Ismat Shayxzoda

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Ismat Xoliq oʻgʻli Shayxzoda

Ismat Shayxzodaning Yeni Qalʼa xarobalaridagi „MadagasQrim“ installyatsiyasi. Chapdan oʻngga: Ismat Shayxzoda (Qrim) va Tanteli Harimanga Ratuvuheri (Madagaskar). V Bosfor forumi, 20.09.2013
Tavalludi 1965-yil 1-noyabr
Chirchiq, Toshkent viloyati, OʻzSSR
Millati Qrim-tatar
Sohasi Zamonaviy sanʼat
Mashhur suratlari „Buyuk Ipak yoʻli“ natyurmort devoriy rasmlari

Ismat Xoliq oʻgʻli Shayxzoda (qrim tatarcha: İsmet Xalyukovich Sheyx-zade, ruscha: Исме́т Халю́кович Шейх-Задэ́, 1965-yil 1-noyabr, Chirchiq, Toshkent viloyati, OʻzSSR – zamonaviy rassom, sanʼat tarixi va nazariyasi sohasi tadqiqotchisi hamda „Qirim xonligi“ (ruscha: Крымское ханство) galereyasi rahbari.

Tarjimai holi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1965-yil 1-noyabrda Toshkent viloyatining Chirchiq shahrida xizmatchi oilasida tugʻilgan. Otasi – Xoliq Noʻmonovich Shayxzoda (1934, Qorasuvbozor) – urushdan oldingi Qrimdagi mashhur shoir va oʻqituvchi Noʻmon Shayxzodaning (1899—1953)[1] kenja oʻgʻli va amalda Qorasuvbozorning soʻnggi shayx Abdulmajid Shayxning nabirasi (1865—1938)[2]. Onasi – Mariya (Madina) Halilovna Gʻoziyeva (Mavlud Gʻoziyeva) (1935, Feodosiya).

1993-yil Moskvadagi Surikov nomidagi Badiiy akademiya institutini devoriy rassomlik yoʻnalishi boʻyicha imtiyozli diplom bilan tamomlagan. „Qrim-tatar sanʼati“ kitobidan[3]: "…Uning sanʼatga dastlabki murojaati nihoyatda muvaffaqiyatli boʻldi: Pionerlar saroyidagi sanʼat ustaxonasiga aktrisa, yuksak madaniyatli ustoz-rassom, N. K. Rerixning shogirdi Y. V. Kristens (1903—1982)[4] rahbarlik qilgan. Keyin 1980—1984-yillarda Toshkentdagi P. P. Benkov nomidagi sanʼat bilim yurtida (ustozi G. I. Mordvintseva[5], A. M. Rojkov[6]) hamda 1986—1993-yillarda Moskvadagi V.Surikov nomidagi Rassomchilik institutini tamomlagan. Moskvada K. A. Tutevolning devoriy rassomlik ustaxonasida ixtisoslikni oʻrgangan[7]… Shayxzodaning diplom ishi (ilmiy rahbar E. N. Maksimov[8]) „Buyuk Ipak yoʻli“ tarixiy mavzusi ostida birlashtirilgan toʻrtta yirik natyurmort devoriy rasm chizmasidan iborat boʻlgan. Bu mavsuning asosiy motivlari Xitoy, Xorazm, Qrim va Venetsiya natyurmortlaridir".

Shayxzoda bir qator natyurmortlardan tashqari Qrim-tatar xalqining deportatsiyasi qurbonlari xotirasiga bagʻishlangan „K’ara Durbe“ (Katta maqbara) yodgorligi loyihasini va „Qrim sanʼatida muqaddas naqshlar“ nazariy blokini taqdim etdi, keyinchalik ular „Kʼirim“ gazetasida va „Kʼasevet“ jurnalida nashr etilgan. 1993-yil yozida u Qrim-tatar xalqining ikkinchi qurultoyida yodgorlik loyihasining markaziy ekspozitsiyasi bilan koʻrgazma ochdi. Shu bilan birga, Qrim valiahd shahzodasi Jezzar Gireyning qurultoydagi nutqi ijodiy qarashlarini tushunish uchun muhim voqea boʻldi, keyinroq Shayxzoda uning portretini chizdi.

