Meir Amit

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

 

Meir Amit(מאיר עמית)
Tavalludi 1921-yil
Falastin Falastin
Vafoti 2009-yil
Isroil Isroil
Fuqaroligi Isroil
Kasbi Aman harbiy razvedka bo'limi boshlig'i

Meir Amit (1921-yil 17-mart, Tiberias, Falastin — 2009 yil 17 iyul, Isroil) — Isroil harbiy va davlat arbobi, AMAN harbiy razvedkasi va Mossad tashqi razvedkasi rahbari. Mashhur sovet shoiri Boris Slutskiyning amakivachchasi .

Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Meirning ota-onasi 1920-yilda Xarkovdan Feodosiya orqali Falastinga kelishgan[1][2]. Uning otasi Shimon-Itsxok Naumovich Slutskiy (Chernigov viloyati, Krolevets tumani, Ponornitsa shahrida tugʻilgan) Abram Naumovich Slutskiyning ukasi, shoir Boris Slutskiyning otasi edi[3]. Meir Slutskiy 1921-yil 17-martda Tiberiyada tug‘ilgan[4]. Keyinchalik uning oilasi Quddusga, keyin esa Ramat Ganga koʻchib oʻtdi.

Maktabda, 1936-yilda Meir familiyasini Amitga oʻzgartirib, „Xaganas“ safiga qoʻshildi. Sotsializm tarafdori boʻlgan Amit 939 yilda u kibbutz aʼzosi boʻldi Alonim quyi Galileyda

1940-yildan 1945-yilgacha Britaniya maʼmuriyati tashabbusi bilan yaratilgan Falastinning „yahudiy politsiyasi“ boʻlimida da xizmat qilgan.

Harbiy xizmat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mustaqillik urushi davrida u rotani boshqargan, Mishmar HaEmek va Yizril vodiysi[5] uchun janglarda qatnashgan.

Isroil davlati mustaqilligi eʼlon qilingandan soʻng, Meir Amit Isroil mudofaa kuchlariga qoʻshildi. Batalyon komandirining oʻrinbosari sifatida u Quyi Jaliley uchun jangda qatnashgan. Jenin uchun jangda yaralangan. " Xorev " va " Uvda "[5] operatsiyalarida qatnashgan.

U „Golani“ brigadasi komandirining oʻrinbosari[1][6] etib tayinlandi. Urush oxirida u armiyada qoldi.

Meir Amit piyoda va tank qoʻshinlarida xizmat qilgan, Isroilning „Men qilgandek qil“ harbiy tamoyilining dirijyorlaridan biri edi. 1950-yilda „Golani“ brigadasini boshqargan. 1951-yilda Amit oʻsha paytda Janubiy harbiy okrug qoʻmondoni general Moshe Dayan bilan uchrashdi. 1956 yilda, Suvaysh inqirozi davrida Amit bosh shtabning Operatsiya boʻlimining boshligʻi boʻlib, oʻsha paytgacha Dayan boshqargan. General-mayor unvonini olib, janubiy, keyin Markaziy okrugi[1][6][5] qoʻmondoni boʻlib xizmat qilgan.

Amit Moshe Dayan oʻrniga Bosh shtab boshligʻi boʻlishi mumkin edi, ammo 1958-yilda parashyut qoʻshinlarida rejalashtirilgan amaliyot paytida Amitning parashyuti sakrash paytida toʻliq ochilmadi. Meir tirik qoldi, ammo 18 oy kasalxonada yotdi. Kasalxonadan soʻng u nafaqaga chiqdi va Kolumbiya universitetiga oʻqishga kirdi. 1961-yilda u magistrlik darajasini olib „Armiya taʼlim tizimini kibbutzdagi taʼlim tizimi bilan qiyosiy tahlil qilish“ disertatsiyasini yozdi[1][6].

1962-yilda AMAN harbiy razvedkasi boshligʻi Xaim Gertsog isteʼfoga chiqqanidan keyin Moshe Dayan Meir Amitni bu lavozimga taklif qildi. Barcha razvedka xizmatlari kuratori, nomzodning razvedka sohasida tajribasi yoʻqligidan qoʻrqqan Isser Xarelning salbiy fikriga qaramay, Bosh vazir Devid Ben-Gurion Bosh shtab boshligʻi Zvi Tzurning taklifiga binoan Meir Amitni tayinladi. Harbiy razvedka boshligʻi lavozimida u faqat bir yil rahbarlik qildi.

