Ismoil Xandon
| Ismoil Xandon | |
|---|---|
 Xorazm vohasi – Oltuntoshiylar hududi | |
| Tavalludi |
Ismoil Xandon |
| Vafoti |
1041 Xorazm |
| Fuqaroligi | Xorazmshohlar davlati |
| Faoliyat yillari | 1035—1041-yillar |
| Unvoni | Xorazmning G'aznaviylar Shohi |
| Otasi | Oltin-Tosh |
Ismoil Xandon – 1035—1041-yillarda Orol dengizi boʻyidagi qadimiy davlat boʻlgan Xorazm hukmdori va Oltin-Toshning oʻgʻli edi.
1035-yilda Ismoilning ukasi Horun Gʻaznaviylar sultoni Gʻaznalik Mas’ud I igʻvosi bilan soqchilar tomonidan oʻldirilgan. Ismoil Xorazmga shoh boʻlgan va ukasi kabi Mas’udga qarshi chiqdi. Bu jangda u Mas’udga dushman boʻlgan Saljuqiylarga yordam berdi. Bunga javoban Mas’ud oʻgʻuz Yabgʻu (boshligʻi) Shoh Malikdan yordam soʻrab, Xorazmni oʻz qoʻliga olishni taklif qiladi. 1040—1041-yilning qishida Ismoil Shoh Malikdan yengiladi va saljuqiylar qoʻlidan qochishga majbur boʻladi.
Ismoil Xandon ibn Oltin-Tosh (hukmronlik yillari 1035—1041-yillardan iborat)[tahrir | manbasini tahrirlash]
Horun vafotidan keyin Oltin-Toshning Ismoil Xandon ismli boshqa oʻgʻli Xorazmshoh boʻldi[1]. U oʻldirilgan akasining Gʻaznaviylarga qarshi siyosatini davom ettirdi va hozirda Xurosonga muvaffaqiyatli kirib kelgan saljuqiylar bilan ittifoqchilikni saqlab qoldi. Shuning uchun Sulton Mas’ud Jandlik Shoh-Malik bilan ittifoq tuzib, uni 1038-yilda Ismoil Xandon taxtdan agʻdarilishi bilanoq Gʻaznaviylar hukmronligi ostida Xorazmni boshqarishiga ruxsat berilishiga ishontirdi. Oʻgʻuz shahzodasi shunday boy viloyat ustidan nazoratni oʻz ixtiyori bilan oʻtkazish uchun xorazmliklarni oʻziga tortmoqchi boʻldi[2]. Biroq bu ishda muvaffaqiyat qozona olmagani uchun u 1040—41-yil qishda Ismoil Xandonga qarshi yurish boshlab, Asib tekisligida uch kun davom etgan jangda xorazm qoʻshinlarini magʻlubiyatga uchratdi. Xorazmliklarning qarshiligi hali toʻliq barham topmagan edi, biroq Gʻaznaviylar qoʻshini yaqinlashib kelayotgani haqidagi mish-mishlar qoʻshimcha vahima uygʻotdi. Ismoil Xandon 28-mart kuni poytaxt Gurganjni tark etib, ittifoqdosh saljuqiylardan qochib ketdi. Dushman qoʻshinlari Togʻril va Chagʻriy qoʻl ostida endi Dandanqon jangida Mas’udni qatʼiy magʻlub etishga va shu tariqa butun Xurosonni zabt etishga muvaffaq boʻldilar. Soʻnggi ibn Oltin-Toshning taqdiri haqidagi voqealardan hech biri maʼlum emas. Shoh-Malik nihoyat 1041-yil aprelida Gurganjga koʻchib oʻtdi va yangi Xorazmshoh sifatida Sulton vafot etgan boʻlsa ham, Mas’ud nomiga xutba oʻtkazdi. Uning hukmronligi 1043-yilda, gʻolib saljuqiylar Xorazmni oʻz saltanatiga qoʻshib olib, azaliy dushmanini quvib chiqargach, barham topadi. Shundan keyin katta voha 1077-yilda mashhur Anushteginiylar hukmronligi ostiga kelguniga qadar tez-tez oʻzgarib turadigan hokimlar tomonidan boshqariladi.