1995-yilda Parijdagi YuNESKO shtab-kvartirasida oʻtkazilgan akademik koʻrgazmadan soʻng Rossiya Badiiy akademiyasi Prezidiumi tomonidan diplom (bronza medali) bilan taqdirlandi. 1996-yilda „AuktYon“ (ruscha: АукцЫон) rok guruhining gastrollari paytida unga „Qrim xonligi“ galereyasining taqdimoti va „Qizil yelkan“ monumental polotnosini yaratish orqali gastrolning Qrim qismi taklif qilindi. Oʻshandan beri yirik (kontseptual ahamiyatga ega) loyiha va aksiyalardan 50 dan ortigʻida ishtirok etdi. „Qrim xonligi“ galereyasi Ismat Shayxzodaning ijodiy tarjimai holi, muallif yorligʻi va hayotiy kredosining asosiga aylandi. 1998-yildan beri Qrim geopoetik klubi bilan ijodiy hamkorlik katta ahamiyatga ega edi. Ushbu samarali hamkorlik tufayli bir qator galereya loyihalari amalga oshirildi.

Rossiya Rassomlar uyushmasi (1993), Ukraina Milliy rassomlar uyushmasi, Xalqaro sanʼat fondi (1995), YuNESKO Xalqaro rassomlar federatsiyasi (IFA, 2001) aʼzosi.

Asosiy mualliflik ishlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

V. Chernomirdin (1938—2010) I. Shayxzodaning „Devor“ performansida ishtirok etmoqda. Ukrainaliklarning Birinchi Butunrossiya Kongressi, 2001-yil 9-dekabr.
  • „Vatan Cheshmesi“. Surikov nomidagi Moskva davkat akademik rassomlik instituti zalidagi sgraffito paneli. (Moskva 1989).
  • SSSR Moliya vazirligi dam olish markazining „Osmon irodasi“ kartinasi (Moskva, Domodedovo, 1991-yil yozi – kuzi), SSSR Moliya vazirligining soʻnggi buyurtmasi.
  • „Ipak yoʻli“. Rasmlar turkumi, dastgohli rangtasvir (1992—1993).
  • „Jezzar Raji Pamir Girey“. Qrim va Oltin Oʻrda valiahd shahzodasining tantanali portreti (1993).
  • „Georgiyevdagi birinchi vernisaj“. Rossiya moliya korporatsiyasi ofisining ichki qismidagi rasm (Moskva, Markaz 1995).
  • „Sulaymon“. Moskva investitsiya korporatsiyasi ofisi uchun panjara-verdure (ingichka gobelen, 11 m²) (1995—1996).
  • „Qizil yelkan“. „AuktYon“ guruhi bilan birgalikda. monumental polotno (48 m². qizil atlasga chizilgan rasm, gastrol – „Qrim xonligi“ galereyasining taqdimoti * * * „AuktYon qrImda“ loyihasi doirasida Simferopol, Sevastopol (1996).
  • „BG – Lilit.“ 330X330 oʻlchamli varrak (Boris Grebenshchikov bilan birgalikda, Simferopol, 1998).
  • „Yangi birinchi – soʻnggi element.“ Kimyoviy elementlarning davriy jadvaliga qoʻshilish („juda moʻrt koʻrgazma“ doirasida, 1998).
  • „Avliyo Georgiy“. Avliyo Valentin kunida uchirilgan varrak. Ajdaho yilining bahori Georgiy kunida (Darbant – Moskva, 2000).
  • Qora Kaspiy dengizi. Gurzuf – Qrim, Kaspiysk – Dogʻiston (2000).
  • „Basmannayaning oltin boʻlimi“, Moskva, Millatlar uyi, 2000.
  • „Devor“. Izvestiya nashri maʼlumotlariga koʻra, dunyodagi eng katta qoʻlda toʻqilgan ipak bosma (45 m²), № 228, 12.10.2001 (2001).
  • „Buyuk Oʻrdaning Qrim yurti“. „Oltin paritet“ loyihasi davomida dunyoning immanent markazining obyekt modeli (2002).
  • „Borliqning qismlari“ yoki „toʻgʻri yoʻnaltirish uchun obyekt“. Qrim xonlarining pentaptix nishoni (muhr), rasm, aralash texnologiya, Oltin Taxt loyihasi davomida yaratilgan (2003—2004).
  • „Ukraina“. Yuriy Solomko bilan birga. „Tuzladagi barrikada“ va „X zonasi“ loyihasi davomida ishlab chiqilgan kollaj polotnosi, bayroq matosi, bosma, akril. 420X220, 2004.
  • „Qrim xonlarining toj kiyish xaritasi“. Ikki tomonlama geraldik standart mato (300X200 sm), Barselonadagi 3-Jahon yoshlar forumi va Mahachqal’adagi 1-Umumjahon noʻgʻay madaniyati festivalida yaratilgan (Barselona — Qrim – Mahachqalʼa, 2004).
  • „Kichik Istanbul malikasi.“ Polotno=tadqiqot, 140x110, Tuval, moyli, 2007.
  • „Ustaga ergashib“ – bu Mikelanjelo tomonidan Sistina ibodatxonasi shiftida rasmlarni yaratgandan soʻng vayron qilingan tabiatdan olingan eskizlar turkumining qayta tiklanishi. Qogʻoz, qalam, 2010.
  • „Oldindan qayta tiklash“. 1980—1993-yillardagi restavratsiya jarayonida yoʻq qilingan, muallifning asl motivlarini tahlil qilish va aniqlash bilan Mikelanjeloning Sistina ibodatxonasidagi freskalaridan sintezlangan bir qator nusxalar.
  • „Zakariyo paygʻambar“, 330X330X330 akril polotno; „Yunus paygʻambar“, 370X310 sm; „Varfolomey terisi“, 40X120, gesso, akril; „Masih va Bokira Maryam“, 300X200 gesso, akril; „Minos“, 150X300, gesso, akril, 2012—2013.
  • „Bizning merosimiz“ – Bosfor boʻgʻozidagi banket zalining ikkinchi qavatidagi dumaloq rasm, Simferopol, Rubsova koʻchasi, 44-uy. Levkas, akril, 2013.