Amitning xizmatlaridan biri armiya maxsus kuchlarini yaratish edi. Dushman chizigʻi orqasida maxsus operatsiyalarni oʻtkazish muhimligini tushunib, Amit „269-boʻlinma“ ni tayyorlash va qurollanishiga hissa qoʻshdi va Amitni qoʻmondon Avraam Arnanni qoʻllab-quvvatladi. Keyinchalik bu boʻlinma Sayeret Matkal nomini oldi va Isroil Mudofaa Kuchlari Bosh shtabining asosiy maxsus boʻlinmasi boʻldi[6] .

Mossad direktori[tahrir | manbasini tahrirlash]

1963-yil 26 martda Misrda raketa dasturida ishlayotgan nemis olimlariga qarshi sabotaj operatsiyalari masalasida Bosh vazir Ben-Gurion bilan ziddiyat tufayli Isser Xarel isteʼfoga chiqdi. Meir Amit Mossadning yangi direktori etib tayinlandi, u 1963-yil dekabrigacha Mossad va harbiy razvedka rahbariyatini birlashtirgan[6].

Amitning yetakchilik uslubi avvalgisidan tubdan farq qilar edi. Shaxsan Xarelga sodiq boʻlgan baʼzi xodimlar ketdi, lekin Amit tezda ish boshladi va yangi ishchilarni jalb qildi[6]. Maxsus xizmatlar oʻrtasida aniqroq taqsimlangan vazifalar, kompyuterlashtirish joriy etildi, strategik rejalashtirish va vakolatlarni taqsimlash tashkil etildi[6]. Amitning islohotlari Olti kunlik urush paytida, Isroil razvedkasi gʻalaba qozonish uchun zarur boʻlgan dushman haqida deyarli hamma narsani bilganida natijalarni berdi. Bunga Misrdagi Mossad agentlari Volfgang Lots va Suriyadagi Eli Koen[7][8][9] alohida hissa qoʻshdilar. Ishga qabul qilish tamoyillari oʻzgartirildi va razvedkachilarni tayyorlaydigan yangi oʻquv muassasasi ochildi. Mossad shtatlari unga bir qator harbiy razvedka xodimlarining oʻtkazilishi hisobiga koʻpaydi[6].

Shu davrda Mossad arab harbiy uchuvchilarni yollash boʻyicha bir qator muvaffaqiyatli operatsiyalarni oʻtkazdi, keyin ular Isroilga uchib ketishdi va shu tariqa isroilliklarga arab mamlakatlarida xizmat koʻrsatadigan soʻnggi sovet harbiy samolyotlarini oʻrganish imkoniyatini berdilar[10][11].

Amit Reuven Shiloaning „periferik kontseptsiyasi“ ning faol tarafdori boʻlgan va razvedka ishlari uchun Osiyo va Afrikada ochilgan 30 dan ortiq elchixonalardan foydalangan. Bundan tashqari, razvedka xodimlari diplomatik aloqalari boʻlmagan mamlakatlarda ishlagan. Mossad razvedka maʼlumotlarini baham koʻrgan amerikaliklar yordamida Afrika qitʼasida keng koʻlamli tadbirlar boshlandi. Mossad Singapurda oʻz rezidenturasini ochdi hamda Hindiston va Indoneziya razvedka xizmatlari bilan maxfiy aloqalar oʻrnatdi[12][6].

Mossadning 1965-yil oktabr oyida Parijda Marokash muxolifati yetakchisi Mahdi Ben-Barkiyning o‘g‘irlanishiga aloqadorligi Fransiya prezidenti Sharl de Gollni g‘azablantirdi va Isroil-Fransiya munosabatlariga sezilarli taʼsir ko‘rsatdi. Xususan, Parijdagi Mossad qarorgohi yopildi, bu tashkilot uchun og‘ir zarba bo‘ldi. Isroilning oʻzida ommaviy janjalning oldi olindi, ammo Bosh vazir Levi Eshkolning razvedka va terrorizmga qarshi maslahatchisi boʻlgan Isser Xarel 1963-yildan beri Harel bilan keskinlashgan Meir Amitning isteʼfosini talab qildi. Natijada, Xarelning oʻzi isteʼfoga chiqdi, nihoyat xavfsizlik idoralaridagi ishini yakunladi[12][13][14].

