Prezident saroyi (Tirana)
| Prezident saroyi | |
|---|---|
"Pallati Presidencial" | |
 Prezident saroyining fasadi | |
| Muqobil nomlari | "Pallati i Brigadave" |
| Umumiy maʼlumot | |
| Turi | Saroy |
| Meʼmoriy uslubi | Monumental Ratsionalism |
| Joylashuvi | Tirana, Albaniya |
| Manzili | Rruga e Elbasanit 58, Tirana 1019 |
| Egasi | Albaniya hukumati |
| Texnik holati | |
| Qavatlar soni | 3 |
| Dizayn va konstruksiya | |
| Meʼmor | Gherardo Bosio |
Prezident saroyi (albancha: Pallati presidencial) sobiq Qirollik saroyi (albancha: Pallati mbretëror) va xalq orasida Brigadalar saroyi (albancha: Pallati i Brigadave) nomi bilan mashhur. Albaniya Prezidentining rasmiy qarorgohi hisoblanadi. Saroy Albanlar qiroli Zog I tomonidan asosiy rasmiy qarorgoh sifatida xizmat qilish uchun qurilgan.
1945-yilda u qirollik qarorgohi sifatida xizmat qilishni toʻxtatdi. Chunki mamlakatda monarxistik rejim oʻrniga kommunistlar tomonidan boshqariladigan hukumat keldi. 1946-yildan beri Albaniya hukumati tomonidan rasmiy marosimlar va davlat qabullari uchun foydalaniladi. 2013-yilda prezident Bujar Nishani va uning oilasi saroy hududidagi rekonstruksiya qilingan villaga koʻchib oʻtganida, saroy yana rasmiy qarorgohga aylandi.[1]
Arxitektura jihatidan saroy ratsionalizm uslubida. Bu nafaqat mamlakatda, balki fashistik arxitekturaning kengroq sohasida, shu jumladan Italiyaning oʻzida ham oʻz janrida noyobdir.[2] Uning barelyeflari 1970-yillarda madaniy inqilob davrida pardalar bilan qoplangan, ammo buzilmagan. Shunga qaramay, saroy umuman restavratsiyaga muhtoj.[2] Oʻsha paytdagi yangi (va tugallanmagan) Qirollik saroyining tavsifi Life jurnalining 1939-yil 22-may sonida yoritilgan.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sauk tepaliklaridan birida, keyinchalik Tiranning Grand Parkiga aylanadigan qirollik saroyini qurish gʻoyasi birinchi marta 1930-yillarda qirol Zog I tomonidan oʻylab topilgan. Yangi paydo boʻlgan Albaniya davlatining mablagʻlari cheklanganligi sababli, oʻsha paytdagi moliya vaziri Mufid Liboxova Mario Alberti vakili boʻlgan bir guruh italiyalik moliyachilar bilan muzokaralarga kirishdi. Milliy bank ochish va 50 000 000 oltin frank (taxminan 10 000 000 oltin dollar) miqdorida kredit olish boʻyicha kelishuv tuzildi. „SVEA krediti“ deb ham ataladigan ushbu kreditning bir qismi qirolning rasmiy qarorgohini qurish uchun moʻljallangan boʻlib, qirolga Qirollik saroyini qurish uchun mablagʻni taʼminlashga imkon berdi. Yangi saroy uchta italiyalik arxitektor, jumladan Giulio Berte tomonidan loyihalashtirilgan. Ikkinchi Jahon urushi boshlanishi va 1939-yilda Italiyaning Albaniyaga bostirib kirishi tufayli qirol Zog I Albaniyadan qochib ketdi va hech qachon saroyning toʻliq qurilganini koʻrish imkoniga ega boʻlmadi. Italiyaliklar qurilishni tugatdilar va saroydan asosan armiya shtab-kvartirasi uchun foydalandilar. Bino 1941-yilda florensiyalik arxitektor Gerardo Bosio tomonidan qayta ishlangan va qurib bitkazilgan.[3]
Bino faqat bir marta Italiya qiroli Vittorio Emanuele III uchun 1941-yil may oyida Albaniyaga qilgan yagona tashrifi chogʻida qirollik saroyi sifatida xizmat qilgan.[2] Ikkinchi jahon urushining qolgan davrida u birinchi Luogotenente del Re (italyan vitse- qiroli unvoni) Franchesko Jakomonining va keyinchalik uning vorisi, fashist general Alberto Pariani uchun rasmiy qarorgoh boʻlib xizmat qildi.[2] U yerda ikkalasi ham oilasi bilan yashagan. Italiya 1943-yil sentabrda taslim boʻlganidan soʻng saroyga xizmat qilgan alban ofitseri Saroyning rasmiy bayrogʻini nemislardan yashirib, Italiyaga joʻnatadi. Bayroq u yerda 2003-yilgacha, Artan Lame tomonidan sotib olinib, Albaniyaga qaytib kelguniga qadar saqlanib qoladi.[2] 1943-yil sentabrda Germaniya davlatni egallab olgandan soʻng Albaniya parlamenti saroyda yigʻilib, Albaniya tojining Italiya tojidan ajralishini eʼlon qildi.[2]
1945-yilda saroy Brigadalar saroyi deb oʻzgartirildi, bu nom kommunistik rejim davomida qoʻllanilib qolgan[2] va hozirgacha mashhur boʻlib, alban ommaviy axborot vositalari tomonidan qoʻllaniladi.[4] Kommunistik tuzum davrida u asosan hukumat qabulxonasi sifatida xizmat qilgan.
