Sırxavənd
Syrkhavend / Nor Ghazanchi
Sırxavənd / Նոր Ղազանչի | |
|---|---|
  Syrkhavend / Nor Ghazanchi | |
| Joylashuv: 40°03′54″N 46°41′06″E / 40.06500°N 46.68500°E G OKoordinatalari: 40°03′54″N 46°41′06″E / 40.06500°N 46.68500°E G O | |
| Mamlakat (de facto) |
 Artsakh |
| • Province | Martakert |
| Mamlakat (de jure) |
 Ozarbayjon |
| • Tuman | Agʻdam |
Syrkhavend (ozarbayjoncha: Sırxavənd) yoki Nor Ghazanchi (armancha: Նոր Ղազանչի) qishloq boʻlib, de-fakto, boʻlinishi Artsax Respublikasining Martakert viloyatidagi; de jure Ozarbayjonning Agʻdam tumanida, Tog'li Qorabog' bahsli mintaqasida. Qishloq Birinchi Togʻli Qorabogʻ urushi davrida quvgʻin qilinishidan oldin koʻpchilik ozarbayjonlar boʻlgan[1].
Geografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Nor Gʻazanchi qishlogʻi Murovdagning togʻli hududlaridagi Xachen daryosining chap qirgʻogʻida barpo etilgan. Uning umumiy maydoni 2181 gektar, shundan 487 gektar qishloq xoʻjaligi, 1582 gektar oʻrmon yerlaridan iborat. Qishloq 1960-yillar boshida qurilgan Martakert-Stepanakert tog‘ yo‘lida joylashgan. Nor G‘azanchi Agʻdam va Martakertdan 30 km, Stepanakertdan 40 km uzoqlikda joylashgan.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Atrofdagi landshaftdan topilgan arxeologik topilmalar shuni koʻrsatadiki, yaqin hududda XII-asrdan beri aholi punkti mavjud. Hozirgi qishloq XVII-asrda tashkil etilgan. XIX-asrda qishloqda Avliyo Jorj cherkovi deb nomlangan cherkov qurilgan, ammo keyinchalik vayron qilingan. Qishloq va uning atrofida koʻplab xachkarlar va qadimgi qabr toshlari bor[2].
Qishloq Sovet davrida 1923-yilda tashkil etilgan Togʻli Qorabogʻ avtonom viloyatining Mardakert tumani tarkibiga kirgan. Qishloq 1931-yilda kollektivlashtirildi va 1963 yilda elektr energiyasi oldi[2].
Qishloqdan Ikkinchi jahon urushida 167 kishi qatnashgan. 65 kishi halok boʻldi, ularning xotirasiga qishloqda yodgorlik oʻrnatildi[2].
Birinchi Togʻli Qorabogʻ urushi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1991-yil aprel oyida Birinchi Qorabogʻ urushi davrida Ozarbayjon hukumati tomonidan maʼmuriy markazi Sirxovand boʻlgan, Martakert viloyatidagi 12 ta ozarbayjon qishlogʻini boshqarish markazi sifatida hududiy ijroiya qoʻmitasi tashkil etildi. ichki ishlar boʻlimi, qishloq xoʻjaligi boshqarmasi, taʼlim boʻlimi, moddiy-texnik taʼminot bazasi, avtomobil bazasi va ikkita yoʻl taʼmirlash idorasi. Turli korxonalar tashkil etildi va ish boshladi. 1991-yil dekabr oyida qishloq oʻzini-oʻzi mudofaa bataloni tashkil etilib, Bahman Mammadov batalyon boshligʻi etib tayinlandi[3].
Qishloq 1992-yil 12-martda Mardakert tumanidagi boshqa qishloqlar — Bashirler, Garashlar, Bash Guneypeye, Oʻrta Guney, Xatinbeyli qishloqlari bilan birgalikda arman qoʻshinlari tomonidan bosib olingan. otashkesimga qadar Ozarbayjon tomonidan hududni qaytarib olishga urinishlar boʻlgan, bu jarayonda 1992-yil 2-noyabrda „Ozarbayjon Milliy Qahramoni“ Anvar Arazov oʻldirilgan[4].
Iqtisodiyot va madaniyat[tahrir | manbasini tahrirlash]
Aholisi, asosan, qishloq xoʻjaligi va chorvachilik bilan shugʻullanadi. 2015-yil holatiga ko‘ra, qishloqda hokimlik binosi, madaniyat uyi, tibbiyot punkti mavjud[5].
Demografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
1910-yilda chop etilgan „Kavkaz kalendar“iga koʻra, 1908-yilda Sirxovandda 430 nafar aholi yashagan, ularning aksariyati tatarlar (keyinchalik Ozarbayjonlar deb atalgan) edi[6]. Ozarbayjon SSRning 1921 yildagi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, qishloq aholisi 514 kishi edi[7].
Arman manbalariga ko‘ra, 1970 yilda qishloqda 455 kishi va 89 uy, 1987 yilda 260 kishi va 75 xonadon, 1990-yillarning boshlarida esa 325 kishi va 35 xonadon bo‘lgan[2]. Ozarbayjon manbalariga koʻra, soʻnggi Sovet davrida qishloqda 2000 ga yaqin odam yashagan, bu esa uni Mardakert tumanidagi eng katta ozarbayjon qishlogʻiga aylantirgan boʻlar edi. Togʻli Qorabogʻ avtonom viloyati[8].
2005-yilda qishloqda etnik Armanlar — 177 kishidan iborat koʻpchilik aholisi bor edi..[9] As of 2015, the population of the Nor Ghazanchi community is 143 people.[5]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Карта 33. Зона конфликта в Нагорном Карабахе (1988–1994...)“. iriston.com.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Մելքումյան, Ս.. Լեռնային Ղարաբաղ, Yerevan, 1990 — 178 bet.
- ↑ „SIRXAVƏND“ (az). My Aghdara – My Azerbaijan (2010-yil 1-may). Qaraldi: 2019-yil 14-mart.
- ↑ „Azərbaycan :: Baş səhifə“. www.azerbaijans.com. Qaraldi: 2019-yil 14-mart.
- ↑ 5,0 5,1 Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs named2015statistics - ↑ Кавказский календарь на 1910 год, 65th (Russian), Tipografiya kantselyarii Ye.I.V. na Kavkaze, kazenny dom, 1910 — 365 bet.
- ↑ „Д Ж Р А Б Е Р Д С К И Й Р А Й О Н“ (ru). karabagh.am. 2005-yil 23-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „ƏSİR YURDLARDAN BİRİ. SIRXAVƏNDİN İŞĞALINDAN 17 İL KEÇİR (AĞDƏRƏ)“ (az).
- ↑ „Tog'li Qorabog' Respublikasining 2005 yildagi aholini ro'yxatga olish natijalari“. Artsax Respublikasi Milliy Statistika Xizmati. 2011-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-noyabr.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
 |