Kontent qismiga oʻtish

Qizilo'ngach atreziyasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Qiziloʻngach atreziyasi- bu ovqat hazm qilish sistemasiga taʼsir qiladigan tugʻma kasallik (tugʻma nuqson). Bu qiziloʻngachning oshqozon bilan normal bogʻlanishidan koʻra, koʻr-uchli qismida tugashiga olib keladi. U qiziloʻngachning anormal embriologik rivojlanishidan kelib chiqadigan turli xil tugʻma anatomik nuqsonlarni oʻz ichiga oladi. Bu anatomik jihatdan qiziloʻngachning konjenital obstruktsiyasi bilan qiziloʻngach devorining uzluksizligi bilan tavsiflanadi[1].

Belgilar va alomatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koʻkrak va qorinning oddiy rentgenogrammasida oziqlantirish trubkasi yuqori qiziloʻngach chegarasidan tashqariga chiqa olmasligini koʻrsatadi.
Atreziya ustidagi qiziloʻngachning yuqori qismida kontrastli oddiy rentgen.

Ushbu tugʻma nuqson homilaning toʻrtinchi haftasida, traxeya va qiziloʻngach bir-biridan ajrala boshlanganda paydo boʻladi[2].

Bu traxeozofagial septumning buzilishi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin[3].

Muammolari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oziqlantirishga boʻlgan har qanday urinish aspiratsion pnevmoniyaga olib kelishi mumkin, chunki sut koʻr xaltada toʻplanib, traxeya va o'pkaga quyiladi. Bundan tashqari, pastki qiziloʻngach va traxeya oʻrtasidagi oqma oshqozon kislotasining oʻpkaga oqib oʻtishi va shikastlanishiga olib kelishi mumkin. Ushbu xavflar tufayli tugʻilishdan keyin imkon qadar tezroq davolanish kerak, bu esa shoshilinch neonatal jarrohlik amaliyotiga olib keladi[4][5].

Tugʻilganda paydo boʻladigan nuqsonlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Boshqa tugʻma nuqsonlar, ayniqsa yurakda, baʼzan esa anus, orqa miya yoki buyraklarda ham boʻlishi mumkin. Bu vertebral ustun, anorektal, yurak, traxeya, qiziloʻngach, buyrak va oyoq-qoʻllarning ishtiroki tufayli VACTERL assotsiatsiyasi sifatida tanilgan. U uchinchi trimestrda polygidramnioz bilan bogʻliq[6].

Diagnoz[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu holat ultratovush tekshiruvida taxminan 26 hafta oʻtgach koʻrinishi mumkin. Antenatal ultratovush tekshiruvida poligidramniozda oshqozonning yoʻqligi yoki kichikligi qiziloʻngach atreziyasining potentsial belgisi hisoblanadi. Biroq, bu topilmalar past ijobiy prognozli qiymatga ega. Yuqori boʻyin qismi belgisi qiziloʻngach atreziyasining antenatal tashxisida yordam beradigan yana bir belgidir va u tugʻilgandan keyin darhol aniqlanishi mumkin, chunki taʼsirlangan chaqaloq oʻz tupurigini yuta olmaydi[7].

Oddiy rentgenogrammada oziqlantiruvchi trubaning qiziloʻngach orqali oʻtishi va qiziloʻngachning yuqori qismida oʻralgan holda qolishi koʻrinmaydi[8].

Davolash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu holatni jarrohlik bilan davolash.
Shematik ifodalash.

Kasallikning jiddiyligiga qarab, davolash usullari farq qiladi. Koʻpgina hollarda eng tezkor va samarali davolash – fistulalarni yopish va qiziloʻngachning ikki uchini bir-biri bilan bogʻlash uchun jarrohlik amalyoti oʻtkaziladi. Bu odatda chaqaloqning oʻng tomonidagi qovurgʻalar orasidagi kesish orqali amalga oshiriladi, baʼzi mamlakatlarda uchta kichik kesish (torakoskopiya) yordamida foydalanishmoqda[9].

Kamdan kam hollarda qiziloʻngachning yuqori va pastki segmentlari orasidagi boʻshliq juda uzun boʻlishi mumkin. Bunday hollarda anʼanaviy jarrohlik usullariga gastrostomiya, soʻngra oshqozonni tortib olish, yo'g'on ichak va ingichka ichak transpozitsiyasi kiradi[10]. Oshqozonni tortib olish koʻplab ixtisoslashgan markazlarda, jumladan, Great Ormond Street (London) va Mott Children's Hospital (Ann Arbor) da afzal qilingan yondashuv boʻlib kelgan[11]. Gastrostomiya yoki G-naycha, qorin devori orqali oshqozonga naycha bilan oziqlantirish imkonini beradi. Koʻpincha bachadon boʻyni ezofagostomiyasi ham amalga oshiriladi, bu yutilgan tupurikning boʻynidagi teshikdan chiqib ketishiga imkon beradi. Bir necha oy yoki yillar oʻtgach, qiziloʻngach, baʼzida qiziloʻngachning yuqori va pastki segmentlari orasiga kirib, ko'krak qafasiga olib kelingan ichakning bir qismidan foydalanish orqali taʼmirlanishi mumkin[12].

