Rossiyada islom

Ko'pchilik musulmon xalqlari vakillari bo'lgan Rossiya Federatsiyasi sub'ektlari

Ahmad Qodirov nomidagi Checheniston yuragi masjidi, Grozniy

Islom Rossiya Federatsiyasida xristianlikdan keyingi ikkinchi eng katta dindir.

Rossiyadagi musulmonlarning aniq soni hali rasman tasdiqlanmagan boʻlib muhokama mavzularidan biri hisoblanadi. 2002-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, Rossiyadagi musulmonlar soni taxminan 14,5 million kishini tashkil etadi yoxud mamlakat aholisining taxminan 10%i. Rossiya Federatsiyasining Yevropa qismi musulmonlari diniy boshqarmasi maʼlumotlariga koʻra, oʻsha paytda Rossiyada 20 milliongacha islom diniga eʼtiqod qiluvchilar boʻlgan. "Etnik musulmonlar", yaʼni anʼanaviy ravishda islomga eʼtiqod qiluvchi xalqlar 2002-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, Rossiya Federatsiyasining ettita tarkibiy tuzilmasida aholining koʻpchilik qismini tashkil qiladi: Ingushetiyada (98%), Chechenistonda (96%), Dogʻistonda (94%), Kabardino-Balkariyada (70%), Qorachay-Cherkesiyada (54,6%), Boshqirdistonda (54,5%), Tataristonda (54%). Ammo shuni yodda tutish kerakki, aholini roʻyxatga olishda din haqida soʻralmagan va hamma "etnik musulmonlar" ham aslida islomga amal qilavermaydi, masalan, "Sreda" tadqiqot markazi tomonidan 2012-yilda oʻtkazilgan soʻrovnomaga koʻra, musulmonlarning atigi 42 foizi ularning hayotida din muhim rol oʻynashini va barcha diniy qoidalarga rioya qilishlarini ta’kidlashgan. Sotsiologik soʻrovlar va konfessial jamoalarning etnik tarkibini tanlab oʻrganish maʼlumotlari Rossiyada "etnik musulmonlar"ning 10 dan 15 foizigacha qismi boshqa dinlarga, koʻpchiligi pravoslav nasroniylikka eʼtiqod qiladi deb taxmin qilishga asos beradi. Shu bilan birga, "etnik musulmon" boʻlmagan ruslarning islomni qabul qilish holatlari koʻp. Din masalalari boʻyicha mutaxassislar Rus musulmonlari soni 2 ming dan 20 ming kishigacha deb hisoblashadilar.

Musulmonlar soni tabiiy koʻpayish hisobiga (ayniqsa Shimoliy Kavkaz xalqlari orasida), shuningdek, asosan Markaziy Osiyo va Ozarbayjon davlatlaridan kelgan muhojirlar hisobiga oʻsishda davom etmoqda. Bu vositalar Rossiya Federatsiyasi aholisi miqyosida musulmonlar ulushining sezilarli darajada oshishiga olib keladi. Shunday qilib, Levada markazi soʻroviga koʻra, Rossiyadagi musulmon fuqarolarning ulushi 2009-yilning dekabridagi 4 foizdan 2012-yilning noyabriga kelib mos ravishda 7 foizgacha oshgan (taqqoslash uchun, 2009-yilda respondentlarning 80 foizi oʻzlarini pravoslavlar deb bilishgan, 2012-yilning noyabr oyida esa faqat 74%). Boshqacha qilib aytadigan boʻlsak, Rossiyada 2009-yildan beri pravoslavlikka eʼtiqod qiluvchi fuqarolar soni kamaydi va islom diniga eʼtiqod qiluvchilar ulushi oshdi.

2012-yilda “Sreda” markazi tomonidan oʻtkazilgan “Arena: Dinlar va millatlar atlasi” tadqiqotiga koʻra, rossiyaliklarning 6,5 foizi islom diniga e’tiqod qilishadi. Bunda 1,7 foizi oʻzini sunniy, 0,5 foizdan kamrogʻi shia, 4,7 foizi esa sunniy ham, shia ham emasligini ta’kidlaydilar.

Hozirgi vaqtda Rossiya musulmonlarining xorijdagi dindoshlari bilan maʼnaviy birlashishi, rus musulmonlarining oʻzlarini islom olamining bir qismi ekanligini anglash jarayoni davom etmoqda.

Islom va Rossiyaning tashqi siyosati

Rossiya 2005-yildan buyon Islom konferensiyasi tashkilotida (IKT) kuzatuvchi maqomiga ega.

Rossiyada islom taʼlimi

Hammasi boʻlib, 2007-yil boshida Rossiyada 75 ta oʻrta va oliy Islom taʼlim muassasalari roʻyxatga olingan; ularning umumiy soni 229 ta (26 ta oliy oʻquv yurti va 203 ta oʻrta taʼlim muassasasi).