Ayrim koʻrgazmalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • SSSR Madaniyat vazirligining ijodiy universitetlari talabalari – yosh rassomlarning asarlari koʻrgazmasi. „Bahor“ koʻrgazma markazi, Toshkent, Oʻzbekiston, 1988.
  • Qrim-tatar sanʼatining birinchi Butunittifoq koʻrgazmasi. Markaziy rassomlar uyi, Simferopol, 1989.
  • Yosh rassomlarning 10-Umumittifoq koʻrgazmasi. Markaziy rassomlar uyi, Moskva, 1990.
  • Moskva zonal koʻrgazmasi kuz-91. Kuznetskiy koʻchasidagi Rassomlar uyushmasining koʻrgazma zali, Moskva, 1991.
  • Hong Kongda rus rassomlarining birinchi koʻrgazmasi. Guohua galereyasi, Hong Kong, 1992.
  • Rossiya Badiiy akademiyasining Badiiy institutlari bitiruvchilarining diplom ishlari koʻrgazmasi. Rossiya Badiiy akademiyasining Prechistenkadagi koʻrgazma zallari, 1994.
  • Zamonaviy rus sanʼati koʻrgazmasi. YuNESKO, Parij, 1995.
  • Georgiyevdagi birinchi vernisaj. Rossiya madaniyat jamgʻarmasi qoshidagi Moskva moliya klubida shaxsiy koʻrgazma. Moskva, Georgiyev koʻchasi, 1-uy, 1996.
  • „Qrim Validagi Qrim gilami“. Shaxsiy koʻrgazma, Markaziy rassomlar uyi, Moskva, 1997.
  • „Qrim loyihasi – 2“. Xalqaro zamonaviy sanʼat forumi. Livadiya, 1998-yil 6—9 noyabr – Standartizatsiya va metrologiya markazi, Kiyev, 1998-yil dekabr
  • „Juda nozik koʻrgazma.“ „Norasmiy Moskva“ festivali, Moskva, 1999.
  • „Qrimning Moskvadagi elchixonasi.“ „Moskva-Territoriya 2000“ birodarlik festivali. Markaziy rassomlar uyi, Moskva, 1999-yil sentyabr.
  • „Shaxsan senga.“ Xristianlikning 2000 yilligiga bagʻishlangan Butunrossiya koʻrgazmasi, Markaziy rassomlar uyi, Moskva, 1999—2000.
  • „Alamat-2000“. Respublika yoshlar koʻrgazmasi, Markaziy rassomlar uyi, Mahachqalʼa, 2000-yil iyul—avgust.
  • „Ikki dengizning qoʻshilishi.“ „Birinchi galereya“, Mahachqalʼa, 2000.
  • Butun Ukraina toʻqimachilik triyennali. Markaziy rassomlar uyi, Kiyev, 2004.
  • Rassomlar kuniga bagʻishlangan butun Ukraina koʻrgazmasi. Markaziy rassomlar uyi, Kiyev, 2006-yil oktyabr.
  • „Nomaʼlum imperiya“. Lavra galereyasida shaxsiy koʻrgazma, Kiyev, 31.10.2008 – 11.13.2008.
  • „Yozef Boys Qrimda“: Gyote Instituti koʻmagida Venetsiya Biennalesi – 2011 koʻrgazmasi doirasidagi xalqaro loyiha; 2011-yil oktyabr – noyabr, Mualliflar – Y. Boys, K. Shlingenzif (2011-yil Venetsiya Biennalesining „Oltin sher“ tanlovida gran-pri sohibi), Ismat Shayxzoda[9].
  • „Afsona – Ukraina barokkosi.“ Milliy sanʼat muzeyining koʻrgazma loyihasi, „Arsenal – 2012“ ga parallel, 27.04—26.08.2012.
  • „Sharq yurtiga ziyorat“. Bir nechta joylarda yakuniy koʻrgazma loyihasi. Markaziy rassomlar uyi, Simferopol, 2013-yil may, Franko nomidagi Qrim respublika universal kutubxonasi, Simferopol, 2013-yil oktyabr—noyabr.
  • „X zonasi“. Teatr auditoriyasi. Volksbühne, Berlin, 2014-yil sentyabr.
  • „Kaʼbaning ichida, eng past nuqtada.“ Uchuvchi koʻrgazma loyihasi, Bogʻchasaroy, Zanjirli madrasasi, 2015-yil noyabr.