Uzun boʻshliqlar deb ataladigan baʼzi hollarda, MD Jon Foker tomonidan ishlab chiqilgan ilgʻor jarrohlik davolash[13] qisqa qiziloʻngach segmentlarini choʻzish va keyin birlashtirish uchun ishlatilishi mumkin. Uzun boʻshliqlar deb ataladigan baʼzi hollarda, MD Jon Foker tomonidan ishlab chiqilgan ilgʻor jarrohlik davolash qisqa qiziloʻngach segmentlarini choʻzish va keyin birlashtirish uchun ishlatilishi mumkin. Foker texnikasidan foydalangan holda, jarrohlar qiziloʻngachning mayda uchlariga tortish choklarini joylashtiradilar va uchlari bir-biriga yaqin boʻlgunga qadar har kuni bu tikuvlarning kuchlanishini oshiradilar. Natijada tugʻma yaxshi shakllangan qiziloʻngachdan deyarli farq qilmaydigan normal faoliyat koʻrsatadigan qiziloʻngach paydo boʻladi. Afsuski, natijalarni boshqa jarrohlar tomonidan takrorlash biroz qiyin boʻlgan va bir nechta operatsiyalarga boʻlgan ehtiyoj bu yondashuvga boʻlgan ishtiyoqni pasaytirdi. Uzoq muddatli qiziloʻngach atreziyasi holatlarida optimal davolash munozarali boʻlib qolmoqda[14].

Magnit siqish usuli – qiziloʻngachning uzoq muddatli atreziyasini tuzatishning yana bir usuli. Ushbu usul yetishmayotgan qismni ichak yoki tananing boshqa qismlarini greftlari bilan almashtirishni talab qilmaydi. Qiziloʻngachning yuqori va pastki uchlarini bir-biriga tortish uchun elektromagnit kuch ishlatish birinchi marta 1970-yillarda bemorga tashqi elektromagnitlarni qoʻllash orqali bir-biriga tortilgan poʻlat granulalar yordamida sinab koʻrilgan. 2000-yillarda Mario Zaritski guruhi va boshqalar tomonidan yanada takomillashtirish ishlab chiqilgan[15]. Yangi usulda doimiy magnitlar va balon ishlatiladi.

  1. Magnetlar chaqaloqning ogʻzi yoki burni orqali yuqoriga, pastki qism esa gastrotomiya bilan oziqlantirish quvurining teshiklari orqali kiritiladi (bular chaqaloqni oziqlantirish uchun har holda yaratilishi kerak edi, shuning uchun qoʻshimcha jarrohlik talab qilinmaydi).
  2. Magnetlar orasidagi masofani yuqori sumkada, sumkaning oxiri va magnit oʻrtasida balon tomonidan boshqarish kerak. Bu shuningdek, magnitlar oʻrtasidagi kuchni nazorat qiladi, shuning uchun u zarar yetkazishga etarlicha kuchli emas.
  3. Esofagning uchlari tegish uchun etarlicha uzilganidan soʻng, yuqori magnit ballonsiz bir bilan almashtiriladi va kuchli magnit jalb qilish uchlarni birlashtiradi (anastomosis)[16][17][18][19].

