (33 foiz) va Isuzu (18 foiz) dan keyin.[12]

Isuzu[tahrir | manbasini tahrirlash]

Isuzu MU-7 SUV

Isuzu Tailandda 1963-yildan beri „Isuzu Assembling“ zavodida ishlab chiqariladi. Kompaniya 1966-yilda „Isuzu Motors Co. (Tailand)“ ga aylandi va 1974-yilda birinchi pikap yuk mashinalari yegʻildi.[19] Tailandda ishlab chiqarilgan Isuzu Vega SUV 1998-yildan 2002-yilgacha ishlab chiqarilgan. Keyinchalik 2004-yil noyabrda, kattaroq MU-7 SUV olti yoki yetti oʻrindiqqa ega boʻlgan avtomobil paydo boʻlgan.

2019-yilda Isuzu Tailandda 168 215 ta transport vositasini sotdi, bu koʻrsatgich 5,4 % ga kamaygan. Isuzu’ning bozor ulushi 2019-yilda 16,7 foizni tashkil etadi va Toyotadan keyin ikkinchi oʻrinni egallaydi. Isuzu 2019-yilda 143,693 pikapni va 9,477 yoʻlovchi pickaplarini sotdi, bi oʻz navbatidatransport 3,9 foizga va 24,5 foizga pasaygan. 2019-yilda 15 045 dona sotilgan katta yuk mashinalari boʻlib, koʻrsatkichlar 4,4 % ga pasaygan. Isuzu 2019-yilda Tailanddan 142 223 dona mahsulotni tashqi bozorlarga eksport qildi, bu 2018-yilga nisbatan 16,1 % ga kamaygan.[24]

Mazda[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tailandda birinchi boʻlib ishlab chiqarilgan Mazda 1950-yilda uch gʻildirakli tijorat transporti edi.[19] 1974-yilda „ Sukosol va Mazda Motor Industry“ tashkil topdi, 1975-yilda Mazda birinchi yigʻish zavodini ochdi. 1998-yilda Taylandning AutoAlliance Tayland (AAT, 1995-yilda tashkil etilgan) avtomobillarni yigʻish zavodi ochildi. Ford Motor Company va Tailandning Rayong provintsiyasida Mazda Motor Corporation oʻrtasida qoʻshma korxona ochildi. Mazda 323 Protege 2000 va 2002-yil yanvar oylari orasida ishlab chiqarilgan [5], lekin bozorni erkinlashtirish natijasida Filippin importi bilan almashtirildi.

Mercedes-Benz[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mersedes-Benz birinchi marta 1960-yilda Tailandda kommunal transport vositalarini ishlab chiqarish boʻyicha zavodni tashkil qilganida (1961-yilda faoliyat koʻrsatgan) paydo boʻldi. Yengil avtomobillar ishlab chiqarilishi 1979-yilda, hukumatning MBni olib kirishni taqiqlashidan soʻng boshlandi. Mersedes Thonburi Avtomobil yigʻish zavodi tomonidan qurilgan. Soʻnggi-yillarda bu yerda A-sinfdan C, E va S-sinflarga qadar boʻlgan Mercedes-Benz avtomobillarini yegʻish liniyasi qurilgan.[19]

2015-yil sentyabr oyida GLA va CLA modellari Samut Prakan provinsiyasida Thonburi avtomashinalarni yigʻish zavodi katta uzelli yegʻish (SKD) transport vositalari sifatida yigʻilmoqda.[25]

MG[tahrir | manbasini tahrirlash]

Charoen Pokphand Group va Shanxay Avtomobilsozlik korporatsiyasi (SAIC) qoʻshma korxonasi boʻlgan SAIC Motor-CP, 2014-yil iyun oyida Rayong shahridagi Hemaraj Sharqiy dengiz savdo sanoatida toʻqqiz milliard bahtli zavod qurdi. Uning ishlab chiqarish quvvati 50 ming dona.[26]

