Hindiston — Malayziya munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Hindiston — Malayziya munosabatlari

Hindiston
Malayziya

Hindiston — Malayziya munosabatlari (hindcha: भारत-मलेशियाई संबंध; malaycha: Hubungan India-Malaysia), Hindiston va Malayziya o'rtasidagi ikki tomonlama tashqi munosabatlarga ishora qiladi. Hindiston Kuala-Lumpurda yuqori komissiyaga ega[1] va Malayziya Yangi Dehlida o‘z elchixonasiga ega[2]. Shuningdek, Chennay va Mumbayda bosh konsulligi mavjud[3][4]. Ikkala davlat ham Millatlar Hamdoʻstligi[5], Osiyo Ittifoqi va G15 ning toʻlaqonli aʼzolaridir. Hindiston va Malayziyani antik davrlarga borib taqaladigan turli madaniy va tarixiy aloqalar bog‘lab turadi[6]. Ikki davlat bir-biri bilan juda do'stona munosabatda, chunki Malayziya hindistonlik muhojirlarning ikkinchi vatani hisoblanadi. Malayziyaning to'rtinchi va eng uzoq vaqt xizmat qilgan bosh vaziri Mahathir Mohamadning kelib chiqishi hindistonlik[7]. Savdo sohasida ularning o'zaro savdo hajmi 10,5 milliard dollarni tashkil etadi va 2020-yilga kelib 25 milliard dollarga yetishi kutilmoqda.

O‘sha paytdagi Bosh vazir Najib Razzoqning 2017-yildagi tashrifidan so‘ng Hindiston ham, Malayziya ham infratuzilmani rivojlantirish va aqlli shaharlar qurish kabi sohalarda yangi yo‘nalishida hamkorlikni kengaytirishga kelishib oldilar. Hindiston hukumati va ularning jamoatchiligidagi ko'pchilik Malayziyaning 7-bosh vaziri Mahathir Pokistonni qo'llab-quvvatlagani uchun o‘zaro aloqalar pasayayotganidan xavotir olmoqda[8].

Mamlakatni taqqoslash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hindiston  Malayziya
Gerbi
Bayrogʻi Hindiston Malayziya
Aholisi 1,375,586,000 31,360,000
Maydoni 3,287,263 km2 (1,269,219 mi²) 330,803 km2 (127,724 mi²)
Aholi zichligi 418/km2 (1,080/sq mi) 86/km2 (220/sq mi)
Vaqt zonasi UTC+05:30 1
Poytaxti Dehli Kuala Lumpur & Putrajaya
Katta shahri Mumbay — 12,478,447 Kuala Lumpur — 1,768,000
Davlat boshqaruvi Federal Parlamentar Konstitutsiyaviy respublika Federal Parlamentar tanlov asosidagi Konstitutsiyaviy monarxiya
Tashkil etilishi 1947-yil 15-avgust (dominion)
1950-yil 26-yanvar (respublika) 		1957-yil 31-avgust (Britaniyadan mustaqil)
1963-yil 16-sentyabr (Malayziyaning tashkil topishi)
Birinchi rahbari Lord Mountbatten (hukumat rahbari)

Javoharlal Neru (Bosh vazir) 		Tuanku Abdul Rahman (Monarx)

Tunku Abdul Rahman (Bosh vazir)
Davlat boshligʻi Monarx: Charles III Monarx: Abdulloh
Hukumat raisi Bosh vazir: Narendra Modi Bosh vazir: Ismoil Sabri Yoqub
Qonun chiqaruvchi organ Parlement Malaysiya Parlementi
Yuqori palata Rajya Sabha

Rais: Ajit Kumar Bhuyan 		Senat

Rais: S. Vigneswaran
Quyi palata Lok Sabha

Spiker: Narendra Modi 		Vakillar palatasi

Spiker: Azhar Azizan Harun
Rasmiy tili Hind tili Malay tili
YaIM (nominal) 3.469 trillion  AQSh dollari $ (2,466 aholi jon boshiga) 364.7 milliard AQSh dollari $ ($11,414 aholi jon boshiga)

Iqtisodiy munosabatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

2000-yildan 2013-yilgacha Malayziya 618,37 million AQSh dollarini tashkil etgan to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar hajmi bo'yicha Hindistondagi 19-eng yirik investor hisoblanadi. Malayziyaning 6 milliard AQSH dollaridan ortiq sarmoyasi telekommunikatsiya, sogʻliqni saqlash, bank va qurilish loyihalariga ajratilgan[9]. Ikki davlat o‘rtasidagi savdo aylanmasi 1992-yildagi atigi 0,6 milliard AQSh dollaridan 2012-yilda 13,32 milliard AQSh dollariga ko‘tarilgan. Bundan tashqari, Hindistonning sanoat, IT va sog'liqni saqlash kompaniyalari, shuningdek, Malayziyaga sarmoya kiritgan 150 000 ga yaqin hindistonlik (jumladan, 10 000 hindistonlik muhojirlar) malakali va yarim malakali ishchilar mamlakatda IT, ishlab chiqarish va bank ishi sohalarida ish bilan ta'minlangan[9]. Malayziya kompaniyalari, shuningdek, Hindistonning turli shtatlarida ko'plab infratuzilma loyihalarida ishtirok etishadi[8].

