Graham E. Fuller

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Graham E. Fuller (tugʻilgan 28-Noyabr, 1937-yil) amerikalik yozuvchi va siyosiy tahlilchi. Ilgari Milliy razvedka kengashi raisining oʻrinbosari[1], shuningdek, Markaziy razvedka boshqarmasining Kobuldagi stansiyasi boshligʻi lavozimida ham ishlagan. Fullerning Markaziy razvedka boshqarmasi uchun yozgan „Fikr parchasi“ Eron-Kontra ishiga sabab boʻlganligi aniqlandi.

Amerika Qoʻshma Shtatlari Davlat departamenti va Markaziy razvedka boshqarmasidagi 27 yillik faoliyatidan soʻng[2], u Rand korporatsiyasiga Yaqin Sharq boʻyicha ixtisoslashgan katta siyosatshunos sifatida qoʻshildi[3][4][5]. 2006-yildan boshlab u Britaniya Kolumbiyasining Vankuver shahridagi Saymon Freyzer universitetiga tarix fanidan yordamchi professor sifatida aʼzo boʻlgan[6]. U bir qancha kitoblar, jumladan, „Siyosiy islomning kelajagi“ muallifi[7].

Karyerasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fuller Garvard universitetida tahsil oldi, u yerda rus va Yaqin Sharq tadqiqotlari boʻyicha dastlab bakalavr, keyin esa magistr darajasini oldi[8].

Davlat departamenti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fuller AQSh Davlat departamentiga qoʻshildi va Yevropa, Osiyo hamda Yaqin Sharqdagi topshiriqlar uchun Tashqi Xizmatga kirdi[5].

Markaziy razvedka boshqarmasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fuller 20 yil Markaziy razvedka boshqarmasida operativ ofitser lavozimida ishlagan. Topshiriqlarga quyidagilar kiradi: Germaniya, Turkiya, Livan, Saudiya Arabistoni, Shimoliy Yaman, Afg‘oniston va Gonkong. Fuller 1978-yilgacha Kobul Markaziy razvedka boshqarmasi boshligʻi boʻlib ishlagan, keyin u Vashingtondagi Markaziy razvedka boshqarmasi shtab-kvartirasiga olib kelingan va 1982-yilda Yaqin Sharq hamda Janubiy Osiyo boʻyicha Milliy razvedka xodimi etib tayinlangan.[9] 1986-yilda Markaziy razvedka boshqarmasi Fullerni Milliy razvedka kengashi raisining oʻrinbosari etib tayinladi[10].

Eron-kontra ishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1987-yildan 1985-yilgacha Fuller Nyu-York Tayms gazetasiga koʻra, Reygan maʼmuriyatining Eron rahbarlari bilan yashirincha aloqa oʻrnatish qarorida „vositaviy“ boʻlgan va „oxir-oqibat Qoʻshma Shtatlar qurollarining yashirin savdosiga olib kelgan“ tadqiqotining muallifi sifatida aniqlangan. Tehron, Eron-kontra ishiga aylangan."Hujjatda Sovet Ittifoqi Eronga taʼsir oʻtkaza oladigan holatda ekanligi va Qoʻshma Shtatlar bu mamlakatga qurol sotish orqali taʼsir oʻtkazishi mumkinligi haqida fikr bildirilgan. Fullerning soʻzlariga koʻra, u vaziyatning rivojlanishi bilan oʻz fikrini qayta koʻrib chiqdi, lekin u hukumat rasmiylariga aytgan boʻlsa-da, oʻzgarish haqida yozma hisobot tarqatilmadi. Fuller Govard Teycher bilan tayyorlagan asl „Fikr parchasi“ asari „maʼmuriyat siyosatini qoʻllab-quvvatlash uchun… moslashtirilgan“ligini rad etdi.

Hukumatdan keyin[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fuller 1988-yilda Markaziy razvedka boshqarmasini tark etib, RAND korporatsiyasida 2000-yilgacha katta siyosatshunos sifatida ishladi. RAND korporatsiyasida u koʻplab nashrlar qatorida turli mamlakatlardagi siyosiy islom va musulmon dunyosining geosiyosatiga oid maqolalar yozgan.

Fuller Saymon Freyzer universitetining tarix professori. U bir qancha Yaqin Sharq tillarini, shuningdek, rus va xitoy tillarini biladi.