Mine Mobility[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tailandning roʻyxatga olingan kompaniyasi boʻlgan „Energiya Absolute Public Company Limited“ yoki EA oʻzining ilmiy-tadqiqot guruhi tomonidan ishlab chiqilgan va ishlab chiqilgan toʻliq EVlarning uchta prototipini ochib, qayta tiklanadigan energiya biznesidan chiqish uchun yana bir katta qadam tashlamoqda. Tailand R&D guruhi 2017-yildan beri ishlaydi va 2017-yil oxiriga qadar elektr transport vositalarini toʻliq ishlab chiqish uchun Mine Mobility Research Co., Ltd yangi shoʻba korxonasini tashkil etishdan oldin maʼlum bir bosqichga erishdi. Yangi kompaniya kelgusida Tailand aholisining ehtiyojlarini qondiradigan birinchi „EVE Mobility“ tijorat ishlab chiqarishni yoʻlga qoʻymoqchi.[27]

Mitsubishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mitsubishi Motors Tailandda 1961-yildan beri mavjud.[28] Mitsubishi Motors (Tailand) (MMTh) boshqaruv binosi Pathumthani yaʼni shimoliy Bangkokda joylashgan. Kompaniyaning asosiy mahsuloti Mitsubishi Triton (koʻplab bozorlarda L200) pikap yuk mashinasi boʻlib, u faqatkina Laem Chabangda ishlab chiqariladi va dunyoning 140 dan ortiq bozorlariga eksport qilinmoqda.[8] Mitsubishi Mirage-ning oltinchi avlodi faqat Laem Chabang zavodida ishlab chiqariladi.[29] Mitsubishi dastlab Taylandni 1995-yilda pikap ishlab chiqarish boʻyicha global markazga aylantirgan, 1988-yilda Tailandning birinchi transport vositasi eksportchisi boʻlgan. Osiyo moliyaviy inqirozidan soʻng, mahalliy bozorlar inqirozga uchragan pir paytda, kompaniyaning global eksportga katta eʼtibor yoʻnaltirilgani, MMTga katta yordam berdi. 2018-yilga qadar kompaniya besh million dona avtomobil ishlab chiqarish birligini maqsad qilgan.

Mitsubishi Motors Thailand 2019-yilda 332,7 ming dona transport vositasini eksport qildi, bu 3,9 foizga pasayishdir. Mitsubishi 2019-yilda mahalliy sotuvlarni 88 244 donani tashkil qilgan, bu 4.4 foizga oʻsishdir.[30]

Nissan[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nissan 1962-yilda Tailandda Siam Motors bilan qoʻshma korxona qurgan birinchi yapon ishlab chiqaruvchisi edi.[31] 1977-yilda „Siam Motors & Nissan Co., Ltd“ faqat pikap yuk mashinalarini ishlab chiqaruvchi „Siam Nissan Automobile Co., Ltd“ deb nomlangan opa-singil kompaniyasini qabul qildi. Bugungi kunda, Nissan Tailandda turli xil avtomobillar va D21/Navarra pikap yuk mashinalarini ishlab chiqazadi va turli bozorlarga eksport qiladi. 1986-yil fevralgacha „Prince Motor Thailand“ deb nomlangan filial ham faoliyat koʻrsatgan. Nissan mahsulotlaridan tashqari, Siam Automotive 1986-yilga qadar mahalliy bozor uchun Fiat avtomobillariniham yigʻgan.

Mahalliy ixtisoslardan biri Nissan NV, Y10 Nissan AD Vanga asoslangan kichkina yuk mashinasidir.[19] Keyinchalik bu toʻrt kishilik kabinali model sifatida ishlab chiqilgan. 2009-yil aprel oyida kompaniyaning nomi Nissan Motor (Tailand) deb oʻzgartirildi.[6]

Tata[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tailandda Mercedes-Benz transport vositalarini ishlab chiqaradigan Thonburi Avtomobil yigʻish zavodi kompaniyasi 2007-yildan beri Hindistonning Tata Motors avtomobillarini ishlab chiqaradigan qoʻshma korxonada 30 foiz ulushga ega.[6]

Tailandning yagona avtomobil ishlab chiqaruvchisi — Tay Rung, shuningdek, TR nomi bilan tanilgan, Thai Rung Union Car Public Co. Ltd tomonidan ishlab chiqarilgan . (TRU) . Kompaniya 1967-yilda Tailandning Bangkok shahrida tashkil etilgan. Dastlabki nomi Thai Rung Engineering Co. Ltd. boʻlib, 1973-yilda Thai Rung Union Car Co. Ltd. deb nomlanadi. TRU birinchi marta 1994-yilda Tailand fond birjasida (SET) roʻyxatga olingan. TRU quyidagi yoʻnalishlarda, yaʼni mahsulotni dizayn va uni ishlab chiqarish, avtomobil qismlarini ishlab chiqarish, sanoat uskunalarini ishlab chiqarish, avtoulovlarni yigʻish va moliyaviy biznes ish faoliyatini olib boradi.

