Malayziyada din
Barcha asosiy jahon dinlarining Malayziyada tarafdorlari bor[1]. Islom davlat dinidir, mamlakat konstitutsiyasi din erkinligini faqat malaylik boʻlmaganlar uchun kafolatlaydi. Konstitutsiyaga koʻra, barcha malayliklar tugʻilishdan musulmon boʻlib, shariat sudiga boʻysunadilar, shu jumladan diniy maʼmuriyat tomonidan belgilab qoʻyilgan Islom meʼyorlaridan chetga chiqqani uchun hukm qilinishi mumkin. Musulmonlar va musulmon boʻlmaganlar oʻrtasidagi nikoh noqonuniy hisoblanadi[2][3].
(Malayziya aholi hisoblagichi) 2020-yil 1-yanvar holatiga koʻra, musulmonlar Malayziya aholisining 63,7 foizini, buddistlar — 17,7 foizini, xristianlar — 9,4 foizini tashkil qiladi. %, hinduiylar — 6,0 %, taxminan 3,2 % konfutsiylik, daosizm va boshqa anʼanaviy xitoy dinlariga eʼtiqod qiladi. Aholining qolgan qismi animizm, sikxizm va boshqa konfessiyalarga eʼtirof etadi yoki oʻzini hech qaysi din bilan tanishtirmaydi[4].
Malay hindularining aksariyati (84,5 %) hinduiylar, baʼzilari esa xristianlar (7,7 %), musulmonlar (3,8 %), sikxlar va jaynlardir. Malay xitoyliklarining aksariyati buddizm (75,9 %), qolganlari daosizm (10,6 %), xristianlik (9,6 %) va boshqa anʼanaviy xitoy dinlariga eʼtiqod qiladi. Xitoy musulmonlarining kichik jamoalari ham bor.
Mahalliy aholi orasida Bumiputra nomi bilan tanilgan mamlakatning tub aholisi asosan musulmonlardir, garchi hozirgi kunga qadar ozchilik animistlardir.
Islom[tahrir | manbasini tahrirlash]
Islom Malayziyaga XIII asrda hind savdogarlari bilan kirib kelgan. Keyingi asrlarda u mamlakatda ustun mavqeni egallay boshladi. Malayziya konstitutsiyasining 160-moddasiga koʻra, barcha etnik malaylar tugʻilganda musulmon deb tan olinadi[5][6]. Islom Malayziya madaniyatida hukmron va markaziy oʻrin tutadi, aholi hayotining barcha jabhalarida keng tarqalgan. Bu yerda Xari Raya nomi bilan tanilgan Iyd al-Fitr malay musulmonlari uchun muhim bayramdir.
Musulmon ayollar odatda boshlariga tudung (hijob yoki roʻmol) kiyishadi, lekin uni kiyish majburiy emas, boshida tudung yoki hijobning yoʻqligi hech qanday tarzda qoralanmaydi yoki jazolanmaydi. Xalqaro islom universiteti kabi tudung kiyish majburiy boʻlgan bir qator muassasalar mavjud.
Biroq, Malayziyada, masalan, Yaqin Sharq mamlakatlaridagi kabi qattiq gender qonunlari mavjud emas.
Buddizm[tahrir | manbasini tahrirlash]
Buddizm tarafdorlari soni boʻyicha mamlakatning ikkinchi dini boʻlib (taxminan 17,7 %), asosan, mamlakatning xitoy aholisi eʼtiqod qiladi. Buddizm Malay yarim oroliga miloddan avvalgi 2-asrda hind savdogarlari bilan birga kirib kelgan. Xitoy manbalarida Malay yarim orolidagi 30 ga yaqin hindlashtirilgan kichik davlatlar roʻyxati keltirilgan. Bu yerlarga Islom kelishidan oldin buddizm mintaqada muhim mavqega ega boʻlgan, bu din tufayli koʻplab madaniy elementlar Malayziya jamiyatiga ham kiritilgan.
Xristianlik[tahrir | manbasini tahrirlash]
Xristianlar Malayziya aholisining taxminan 9,4 % ni tashkil qiladi asosan mamlakatning sharqiy, orol qismida yashaydi. Mintaqadagi nasroniylarning mavjudligi, ehtimol, 16-asrdagi Portugaliya istilolaridan va keyingi Evropaning mavjudligidan ancha oldin sodir boʻlgan. Biroq, mamlakatning xristian aholisining aksariyati faqat 19-asrga kelib shakllangan. Xristianlik mamlakatning tub aholisi orasida keng tarqalgan. Bundan tashqari, Osiyoning boshqa qismlaridan kelgan muhojirlar, jumladan, hindlar orasida nasroniylarning kichik qismi mavjud.
Xristianlarning eng katta qismi Saravak (shtat aholisining 42,4 %), Sabah (28 %), Labuan federal hududi (12 %) shtatlarida. Malayziyaning yarim orol qismida xristianlarning ulushi sezilarli darajada past, shtatga qarab atigi 1-4 %, mamlakat poytaxti Kuala-Lumpurda u 5,5 % ga etadi.
Hinduiylik[tahrir | manbasini tahrirlash]
Malayziyada hinduizm tarafdorlarining ulushi 6,0 % ga etadi, asosan Hindiston janubidagi etnik tamillar. Ularning deyarli barchasi hozirgi Malayziya hududiga 19-asr oxiri va 20-asr boshlarida plantatsiya ishchilari sifatida kelgan.
2006-2007-yillarda. mamlakatning turli hududlarida bir necha hind ibodatxonalari buzib tashlangan, bu hindu aholisining noroziligiga, qator norozilik namoyishlari va mitinglarga olib keldi. Malayziya hukumati buni ibodatxonalar davlat yerlarida joylashgani va noqonuniy binolar boʻlganligi bilan oqlaydi va diniy tuslarni inkor etadi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Архивированная копия“ (deadlink). 2010-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 8-aprel.
- ↑ „Малайская Федерация — прообраз современной Федерации Малайзии“.
- ↑ Malaysia
- ↑ „Taburan Penduduk dan Ciri-ciri Asas Demografi“. Jabatan Perangkaan Malaysia. 2013-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 25-mart. „arxiv nusxasi“. 2013-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 28-may.
- ↑ Article 160 (2). Constitution of Malaysia.
- ↑ Malay of Malaysia