Boston marafonidagi portlashdan soʻng Fullerning qizi Samanta Anqara Fuller (uylangan ismi Tsarnayev) 1990-yillarda jinoyatchilar Johar va Tamerlan Tsarnayevlarning amakisi Ruslan Tsarniga turmushga chiqqani maʼlum boʻldi.[11] Ular 1999-yil 26-aprelda Shimoliy Karolina shtatining Orinj okrugida ajrashishdi. Ruslan Tsarni Halliburtonga ulangan kompaniyalarda ishlagan. U shuningdek, sobiq Sovet Qirg‘iziston Respublikasida AQSh Xalqaro Taraqqiyot Agentligi (USAID) bilan shartnoma tuzgan kompaniyada maslahatchi boʻlgan.[12]

2012-yilda Fuller oʻzini oʻzi nashr etish boʻyicha oʻzining Indie tajribasi boʻlgan Bozorg Press ni yaratdi. (Bozorg forscha „katta“ yoki „buyuk“ degan maʼnoni anglatadi)[13]

2017-yilning 1-dekabrida Istanbul bosh prokuraturasi Fullerni 2016-yildagi Turkiya davlat toʻntarishini amalga oshirishga urinish muvaffaqiyatsiz rejalashtirishda ishtirok etganlikda gumon qilib, hibsga olish uchun order berdi va badavlat turk fuqarosi mukofotini taklif qildi. Turk daʼvolariga javob berish uchun Fuller va Maykl Rubinlarni Turkiyaga yetkazib berishda yordami uchun 3 million turk lirasi (deyarli 800 ming dollar) berildi.

Fuller 2017-yil dekabrida shunday javob berdi: „Oʻtgan yili Turkiyada davlat toʻntarishiga urinish sodir boʻlgan kechada men Kanadaning gʻarbiy qismida, soʻnggi 15 yildan beri yashab kelayotgan shaharchada 100 ga yaqin odamga murojaat qilganman“. „Oxirgi besh yil ichida Turkiyaga bormaganman“[14].

Ishlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kitoblari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Islomsiz dunyo (4.00 oʻrtacha reyting – 1837 baho – 2010 yil chop etilgan – 23 ta nashr);

Turkiyaning kurd savollari (3,55 oʻrtacha reyting – 31 baho – 1998 yilda nashr etilgan – 11 nashr);

Chet tilini qanday oʻrganish kerak (3,41 oʻrtacha reyting – 124 reyting – 1987 yilda nashr etilgan – 7 nashr);

Siyosiy Islom kelajagi (3,15 oʻrtacha reyting – 52 reyting – 2003 yilda nashr etilgan – 11 nashr);

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

{{manbalar}}

  1. ↑ Betts, Richard K.. Enemies of Intelligence: Knowledge and Power in American National Security. Columbia University Press, 2009 — 90 bet. ISBN 978-0-231-13889-5. 
  2. ↑ „The Kurdish Question (transcript)“. NewsHour with Jim Lehrer. PBS (1999-yil 17-fevral). Qaraldi: 2009-yil 20-may.
  3. ↑ „Washington Talk: Briefing; C.I.A. Secrets“. New York Times (1988-yil 15-fevral). Qaraldi: 2009-yil 20-may.
  4. ↑ Broder, Jonathan „Into the Kurdish Quagmire“. Salon.com (1988-yil 15-fevral). 2012-yil 8-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 20-may.
  5. ↑ 5,0 5,1 Goodman, Melvin Allan. Failure of intelligence: the decline and fall of the CIA. Rowman & Littlefield, 2008 — 91 bet. ISBN 978-0-7425-5110-7. 
  6. ↑ „Speaker Bio: Graham E. Fuller“. Boston University (2006). Qaraldi: 2009-yil 20-may.
  7. ↑ Perry, Mitch E. „Former CIA analyst on Sunni-Shia schism“. WMNF 88.5 FM (2006-yil 15-avgust). 2011-yil 27-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 20-may.
  8. ↑ „Bio“. Graham E. Fuller. 2013-yil 13-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  9. ↑ Cannon, Lou. President Reagan: The Role of a Lifetime revised: . PublicAffairs, 2000 — 532 bet. ISBN 1-891620-91-6. 
  10. ↑ Gardels, Nathan; Medavoy, Mike. American Idol After Iraq: Competing for Hearts and Minds in the Global Media Age. John Wiley and Sons, 2009 — 131 bet. ISBN 978-1-4051-8741-1. 
  11. ↑ Laura Rosen, „Former CIA officer: ‘Absurd’ to link uncle of Boston suspects, Agency“, [1] (Wayback Machine saytida June 11, 2013, sanasida arxivlangan), Al-Monitor Apr 27, 2013
  12. ↑ Talev, Margaret. „Bomb Suspects' Uncle Gets 'Love Mail' for Speaking Out“. Bloomberg (2013-yil 24-aprel).
  13. ↑ „Bozorg Press“. Graham E. Fuller (2014-yil aprel). Qaraldi: 2017-yil 8-aprel.
  14. ↑ Graham E. Fuller. „Why did Turkey Issue an Arrest Warrant Against Me?“. Graham E. Fuller (2017-yil 7-dekabr). Qaraldi: 2018-yil 19-oktyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Graham_E._Fuller&oldid=4104610" dan olindi