Baʼzi bir TR mikroavtobuslar Land Rover dvigateli va Tayland tomonidan ishlab chiqarilgan kuzov dizayni va platformasi asosida ishlab chiqarilgan. Zamonaviy TR avtoulovlari kichik va oʻrta yuk mashinalariga asoslangan boʻlib, ular Tailand Rung avtomobillari tomonidan ishlab chiqarilgan SUV yoki yetti oʻrinli koʻp maqsadli transport vositalariga ishlab chiqilgan. 2009-yil modellari TR Adventure (Isuzu D-Max asosida) va TR Allroader (Tayland versiyasi Chevrolet Kolorado asosida) edi.

Toyota[tahrir | manbasini tahrirlash]

Toyota Motor Thailand Co. (TMT) 1962-yilda tashkil etilgan va Toyota Publica va Tiara avtomobillarini, 1964-yilda Stout, Dyna va DA yuk avtomobillarini ishlab chiqarishni boshlagan.[19] 1968-yil iyun oyida Toyota kompaniyasining Tayland kompaniyalari Yaponiyadan tashqarida Corolla yigʻilgan birinchi zavod boʻldi.[32] 1979-yilda Toyota Tailandda shtampovka qilingan qisimlarni ishlab chiqarishni boshladi, 1989-yilda esa ular mahalliy dvigatellar ishlab chiqarishni boshladi.[5]

1996-yilda Janubiy Koreyadan olib kelingan avtomobillarning qattiq raqobatiga javoban Toyota Tailandda Tercel asosidagi Toyota Solunani taqdim etdi. Soluna shuningdek, ASEANning boshqa mamlakatlariga ham eksport qilindi. 1997-yildagi Osiyo moliyaviy inqirozidan soʻng, ASEAN bozorlari keskin pasayib ketdi va TMT ularning eʼtiborini eksportga oʻzgartirdi. Shunga qaramay, ular asosan import oʻrnini bosuvchi operatsiya boʻlib qolmoqda va Janubi-Sharqiy Osiyodan tashqaridagi asosiy eksport bozori Okeaniya hisoblanadi. 2005-yilda Toyota Tailandda tadqiqot va rivojlanish markazini tashkil etdi.[6] Hozirgi kunda Toyota Tailandda keng turdagi avtomobillarni yegʻadi, bular Yaris dan boshlanib SUV Fortuner gacham boradi.[19]

2019-yilda Tailand 1,007,552 yangi transport vositasini roʻyxatdan oʻtkazganlig boʻlib, bu koʻrsatkich oʻtgan-yilga nisbatan 3,3 % ga kamaygan. Toyota 2019-yilda Tailand bozoridagi ulushini 2,8 foizga oʻshirib, 33 foizgacha yetkazgan.[33]

Vera[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tailandning birinchi elektr avtomobil markasi boʻlib, ekspertlar tomonidan tanqid qilinib, uning tijorat maqsadida ishlatish katta shubha ostida qolgan. Vera Automotive 2015-yil 7 oktyabrda King Mongkut texnologiya instituti Ladkrabang (KMITL) ning beshta muhandisi tomonidan tashkil etilgan.[34]

Volvo[tahrir | manbasini tahrirlash]

Volvo kompaniyasi Tailandda 1976-yildan beri „Thai Swedish Assembly Co., Ltd“ (toʻliq Volvo egalik qiladi) kompaniyasi orqali oʻz faoliyatini yuritadi. Kompaniyaning yirik, qimmat mashinalari bozorda obroʻ-eʼtiborni egallaydi. 1991-yilda import tariflari pasayganidan soʻng, 2300 cm3 hajimga ega dvigatelli avtomobillar import bojini 100 foizni, kichik dvigatellari boʻlganlarga esa faqat 60 foiz soliq toʻlagan edi. 2001-yildan 2005-yilgacha „Thai Swedish Assembly Co., Ltd“ turli xil Volvo avtomashinalariga (va XC90 SUV) qoʻshimcha ravishda Land Rover Freelander avtomobilini ishlab chiqarishni boshladi.