Saroyning rasmiy nomi 1992-yilda kommunistik rejim qulagandan keyin Prezident saroyi sifatida oʻzgartirildi.
2010-yil yanvar oyida Tirana munitsipaliteti saroyning ayrim qismlarini keng jamoatchilikka ochishni taklif qildi.[2]
2016-yil 8-oktabrda Albaniya taxtiga daʼvogar Leka IIga Albaniya hukumati Elia Zaxariya xonim bilan nikoh toʻyini Prezident saroyi binosida tashkil etishga ruxsat berdi.[5]
Bogʻlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tiran Grand Parki yaqinidagi vaziyat tufayli saroy bogʻlari juda keng. Qirollik saroyi 200 metrga yaqin maydonda daraxtlar bilan oʻralgan. Bogʻlar turli dizayndagi naqsh va shakllarda bezatilgan. Saroyda tennis korti ham mavjud.
Davlat mulkiga daʼvo[tahrir | manbasini tahrirlash]
2013-yil fevralida Albaniya taxtiga daʼvogar va oʻzini Albaniya valiahd shahzodasi sifatida koʻrsatuvchi Leka Zogu mulk qirolga tegishli boʻlganligi sababli oʻzini Prezident saroyining qonuniy egasi ekanligini daʼvo qilib, sudda qarshi kurash boshladi. Zog I oʻzining shaxsiy maqomida va shuning uchun shahzoda Leka sobiq merosxoʻr sifatida egalik huquqini saqlab qoldi.
Leka Zogu Albaniya Oliy sudining 2013-yil avgust oyidagi qaroridan soʻng binoga egalik huquqini qoʻlga kiritganini[6] daʼvo qilmoqda va saroy “Albaniya Qirollik oilasi”ning asosiy rasmiy qarorgohiga aylanishini eʼlon qildi (albancha: Oborri Mbretëror Shqiptar).[7] Lekin 2016-yildan boshlab saroy hukumat tasarrufida boʻlib, Albaniya Respublikasi Prezidentining rasmiy qarorgohi hamda davlat ziyofatlari va tantanali marosimlar, masalan, yil yakuni boʻyicha “Prezident bali” oʻtkazildigan joy sifatida xizmat qilishda davom etmoqda.[8]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Pas zgjedhjeve Nishani ndërron banesë
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Budini, Belina. „Pallati i Brigadave ose fantazma e një pallati mbretëror“ (albancha). Shekulli (29-oktabr 2004-yil). Qaraldi: 5-avgust 2010-yil.
- ↑ „Albanian Presidential Palace returns to the public“. Independent Balkan News Agency (17-aprel 2015-yil). Qaraldi: 4-fevral 2016-yil.
- ↑ KosPress. „Topi uron nga pallati i Brigadave, mbështet Kosovën“ (albancha). Kosova Press. Kosova Press (28-noyabr 2008-yil). Qaraldi: 5-avgust 2010-yil.
- ↑ Dasma përrallore e Princ Leka II, detajet e darkës dhe të ftuarit mbretërorë
- ↑ „Artikull Metropol: Leka Zogu II merr vilat e gjyshit në Shirokë“. 15-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-iyun 2022-yil.
- ↑ YouTube Declaration
- ↑ Ja cfare ndodhi në "Ballon Presidenciale"