2017-yilda Hindiston va Malayziya o‘rtasida 36 milliard AQSh dollari miqdoridagi yangi biznes bitimi imzolandi, bu ikki mamlakat o‘rtasidagi iqtisodiy munosabatlar tarixidagi eng yirik hisoblangan 31 ta biznes memorandumi (memorandum) almashdi[10]. Malayziya Hindiston ishbilarmonlar kengashi ham mavjud[11].

Ta'lim munosabatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

1960-1970-yillar oralig'ida 30 000 ga yaqin malayziyalik talabalar Hindiston ta'lim muassasalarida, asosan tibbiyot sohasida tahsil olishgan, bugungi kunda Malayziyadagi shifokorlarning 30% dan ortig'i Hindistonda ta'lim olgan[12]. Hindiston hukumati malayziyalik talabalarga ham stipendiya ajratadi. Malayziyalik tibbiyot talabalarining koʻpchiligi Hindistonda taʼlim olishlari zarurligi tufayli Manipal Global Education Group oʻz kampuslarini Malayziyada tashkil etishga rozi boʻlgan[12].

Xavfsizlik munosabatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Malayziya tashkil etilishidan oldin, mamlakat xavfsizlik kuchlarining ko'p xodimlari Hindistonda o'qitilgan[13]. Xitoyning o'sib borayotgan ta'siriga qarshi Hindiston Malayziya bilan harbiy va xavfsizlik sohasida hamkorlikni kuchaytirishni bildirgan. 

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Home“. High Commission of India in Kuala Lumpur, Malaysia. Qaraldi: 2017-yil 3-mart.
  2. ↑ „Official Website of High Commission of Malaysia, New Delhi“. Ministry of Foreign Affairs, Malaysia. Qaraldi: 2017-yil 3-mart.
  3. ↑ „Official Website of Consulate General of Malaysia, Chennai“. Ministry of Foreign Affairs, Malaysia. Qaraldi: 2017-yil 3-mart.
  4. ↑ „Official Website of Consulate General of Malaysia, Mumbai“. Ministry of Foreign Affairs, Malaysia. Qaraldi: 2017-yil 3-mart.
  5. ↑ „Commonwealth Secretariat - Member States“. Commonwealth of Nations. Qaraldi: 2011-yil 3-sentyabr.
  6. ↑ „Culture“. High Commission of India in Kuala Lumpur, Malaysia. Qaraldi: 2011-yil 3-sentyabr.
  7. ↑ Patrick Pillai. Yearning to Belong: Malaysia's Indian Muslims, Chitties, Portuguese Eurasians, Peranakan Chinese and Baweanese. ISEAS-Yusof Ishak Institute, 14 October 2015 — 24– bet. ISBN 978-981-4519-67-0. 
  8. ↑ 8,0 8,1 Elizabeth Roche. „India, Malaysia vow to strengthen economic ties“. Live Mint (2017-yil 1-aprel). 2017-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-aprel.
  9. ↑ 9,0 9,1 „Bilateral Relations“. High Commission of India in Kuala Lumpur, Malaysia. Qaraldi: 2017-yil 3-mart.
  10. ↑ Paul Gabriel. „Historic day as Malaysia and India ink pacts worth RM158.68bil“. The Star (2017-yil 4-aprel). Qaraldi: 2017-yil 4-aprel.
  11. ↑ „Home“. Malaysia India Business Council. Qaraldi: 2017-yil 12-dekabr.
  12. ↑ 12,0 12,1 „Cooperation in the Field of Education“. High Commission of India in Kuala Lumpur, Malaysia. Qaraldi: 2017-yil 3-mart.
  13. ↑ „Defence co-operation“. High Commission of India in Kuala Lumpur, Malaysia. Qaraldi: 2017-yil 3-mart.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Cœdès, George. The Indianized States of Southeast Asia, trans.Susan Brown Cowing Walter F. Vella: , University of Hawaii Press, 1968. ISBN 978-0-8248-0368-1. 
  • Lokesh, Chandra, & International Academy of Indian Culture. (2000). Society and culture of Southeast Asia: Continuities and changes. New Delhi: International Academy of Indian Culture and Aditya Prakashan.
  • R. C. Majumdar, Study of Sanskrit in South-East Asia
  • R. C. Majumdar, India and South-East Asia, I.S.P.Q.S. History and Archaeology Series Vol. 6, 1979, ISBN 81-7018-046-5.
  • R. C. Majumdar, Suvarnadvipa, Ancient Indian Colonies in the Far East, Vol.II, Calcutta,
  • R. C. Majumdar, Hindu Colonies in the Far East, Calcutta, 1944, ISBN 99910-0-001-1 Ancient Indian colonisation in South-East Asia.
  • R. C. Majumdar, History of the Hindu Colonization and Hindu Culture in South-East Asia
  • Daigorō Chihara. Hindu-Buddhist Architecture in Southeast Asia. BRILL, 1996. ISBN 90-04-10512-3. 

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Hindiston_—_Malayziya_munosabatlari&oldid=3376703" dan olindi