Volkswagen[tahrir | manbasini tahrirlash]

Volkswagen kompaniyasi „Eko Car Phase II“ dasturiga ariza berdi va sharqiy dengiz sohilida zavod qurish uchun bir milliard evro miqdorida sarmoya kiritadi.[35]

Yontrakit Motors[tahrir | manbasini tahrirlash]

1972-yilda Yontrakit avtomobillarni chiqarishni (yigʻishni) boshlagan kompaniya hisoblanadi. Kompaniya bir nechta turdagi avtomobil markalarni yigʻgan, ammo hozirda asosan Peugeot, Citroën va Volkswagen avtomobillarini ishlab chiqaradi.[6] Volkswagen avtomobillarini 1999-yilda mahalliy yigʻishni boshlagan.   [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2017)">iqtibos kerak</span> ]

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Avtomobilsozlik
  • Mamlakat boʻyicha avtomobilsozlik
  • Osiyo avtomobil ishlab chiqaruvchilari roʻyxati
  • Avtotransport ishlab chiqarish boʻyicha davlatlar roʻyxati

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 Maikaew, Piyachart. „Headwinds expected for auto industry“ (3-yanvar 2018-yil). Qaraldi: 3-yanvar 2018-yil.
  2. ↑ Santivimolnat, Santan. „2-million milestone edges nearer“ (18-avgust 2012-yil).
  3. ↑ Languepin, Olivier. „Thailand poised to Surpass Car Production target“ (3-yanvar 2013-yil). 15-yanvar 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-yanvar 2013-yil.
  4. ↑ „Production Statistics“. OICA (International Organization of Motor Vehicle Manufacturers). 6-noyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-noyabr 2012-yil.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Kasuga, Takeshi; Oka, Toshiko; Yamaguchi, Yohei; Higa, Youichiro; Hoshino, Kaoru (June 2005). „The Expansion of Western Auto Parts Manufacturers into Thailand, and Responses by Japanese Auto Parts Manufacturers“ (PDF). JBICI Review. № 11. Japan Bank for International Cooperation. 20–yanvar 2013–yilda asl nusxadan (PDF) arxivlandi. Qaraldi: 26–noyabr 2012–yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () (Wayback Machine saytida 2013-01-20 sanasida arxivlangan)
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 Ueda, Yoko (December 2009). „The Origin and Growth of Local Entrepreneurs in Auto Parts Industry in Thailand“ (PDF). CCAS Working Paper (Center for Contemporary Asian Studies). 25-jild. Tokyo: Doshisha University. 5–mart 2016–yilda asl nusxadan (PDF) arxivlandi. Qaraldi: 29–yanvar 2016–yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () (Wayback Machine saytida 2016-03-05 sanasida arxivlangan)
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Mingsarn, Kaosa-Ard (March 1993). „TNC Involvement In the Thai Auto Industry“ (PDF). TDRI Quarterly Review. 8-jild, № 1. 15–dekabr 2013–yilda asl nusxadan (PDF) arxivlandi.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  8. ↑ 8,0 8,1 „Mitsubishi Motors releases new Triton pickup truck in Thailand“. Mitsubishi Motors (24-avgust 2005-yil). 27-aprel 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-noyabr 2012-yil.
  9. ↑ 9,0 9,1 Niyomsilpa, Sakkarin (2006). „อุตสาหกรรมรถยนตไทยหลังวิกฤตเศรษฐกิจ: สูยุคทุนนิยมเสรีขามชาติ (The Thai automobile industry after the crisis: the era of multinational capitalism)“ (PDF). Bangkok Business News (Thai). Bangkok. 15–iyul 2006–yilda asl nusxadan (PDF) arxivlandi. Qaraldi: 29–yanvar 2016–yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () CS1 maint: unrecognized language () (Wayback Machine saytida 2006-07-15 sanasida arxivlangan)
  10. ↑ Samad, Noorzita. „Complementary way to boost trade“ (9-fevral 1994-yil).
  11. ↑ 11,0 11,1 Janssen, Peter. „Bangkok's bad air driven by car-making success“ (22-aprel 2018-yil). 2021-yil 18-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-aprel 2018-yil.
