Shakuntala Devi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Shakuntala Devi
Tavalludi 4-noyabr 1929-yil
Bangalor, (Hozirda Karnataka, Hindiston)
Vafoti 21-aprel 2013-yil(2013-04-21)
(83 yoshda)
Bangalor, Karnataka, Hindiston
Fuqaroligi Hindiston, Britaniya Hindistoni va Hindiston ittifoqi
Kasbi
Turmush oʻrtogʻi Paritosh Bannerji
Bolalari 1

Shakuntala Devi (1929-yil 4-noyabr – 2013-yil 21-aprel) hind aqliy kalkulyatori va yozuvchisi boʻlib, xalq orasida „Kompyuter ayol“ nomi bilan tanilgan. Uning isteʼdodi 1982-yilda Ginnesning rekordlar kitobining nashrida oʻrin oldi. Biroq, Devi 1980-yil 18-iyunda London Imperial kollejida oʻzining jahon rekordini qoʻlga kiritganiga qaramay, rekord uchun sertifikat 2020-yil 30-iyulda vafotidan keyin berildi. Devi erta voyaga yetgan qizcha edi va u hech qanday rasmiy maʼlumotsiz Maysor universitetida oʻzining arifmetik qobiliyatini namoyish etdi.

Shakuntala Devi talabalar uchun raqamli hisoblarni soddalashtirishga harakat qildi.[1] U keyingi yillarida qator kitoblar, jumladan, romanlar, matematik jumboqlar va astrologiyaga oid asarlarni yozadi.[2][3]

Hayotining boshlangan davri[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shakuntala Devi 1929-yil 4-noyabrda Karnataka shtatining Bangalor shahrida Kannada oilasida dunyoga keladi.[4][5][6] Uning otasi, CV Sundararaja Rao,[7] sirkda trapesiya rassomi, sher oʻynatuvchi, dorboz va sehrgar boʻlib ishlagan.[8][9][10] U qizining raqamlarni eslab qolish qobiliyatini uch yoshida unga kartochkalarni oʻrgatayotganida sezib qoladi va otasi sirkni tark etib, uni hisoblash qobiliyatini koʻrsatadigan shoularga olib boradi. U buni hech qanday rasmiy maʼlumotsiz qilgan.

1944-yilda Devi Londonga koʻchib oʻtdi.[11][12]

Aqliy kalkulyator[tahrir | manbasini tahrirlash]

Devi oʻzining arifmetik qobiliyatlarini namoyish qilish uchun dunyoning bir qancha mamlakatlariga sayohat qiladi. U 1950-yil davomida Yevropa boʻylab gastrol safarida boʻlgan. 1988-yilda u Berkli Kaliforniya universitetining psixolog pedagog professori Artur Jensen tomonidan oʻz qobiliyatlarini oʻrganish uchun AQShga sayohat qiladi. Jensen oʻzining ishlashini bir nechta vazifalarda, jumladan, katta raqamlarni hisoblashda sinab koʻrdi.[13] Jensenning xabar berishicha, Devi yuqorida aytib oʻtilgan muammolarning yechimini Jensen oʻz daftariga nusxalashdan oldin taqdim etgan. Jensen oʻz xulosalarini 1990-yilda Intelligence akademik jurnalida chop etdi.[14]

Shaxsiy hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Devi 1960-yillarning oʻrtalarida Hindistonga qaytib keladi va u Kalkutta shahridan Hindiston maʼmuriy xizmati xodimi [15] Paritosh Banerjiga turmushga chiqadi.[16] 1979-yilda shaxsiy muammolar tufayli ajrashishdan oldin ularning Anupama ismli qizi bor edi. 1980-yilda u Lok Sabha saylovlarida janubiy Mumbay va Andxra-Pradeshda (hozirgi Telanganada) Medak uchun mustaqil nomzod sifatida qatnashdi. Medakda u sobiq Bosh vazir Indira Gandiga qarshi chiqdi. U 6514 ta ovoz (1,47% ovoz) bilan toʻqqizinchi oʻrinni egalladi. Devi 1980-yillarning boshida Bangalorga qaytib keladi.

Oʻlimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2013-yil aprel oyida Devi nafas olish tizimidagi ogʻir muammolar bilan Bangalordagi kasalxonaga yotqizilgan. 2013-yil 21-aprelda yurak va buyrak yetishmovchiligi kasalligi oqibatida 83-yoshida vafot etdi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Shakuntala Devi strove to simplify maths for students“. The Hindu (2013-yil 21-aprel). Qaraldi: 2013-yil 9-iyul.
  2. ↑ Subir K Kole (11 July 2007). "Globalizing queer? AIDS, homophobia and the politics of sexual identity in India". Globalization and Health 3: 8. doi:10.1186/1744-8603-3-8. PMID 17623106. PMC 2018684. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2018684. : „The first academic book on Indian homosexuals appeared in 1977 (The World of Homosexuals) written by Shakuntala Devi, the mathematics wiz kid who was internationally known as the human computer. This book saw homosexuality in a positive light and reviewed the socio-cultural and legal situation of homosexuality in India and contrasted that with the gay liberation movement then taking place in the USA.“
  3. ↑ Mubarak, Salva (13 May 2019). „Get to know Shakuntala Devi, the woman known as the 'human computer'“. Vogue India. Mumbai, India: Dilshad Arora. Qaraldi: 2 August 2019. „In 1970s, she wrote The World of Homosexuals, a book that went disappointingly unnoticed at that time, but gained popularity over the years for being one of the earliest studies of our society's understanding of homosexuality.“
  4. ↑ Pandya, Haresh. „Shakuntala Devi, 'Human Computer' Who Bested the Machines, Dies at 83“. The New York Times (2013-yil 21-aprel). Qaraldi: 2013-yil 9-iyul.
  5. ↑ „Obituary: Shakuntala Devi“. The Telegraph (2013-yil 22-aprel). 2013-yil 23-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 9-iyul.
  6. ↑ „'Human computer' Shakuntala Devi dies in Bangalore“. Times of India (2013-yil 21-aprel). Qaraldi: 2018-yil 16-dekabr.
  7. ↑ „Why Shakuntala's siblings gave up on maths“ (en). Deccan Herald (2020-yil 8-avgust). Qaraldi: 2020-yil 2-sentyabr.
  8. ↑ „Shakuntala Devi strove to simplify maths for students“. The Hindu (2013-yil 21-aprel). Qaraldi: 2013-yil 9-iyul.
  9. ↑ „Obituary: India's 'human computer' Shakuntala Devi“. BBC News (2013-yil 22-aprel). Qaraldi: 2013-yil 9-iyul.
  10. ↑ Aditi Mishra; Siddarth Kumar Jain. „She made learning maths as thrilling as magic“. The Bangalore Mirror (2013-yil 22-aprel). Qaraldi: 2013-yil 9-iyul.
  11. ↑ „Remembering Shakuntala Devi, India's 'human computer'“. Mid-Day (2017-yil 4-noyabr). 2019-yil 21-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 21-aprel.
  12. ↑ Lohana, Avinash. „Sanya Malhotra to play Vidya Balan's daughter in Shakuntala“. Mumbai Mirror (2019-yil 29-yanvar). 2019-yil 21-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 21-aprel.
  13. ↑ Jensen, Arthur R. (July–September 1990). "Speed of information processing in a calculating prodigy". Intelligence (University of California, Berkeley, United States) 14 (3): 259–274. doi:10.1016/0160-2896(90)90019-P. Archived from the original on 4 November 2013. https://web.archive.org/web/20131104091345/http://stepanov.lk.net/mnemo/jensen.html. Qaraldi: 9 July 2013. Shakuntala Devi]]
  14. ↑ Note that there are easy tricks for getting odd-numbered roots when the root is an integer. See „Tricks of Lightning Calculators“, in Mathematical Carnival, by Martin Gardner, Knoff, 1975 and other sources.
  15. ↑ „Shakuntala Devi's life changed after marrying a gay man: The human behind the human computer“ (en). India Today (2019-yil 6-noyabr). Qaraldi: 2020-yil 13-avgust.
  16. ↑ „India's math wizard, Shakuntala Devi“. Yahoo! India News (2013-yil 22-aprel). Qaraldi: 2013-yil 9-iyul. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Shakuntala_Devi&oldid=3993203" dan olindi