Amitning vakolati 1968-yilda tugadi. Bosh vazir Levi Eshkol Ben Barka ishi va boshqa baʼzi xato va muvaffaqiyatsizliklarni aytib, oʻz vakolatini uzaytirishdan bosh tortdi. Baʼzi ekspertlarning fikriga koʻra, Mossadning yigirma yillik obroʻli va mustaqil rahbarlaridan soʻng, bosh vazir bu lavozimda koʻproq nazorat qilinadigan odamni koʻrishni xohladi[12][6].

Nafaqa[tahrir | manbasini tahrirlash]

1969 yilda, nafaqaga chiqqandan soʻng, Meir Amit oʻsha paytdagi eng yirik Isroil sanoat kompaniyasi Koor Industries prezidenti boʻldi [6].

1976-yilda Shinui oʻzgarish uchun harakati Demokratik Harakat bilan birlashdi; birlashgan harakat " Ha-Tnu’a ha-demokratit le-shinnui " (qisqartirilgan " DASH ") deb nomlandi. Meir Amit yangi partiyaga qoʻshildi va 1977 yil 13 iyundan 1981 yil 20 iyulgacha Knessetga saylandi. Knessetda Amit Tashqi ishlar va xavfsizlik qoʻmitasi aʼzosi boʻlgan, 1978-yil 15-sentabrgacha transport va kommunikatsiyalar vaziri lavozimida ishlagan[4].

1982 yilda Amit biznesga qaytdi va Isroilning birinchi kosmik aloqa sunʼiy yoʻldosh dasturiga rahbarlik qildi[6]. 1993-2009 yillarda u Isroilning Spacecom(ingl.)oʻzb. telekommunikatsiya kompaniyasi prezidenti boʻlgan. ).

2003 yilda u davlat va jamoat faoliyati uchun Isroil Davlat mukofoti laureati boʻldi[5].

Isroil maxsus tadqiqotlar markazini boshqargan[15].

2009-yil 17-iyulda 88 yoshida vafot etdi[16].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 {{{заглавие}}}.
  2. ↑ {{{заглавие}}}.
  3. ↑ {{{заглавие}}}.
  4. ↑ 4,0 4,1 „Депутат Кнессета, Меир Амит“. Кнессет. 2014-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 28-sentyabr.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 „Скончался экс-глава «Мосада» Меир Амит“. NEWSru.com (17 июля 2009). 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 21-sentyabr.
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 Прохоров 2003.
  7. ↑ Морис Коэн. „С мыслью о брате“ (6 августа 2006). 2011-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 октября 2008.
  8. ↑ Сергей Кулида. „Израильский Зорге: жизнь и судьба“. Радио Свобода (16 мая 2005). 2011-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 октября 2008.
  9. ↑ Сергей Граб. „Секретные службы Израиля“. Досье секретных служб. Информационный центр «Ближний Восток» (2000 год). 2011-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 ноября 2008.
  10. ↑ Альберт Плакс. „Из операций израильской разведки“. Каскад. 2008-yil 25-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3 февраля 2009.
  11. ↑ Doron Geller. „Stealing a Soviet MiG“ (en). Jewish Virtual Library. American-Israeli Cooperative Enterprise. 2011-yil 27-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3 февраля 2009.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Альберт Плакс. „Меир Амит — человек-разведка“. Каскад. 2005-yil 18-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 февраля 2009.
  13. ↑ Владимир Фромер. „Солдат в Моссаде“. Иерусалимский журнал (март 2003). 2011-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 октября 2008.
  14. ↑ Эфраим Ганор. „От тепла к холоду“. Мой Израиль. 2007-yil 17-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 октября 2008.
  15. ↑ „Экс-глава «Мосада»: «Не обольщайтесь термином терроризм — мы ведем Третью мировую войну»“. NEWSru.com (28 марта 2006). 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 20-sentyabr.
  16. ↑ „Former minister, Mossad chief Meir Amit dead at 88“ (en). Ynet News (16-aprel). 2014-yil 7-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 20-sentyabr.

Adabiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Прохоров Д. П.. Спецслужбы Израиля, 3000 экз, Досье. Спецслужбы мира, Москва: Олма-пресс, 2003. ISBN 5765421024. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Meir_Amit&oldid=3303575" dan olindi