  12. ↑ 12,0 12,1 Maikaew, Piyachart. „Honda sees no end to weak Thai sales“ (2016-yil 29-yanvar). Qaraldi: 29-yanvar 2016-yil.
  13. ↑ „Let's get more electric cars on the road“ (Opinion) (31-may 2018-yil). 2019-yil 30-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 31-may 2018-yil.
  14. ↑ 14,0 14,1 Harman, Alan. „Thailand Promoting EV Purchases, Charging Network“ (8-fevral 2018-yil). Qaraldi: 28-iyun 2018-yil.
  15. ↑ „Registration of electric vehicles rose by 380 per cent“ (21-yanvar 2020-yil). Qaraldi: 26-yanvar 2020-yil.
  16. ↑ 16,0 16,1 Maikaew, Piyachart. „BMW upbeat despite weak 2016 sales“ (28-fevral 2017-yil). Qaraldi: 1-mart 2017-yil.
  17. ↑ World Cars 1980 Lösch: . Pelham, NY: The Automobile Club of Italy/Herald Books, 1980. ISBN 978-0-910714-12-9. 
  18. ↑ „Daihatsu to End Thai Operations“. New York Times. 25–mart 1998–yil. Qaraldi: 26–noyabr 2012–yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 19,5 19,6 19,7 Mazur, Eligiusz (2006). „World of Cars 2006-2007“. Warsaw: Media Connection Sp. z o.o. 226-bet. ISSN 1734-2945. {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam)
  20. ↑ „Ford. Ford In Thailand“. Car-cat.com. 27-oktabr 2009-yilda asl nusxadan arxivlangan. (Wayback Machine saytida 2009-10-27 sanasida arxivlangan)
  21. ↑ „Ford Fiesta Marks Latest Global Milestone With Start Of Production At State-Of-The-Art Facility In China“. Media.ford.com (15-yanvar 2009-yil). 6-mart 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-may 2012-yil.
  22. ↑ „Equipment Boost For 2002 Alfa Romeo 166“. www.autoweb.com.au. 6-iyul 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-may 2007-yil. (Wayback Machine saytida 2011-07-06 sanasida arxivlangan)
  23. ↑ „Honda Thailand - ฮอนด้า ประเทศไทย“ (th). www.honda.co.th. Qaraldi: 2019-yil 1-oktyabr.
  24. ↑ Maikaew, Piyachart. „Tri Petch Isuzu glum on car market“ (6-fevral 2020-yil). Qaraldi: 7-fevral 2020-yil.
  25. ↑ http://www.bangkokpost.com/auto/news/707708/mercedes-adds-models-for-local-production
  26. ↑ „MG Aims to Double Sales“ (7-fevral 2017-yil). Qaraldi: 8-fevral 2017-yil.
  27. ↑ „EA unveils First Thai's Full EV "MINE Mobility" 3 Models In Bangkok International Motor Show 2018“ (27-mart 2018-yil). Qaraldi: 28-mart 2018-yil.
  28. ↑ „Somkid urges investors to make Thailand regional automobile hub“ (5-iyun 2018-yil). Qaraldi: 6-iyun 2018-yil.[sayt ishlamaydi]
  29. ↑ „Mitsubishi Motors Started Production of the Mirage Line-off Ceremony for the Mirage held in Thailand“. Mitsubishi-motors.com (19-aprel 2012-yil). 1-fevral 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3-avgust 2012-yil.
  30. ↑ Maikaew, Piyachart. „Mitsubishi's exports down 3.9% in 2019“ (11-fevral 2020-yil). Qaraldi: 12-fevral 2020-yil.
  31. ↑ „Siam Motors Group: Company History and Profile“. Siam Motors Group. 20-yanvar 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-noyabr 2012-yil. (Wayback Machine saytida 2014-01-20 sanasida arxivlangan)
  32. ↑ „トヨタ自動車販売(株)『モータリゼーションとともに. 資料』(1970.11)“ (ja). Shibusawa Shashi Database. Shibusawa Eiichi Memorial Foundation. 2020-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan.
  33. ↑ Ellison, Edd. „Toyota Thailand Foresees 'Challenging Year“ (6-fevral 2020-yil). Qaraldi: 7-fevral 2020-yil.
  34. ↑ Maikaew, Piyachart. „Thai electric car rolls out“ (2017-yil 14-yanvar). Qaraldi: 6-mart 2017-yil.
  35. ↑ „Thailand set to approve Volkswagen factory - FAZ“. Reuters (2014-yil 1-sentyabr). Qaraldi: 29-yanvar 2016-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Tailand_avtomobil_sanoati&oldid=3959079" dan olindi