Rarotonga shartnomasi
Rarotonga shartnomasi — Janubiy Tinch okeani yadrosiz zonasi toʻgʻrisidagi shartnomaning umumiy nomi boʻlib, unga koʻra har bir tomon " hech qanday shaklda hech qanday yadroviy portlovchi qurilmani ishlab chiqarmaslik yoki sotib olmaslik, Tinch okeanining janubiy qismidagi yadrosiz zona ichida yoki undan tashqarida hech qanday shaklda hech qanday yadroviy portlovchi qurilmaga egalik qilmslik yoki nazorat qilmaslik."" majburiyatini oladi.
Shartnoma Kuk orollarining poytaxti joylashgan Rarotonga orolida 1985-yil 6-avgustda quyidagi Janubiy Tinch okeani shtatlari tomonidan imzolangan: Avstraliya, Vanuatu, Gʻarbiy Samoa (hozirgi Samoa), Kiribati, Nauru, Niue, Yangi Zelandiya, Kuk orollari, Papua — Yangi Gvineya, Solomon orollari, Tonga, Tuvalu va Fiji. 1991-yil dekabrda ular ham shartnomani ratifikatsiya qilishdi.
Shartnoma 3 ta bayonnomadan iborat:
- 1-bayonnomada hududlari Tinch okeanining janubiy yadrosiz zonasida joylashgan imzolagan davlatlar har qanday yadroviy qurilmalarni ishlab chiqarish, joylashtirish va sinovdan oʻtkazish bilan bogʻliq boʻlsa, „3, 5 va 6-moddalarda koʻrsatilgan harakatlardan voz kechishga majbur qiladi, bu hududlar ichida“.
- Protokol 2 imzolagan davlatlarni shartnoma ishtirokchilariga qarshi hech qanday yadroviy qurilmadan foydalanmaslik yoki foydalanish bilan tahdid qilmaslik majburiyatini oladi.
- Protokol 3 tomonlarni Tinch okeani janubidagi yadrosiz zonada hech qanday joyda yadroviy sinovlar oʻtkazmaslik majburiyatini oladi.
1996-yil 25-martda Fiji poytaxti Suvada AQSh, Fransiya va Buyuk Britaniya shartnomani imzoladilar. Biroq, u ancha keyinroq ratifikatsiya qilingan (masalan, 1996-yil 10-sentabrda Fransiya va 1997-yil 19-sentabrda Buyuk Britaniya) va Qʻshma Shtatlar hali buni amalga oshirmagan. Xitoy 1987-yilda 2 va 3 protokollarini imzoladi va ratifikatsiya qildi.
SSSR 1986-yil 15-dekabrda 2 va 3 protokollarini imzoladi va 1988-yil 21-aprelda ratifikatsiya qilindi.
Qoʻllash doirasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
- 115 meridian gʻarbiy uzunlik
- 115 meridian sharqiy uzunlik
- Ekvator
- 60-parallel janubiy kenglik