Ayrim intervyulari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • „Dinozavr tuxumida sheʼr bor.“ Millatlar Ligasi gazetasi uchun Igor Sid bilan intervyu, 19.05.2000[10].
  • „Metafizika tarjimoni“. Proza.com.ua sayti uchun Anatoliy Ulyanov bilan suhbat, 2005-yil iyun[11]
  • „Qrim oʻz aholisining qarashida.“ Gennadiy Katsov (Nyu York) bilan AQShdagi Rossiya telekanali uchun intervyu, 2015-yil fevral[12]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ http://islam.in.ua/ru/istoriya/narodnyy-uchitel-noman-sheyh-zade saytiga qarang
  2. ↑ http://goloskrimanew.ru/delo-mullyi-sheyha/ (Wayback Machine saytida 2016-04-19 sanasida arxivlangan) saytiga qarang
  3. ↑ Москва, НИИ Теории и истории изобразительных искусств РАХ, 1995, стр. 261.
  4. ↑ http://www.ras.ru/namorozovarchive/5_actview.aspx?id=2662 saytiga qarang
  5. ↑ http://art-blog.uz/archives/8149 saytiga qarang
  6. ↑ http://artru.info/il/14269/ar/24302/ (Wayback Machine saytida 2016-06-24 sanasida arxivlangan) saytiga qarang
  7. ↑ http://www.sovjiv.ru/painters/tutevol saytiga qarang
  8. ↑ http://www.rah.ru/the_academy_today/the_members_of_the_academie/member.php?ID=17453 saytiga qarang
  9. ↑ „Международный проект "Йозеф Бойс в Крыму"“.
  10. ↑ http://www.liter.net/=/Ismet/press/2000-05-19_Liga-N.htm (Wayback Machine saytida 2016-06-12 sanasida arxivlangan) saytiga qarang
  11. ↑ http://www.liter.net/=/Ismet/press/2005_proza-com-ua.htm (Wayback Machine saytida 2016-06-12 sanasida arxivlangan) saytiga qarang
  12. ↑ https://www.youtube.com/watch?v=PRhUd_oij5E saytiga qarang

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ismat_Shayxzoda&oldid=3965213" dan olindi