Myanmadagi armanlar
Myanmadagi armanlar (birm.မြန်မာနိုင်ငံမှအာမေးနီးယန်းများ, armancha: Հայերը Մյանմայում) — Myanmada yashaydigan etnik armanlar. Birinchi armanlar 1612-yilda Birma shahriga kelib, Tanxlinga joylashdi, birinchi arman qabr toshlari 1725-yilga toʻgʻri keldi, u yerdagi arman aholisi asosan savdogarlar edi[1].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
XVII asr boshlarida armanlar koʻp miqdorda Isfaxon (Fors) chekkasidagi Nor-Juguga surgun qilingan. Koʻpchilik XVIII asrda Forsda ular uchun noqulay turmush sharoiti vujudga kelganda Hindiston va Janubi-Sharqiy Osiyoga koʻchib oʻtgan. XIX asrga kelib arman jamoalari asosan Birma, Malay yarim oroli (ayniqsa, Penang va Malakka) va Yava[2][3] da uchraydi. Ular birinchi jahon urushidan soʻng u yerdan koʻchib ketishgan, ayniqsa Avstraliyaga.
Birmada yirik arman savdogarlari Birma qirollari tomonidan rasmiy shaxslar, ayniqsa, bojxona va chet elliklar bilan aloqalar uchun mas’ullar sifatida yollanganlar[4]. Ular 1826-yilda inglizlar Arakan va Tenasserimni anneksiya qilganda Birinchi Birma urushidan omon qolishdi, ammo 1852-yilda mamlakatning savdo markazi boʻlgan Quyi Birma inglizlar tomonidan bosib olinishi arman savdogarlarini Britaniya hokimiyatiga qarshi boʻlganlik va rossiyaparastlikda[5] yangi ayblovlarga (inglizlar tomonidan) olib keldi. Biroq, Yangon armanlari 1862-yilda ularga Birma qiroli tomonidan berilgan yerlarda oʻz cherkovlarini qurdilar.
1871-1872-yillarda Britaniya Hindistonida oʻtkazilgan aholini roʻyxatga olish shuni koʻrsatdiki, u yerda asosan Kalkutta, Dakka va Yangonda 1250 arman yashagan[6]. 1881-yilgi aholini roʻyxatga olishda bu koʻrsatkich 1308; Bengalda 737 va Birmada 466 odamni tashkil etdi. 1891-yilga kelib ularning umumiy soni 1295 tani tashkil etdi. Britaniya Hindistonidagi 1901-yildagi aholini roʻyxatga olish Birmada 256 arman istiqomat qilishini koʻrsatdi.
Bugungi kunda Myanmadagi yagona Arman apostol cherkovi bu Yangondagi Avliyo Ioann Choʻqintiruvchi cherkovi[7].
Taniqli vakillar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Takerning hind qoʻllanmasida Birma biznesi va hukumatida arman tilidagi koʻplab nomlar mavjud. Aka-uka Sarkislar (Janubi-Sharqiy Osiyo boʻylab mehmonxonalar tarmogʻiga asos solganligi bilan mashhur boʻlgan toʻrt nafar arman aka-uka guruhi) dastlab 1884-yilda Penang shahrida Eastern & Oriental mehmonxonasini ochgan va keyinchalik oʻz biznesini 1901-yilda Singapurdagi Raffles va Yangondagi The Strand Hotel mehmonxonalarigacha kengaytirgan[8]. Birmada qolgan koʻplab armanlar ham Angliya-Hind yoki, aniqrogʻi, Angliya-Birma hamjamiyatining bir qismi hisoblanishi mumkin edi[9]. Yana bir mashhur Birma armani — Diana Abgar.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ K. S. Papazian. Merchants from Ararat, a brief survey of Armenian trade through the ages // Ararat Press. — New York, 1979.
- ↑ Margaret Sarkissian. Armenians in South-East Asia // Interdisciplinary Journal of Southeast Asian Studies. — 1987. — С. 1—33.
- ↑ Nadia H. Wright. Respected citizens: The history of Armenians in Singapore and Malaysia. Ammasia Publishing, 2003.
- ↑ G.E. Harvey. History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824, 1925 — 346-bet.
- ↑ Vahé Baladouni and Margaret Makepeace. Armenian Merchants of the Seventeenth and Early Eighteenth Centuries: English East India Company Sources. Philadelphia: American Philosophical Society, 1998 — 294-bet.
- ↑ {{{заглавие}}}.
- ↑ "The preacher refusing to give up the keys to a Yangon church". — 2014.
- ↑ Ilsa Sharp. There Is Only One Raffles, The Story of a Grand Hotel, 1981, Souvenir Press Ltd.. ISBN 0 285 62383 4.
- ↑ „Andrew Whitehead article for BBC News website August 2014 on Myanmar's last Armenians“.