2017-yilda Tatariston Respublikasining Bolgar shahrida Rossiyadagi birinchi Islom akademiyasi Bolgariya Islom akademiyasi ochildi.

Rossiyada islomofobiya

Rossiyaliklarning 14 foizi musulmonlarga nisbatan salbiy munosabatda. Ommaviy axborot vositalarida, kinoda, ayrim siyosatchilarning bayonotlarida islomofob ritorika kuzatilmoqda. Qamoqxonalarda boshqa din vakillaridan koʻra koʻproq musulmonlar qatagʻon qilinadi. Bir qator viloyatlardagi maktablarda musulmonlar hijobi taʼqiqlangan. Musulmoncha kiyingan qizlarga oʻqish taqiqlangan. Rossiyada “ekstremizm” bahonasida islomiy tashkilotlar faoliyati taqiqlangan.

Va shuningdek...

• Qrimdagi Islom
• Shimoliy Osetiyada islom
• SSSRda islom
• Rossiya musulmonlari
• Rossiyadagi eng katta masjidlar roʻyxati

Adabiyotlar

• Andoza:БРЭ
• Густерин П. В.. Мусульманское духовенство по законодательству Российской империи. Саарбрюккен: LAP LAMBERT Academic Publishing, 2014. ISBN 978-3-659-57965-3. 
• Ислам в России: Взгляд из регионов. М.: Аспект Пресс, 2007. ISBN 978–5–7567–0472–3. 
• Ислам в России: культурные традиции и современные вызовы. Материалы международной научной конференции, СПб., 2013.  ( at muslrus.philosophy.spbu.ru 20160309050952 sanasida arxivlangan)
• Каландаров Т. С.. Памирские мигранты-исмаилиты в России, 10000 экз, Исследования по прикладной и неотложной этнологии Института этнологии и антропологии РАН, М.: Наука, 2005. ISBN 5-201-13758-x. 
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• Сеидова Г. Н.. Шиизм в Дагестане: монография. М.: Альта-Принт, 2007. 
• Силантьев Р. А.. Новейшая история исламского сообщества России. М.: Алгоритм, 2007. ISBN 978-5-9265-0322-4. 
• Силантьев Р. А.. Ислам в современной России. Энциклопедия, 3000 экз, М.: Алгоритм, 2008. ISBN 978-5-9265-0467-2. 
• Andoza:Православная энциклопедия
• Сосновских Е. Г.. Трансформация государственно-конфессиональных отношений в 1985—1997 гг. (на материалах Челябинской области). Диссертация на соискание ученой степени кандидата исторических наук, Челябинск, 2014. 
• Тамарин А.. Мусульмане на Руси. М.: Изд. Д. Я. Маковского, 1917. 
• Седанкина Т. Е. Исламская теология в системе теологического образования в России // Теология в научно-образовательном пространстве: религия, культура, просвещение. Сборник статей региональной конференции (Екатеринбург, 24-25 октября 2019 г.). — Екатеринбург: Миссионерский институт, 2019. (Wayback Machine saytida 9-dekabr 2020-yil sanasida arxivlangan) — 368 с. — С. 277—285
• Ярков А. П., Старостин А. Н. Ислам от Урала до Камчатки в панораме веков. – Тюмень: Издательство Тюменского государственного университета. – 2021. — 298 с.

Havolalar

• Islom-Info. (Wayback Machine saytida 2019-03-22 sanasida arxivlangan) RU (Wayback Machine saytida 2019-03-22 sanasida arxivlangan)
• Islom. RU
• umma.ru - Rossiyadagi musulmonlar sayti
• islamrf.ru - Rossiyadagi musulmonlar hayoti haqida sayt
• islamsng.com - MDHdagi musulmonlar haqida portal (Wayback Machine saytida 30-mart 2019-yil sanasida arxivlangan)
• russian-mosques.com — Rossiyadagi masjidlar haqida sayt (Wayback Machine saytida 12-iyul 2020-yil sanasida arxivlangan)
• Rossiyada islom
• Shvanits, Volfgang G. Stalin Makkada ( Webversion 8-2009)^(olm.) ))
• Gusterin P. V. Sovet davlatining 1917-1921 yillarda musulmon Sharqidagi siyosati. // Ranglarda Rossiya.
• Gusterin P. V. 1920-yillarda SSSR musulmonlarining chet eldagi musulmonlar bilan aloqalari to'g'risida // Rossiya ranglarda.
• Gusterin P. DA. Rossiya imperiyasining musulmon aholisiga nisbatan davlat siyosatining asoslari to'g'risida // Rossiya ranglarda.
• — “Rossiyada islom: madaniy anʼanalar va zamonaviy muammolar” konferensiyasi sayti
• Andrey Babitskiy . Rapperlar va musulmonlar o'rtasidagi mojaro Rossiya uchun kutilmagan g'alaba haqida gapiradi // Vzglyad, 2018-yil 12-sentyabr.