2015 yil aprel oyida Annalize Dapo Qoʻshma Shtatlardagi qiziloʻngach atreziyasini magnit yordamida tuzatgan birinchi bemorga aylandi[20][21].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Edwards, Nicole A.; Shacham-Silverberg, Vered; Weitz, Leelah; Kingma, Paul S.; Shen, Yufeng; Wells, James M.; Chung, Wendy K.; Zorn, Aaron M. (2021). "Developmental basis of trachea-esophageal birth defects". Developmental Biology 477: 85–97. doi:10.1016/j.ydbio.2021.05.015. ISSN 0012-1606. PMID 34023332. PMC 8277759. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=8277759. 
  2. ↑ CDC. „Facts about Esophageal Atresia | CDC“ (en-us). Centers for Disease Control and Prevention (2019-yil 4-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 18-oktyabr.
  3. ↑ "Esophageal atresia and tracheoesophageal fistula". American Family Physician 59 (4): 910–6, 919–20. February 1999. PMID 10068713. Archived from the original on 2011-06-06. https://web.archive.org/web/20110606040013/http://www.aafp.org/afp/990215ap/910.html. Qaraldi: 2007-11-12. Qizilo'ngach atreziyasi]]
  4. ↑ Way, Colin; Wayne, Carolyn; Grandpierre, Viviane; Harrison, Brittany J.; Travis, Nicole; Nasr, Ahmed (2019-11-01). "Thoracoscopy vs. thoracotomy for the repair of esophageal atresia and tracheoesophageal fistula: a systematic review and meta-analysis" (en). Pediatric Surgery International 35 (11): 1167–1184. doi:10.1007/s00383-019-04527-9. ISSN 1437-9813. https://doi.org/10.1007/s00383-019-04527-9. 
  5. ↑ „default - Stanford Medicine Children's Health“. www.stanfordchildrens.org. Qaraldi: 2022-yil 18-oktyabr.
  6. ↑ Yang, Lin; Li, Shu; Zhong, Lin; Qiu, Li; Xie, Liang; Chen, Lina (2019-10-18). "VACTERL association complicated with multiple airway abnormalities". Medicine 98 (42): e17413. doi:10.1097/MD.0000000000017413. ISSN 0025-7974. PMID 31626096. PMC 6824793. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6824793. 
  7. ↑ Garg, Mukesh Kumar (2009). "Case report: Upper neck pouch sign in the antenatal diagnosis of esophageal atresia". The Indian Journal of Radiology and Imaging 19 (3): 252–254. doi:10.4103/0971-3026.54875. ISSN 0971-3026. PMID 19881098. PMC 2766887. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2766887. 
  8. ↑ "Pre- and post-operative visualization of neonatal esophageal atresia/tracheoesophageal fistula via magnetic resonance imaging". Journal of Pediatric Surgery Case Reports 29: 5–8. February 2018. doi:10.1016/j.epsc.2017.10.001. PMID 29399473. PMC 5794017. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=5794017. 
  9. ↑ Ke, Mingyao; Wu, Xuemei; Zeng, Junli (2015). "The treatment strategy for tracheoesophageal fistula". Journal of Thoracic Disease 7 (Suppl 4): S389–S397. doi:10.3978/j.issn.2072-1439.2015.12.11. ISSN 2072-1439. PMID 26807286. PMC 4700364. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4700364. 
  10. ↑ „Esophageal Atresia Treatment Program“. Children's Hospital Boston. 2011-yil 4-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 1-iyun.
  11. ↑ "Gastric transposition for esophageal replacement in children: experience with 41 consecutive cases with special emphasis on esophageal atresia". Annals of Surgery 236 (4): 531–9; discussion 539–41. October 2002. doi:10.1097/00000658-200210000-00016. PMID 12368682. PMC 1422608. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=1422608. 
  12. ↑ Kaman, Lileswar; Iqbal, Javid; Kundil, Byju; Kochhar, Rakesh (2010). "Management of Esophageal Perforation in Adults". Gastroenterology Research 3 (6): 235–244. doi:10.4021/gr263w. ISSN 1918-2805. PMID 27942303. PMC 5139851. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=5139851. 
  13. ↑ „Esophageal atresia - symptoms, tests, Foker treatment“. Children's Hospital Boston. 2012-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 1-iyun.
  14. ↑ "Surgical advances in the fetus and neonate: esophageal atresia". Clinics in Perinatology 39 (2): 349–61. June 2012. doi:10.1016/j.clp.2012.04.007. PMID 22682384. 
  15. ↑ „| Department of Radiology | The University of Chicago“ (en). radiology.uchicago.edu. 2022-yil 18-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 18-oktyabr.
  16. ↑ Mims. „Pioneering WakeMed procedure corrects infant's rare disorder“. WRAL.com. Capitol Broadcasting (2015-yil 10-aprel).
  17. ↑ „Dr Zaritzky Pioneers Non-surgical Option for Babies with Esophageal Atresia“. Department of Radiology. University of Chicago (2015-yil 13-aprel). 2015-yil 14-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
  18. ↑ "A hydraulically controlled nonoperative magnetic treatment for long gap esophageal atresia.". Journal of Medical Devices 5 (2): 027511. June 2011. doi:10.1115/1.3589828. Archived from the original on 2015-04-02. https://web.archive.org/web/20150402154740/http://web.mit.edu/2.75/projects/DMD2011-5231.pdf. 
  19. ↑ "Staged repair of esophageal atresia: Pouch approximation and catheter-based magnetic anastomosis". Journal of Pediatric Surgery Case Reports 2 (4): 170–175. 2014. doi:10.1016/j.epsc.2014.03.004. 
  20. ↑ "wral.com">Mims. „Pioneering WakeMed procedure corrects infant's rare disorder“. WRAL.com. Capitol Broadcasting (2015-yil 10-aprel).Mims B (10 April 2015).
  21. ↑ „New, non-invasive procedure for infant at WakeMed is first of its kind in U.S.“. WTVD-TV (2015-yil 10-aprel). 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qizilo%27ngach_atreziyasi&oldid=4363656" dan olindi