Gala Dalí
| Gala Dalí | |
|---|---|
|
Fayl:Galarina.jpg Salvador Dalí, Portrait of Galarina (1940–1945) | |
| Tavalludi |
Elena Ivanovna Diakonova (Елена Ивановна Дьяконова) 7-sentyabr 1894-yil |
| Vafoti |
10-iyun 1982-yil (87 yoshda) Port Lligat, Spain |
| Fuqaroligi | Rossiya Imperiyasi |
| Turmush oʻrtogʻi |
|
| Bolalari | 1 |
Gala Dali (asl ismi: Elena Ivanovna Diakonova, ruscha: Yelena Ivanovna Dyakonova; 7-sentyabr [E.U. 26-avgust] 1894-yil – 10-iyun 1982-yil), Gala nomi bilan tanilgan, shoir Pol Elyuardning rafiqasi va keyinchalik esa syurrealizmda taniqli rassom Salvador Dalining rafiqasi edi. U boshqa koʻplab yozuvchi va rassomlarni ilhomlantirgan.
Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gala (Elena Ivanovna Diakonova) Rossiya imperiyasining Qozon shahrida ziyolilar oilasida tavallud topgan. Uning bolalikdagi doʻstlari orasida shoir Marina Svetaeva ham bor. 1915- yilda Moskvada yashagan kezlari u maktab oʻqituvchisi boʻlib ishlagan.
Elyuard bilan turmushi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1912-yilda Gala sil kasalligini davolash uchun Shveytsariyaning Davos yaqinida joylashgan Klavadeldagi sanatoriyga keldi. U Shveytsariyada Pol Elyuard bilan uchrashib, uni sevib qoldi. Oʻsha paytda ularning ikkalasi ham oʻn yetti yoshda edi. 1916-yilda, Birinchi jahon urushi paytida, Gala Elyuard bilan uchrashish uchun Rossiyadan Parijga yoʻl oladi va oradan 1 yil oʻtgach turmush qurishdi. Ularning Sesil (1918-yil 11-may – 2016-yil 10-avgust) ismli qizi farzandi bor edi. Gala onalik qilishdan nafratlanardi, shu sababli bolasiga yomon munosabatda boʻldi va unga eʼtibor bermadi [1].
Elyuard bilan Gala syurrealizm harakatida ishtirok etdi. U koʻplab rassomlar, jumladan Elyuard, Lui Aragon, Maks Ernst va Andre Breton uchun ilhom manbai boʻlgan[2]. Gala, Elyuard va Ernst uch yilni,1924-yildan 1927-yilgacha, ménage à troisda[3] oʻtkazdilar. 1929-yil avgust oyi boshida Elyuard va Gala Ispaniyadagi yosh surrealist rassom Salvador Dalinikiga tashrif buyurishdi. Tez orada Gala va undan taxminan 10 yosh kichik boʻlgan Dali oʻrtasida yaqin munosabatlar paydo boʻldi. Nikohlari buzilganidan keyin ham Elyuard va Gala yaqin munosabatda boʻlishgan[4].
Dali bilan turmushi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1929-yildan buyon birga yashab kelgan Dali va Gala 1934-yilda fuqarolik marosimida turmush qurishdi, keyinchalik, 1958-yilda Pireneydagi Montreyik qishlogʻida katolik marosimida qayta nikohdan oʻtishdi. U Dalining ilhomlantiruvchisi boʻlib, uning koʻplab asarlarida bevosita namoyon boʻlgan
1930-yillar boshlarida Dali oʻz rasmlarini oʻzi va uning nomi bilan imzolay boshladi: „Men rasmlarimni sizning qoningiz boʻyayman, Gala bilan“[1]. Uning taʼkidlashicha, Gala uning agenti sifatida ishlagan va diqqatini yoʻnaltirishga yordam bergan. Gala kuchli libidoga ega edi va Dali bilan nikohi davomida ham koʻplab boshqa xushtorlari, shu jumladan ular orasida sobiq eri Pol Elyuard ham bor edi. Salvador Dali kandaulizm bilan shugʻullangan boisdan uni ragʻbatlantirgan. Gala yosh rassomlarga mehr qoʻygan va qariganida u bilan tez-tez aloqada boʻlganlarga qimmatbaho sovgʻalar bergan[1].
1968-yilda Salvador Dali Gala 1971-yildan 1980-yilgacha har yozda vaqt oʻtkazadigan Jironadagi Pubol qal’asini sotib oladi va oldindan yozma ravishda Galadan ruxsat olmasdan u yerga bormaslikka rozi boʻldi[5].
Vafoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gala 1982-yil 10-iyun kuni erta tongda Ispaniyaning Kataloniyadagi Port Lligat shahrida 87 yoshida vafot etdi . Oʻlimidan bir necha oy oldin u grippning ogʻir kasalligi bilan kurashdi, shundan soʻng una dementia belgilarini koʻrina boshladi[6][7]. Gala Dali eri 1968-yilda unga sotib olgan Pubol qal’asida shaxmat taxtasi naqshli qasrda dafn etilgan[8].
Gala model sifatida[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gala Dalining koʻplab kartinalarida model boʻlgan, shuningdek, 1949-yilda "Port Lligat Madonnasi" kartinasidagi Bibi Maryam kabi diniy rollarda ham tasvirlangan. Dalining rasmlari unga boʻlgan buyuk muhabbatini koʻrsatadi va baʼzilari, ehtimol, Gʻarb sanʼatidagi oʻrta yoshli ayolning eng mehribon va shahvoniy tasvirlaridir. U model boʻlgan rasmlari: Bola-ayol uchun imperator yodgorligi, Gala (1929); "Ayol bola xotirasi" (1932); Gala Anjelusi (1935); Gala va Milletning „Anjelusi“ konusning anamorfozalari kelishidan oldin (1933); Uilyam Tell va Gradiva (1931); Uilyam Tellning qarilik davri (1931); Kristofer Kolumbning Amerikaning kashfiyoti (1958–59); Ekumenik kengash (1960); Corpus Hypercubus (1954); va Sferalar Galateya (1952) shular jumlasidandir. Gala boshqa syurrealistlar, jumladan Maks Ernstning 1924-yilgi Gala Elyuard rasmida ham model boʻlib xizmat qilgan.
Galarina portreti[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Galarina portreti" (1940–1945) asarida Galaning yuzi qattiqqoʻllik va qarama-qarshilik bilan tasvirlangan, uning yalangʻoch koʻkragi non tasviri uchun moʻljallangan, qoʻlidagi ilon esa Dalining homiysi Edvard Jeymsning sovgʻasidir[1].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Prose, Francine. The Lives of the Muses: Nine Women and the Artists They Inspired. HarperCollins Perennial, 2003 — 187–226 bet. ISBN 0-06-019672-6. Prose, Francine (2003). The Lives of the Muses: Nine Women and the Artists They Inspired. HarperCollins Perennial. pp. 187–226. ISBN 0-06-019672-6.
- ↑ Pound. „Gala Dalí: Monster, muse – or misrepresented?“. BBC Culture. BBC. Qaraldi: 2021-yil 15-iyul.
- ↑ "Ghost Ships", McNab, Yale Univ Press; also New York Times article of 3 April 2005, by Annette Grant on the occasion of the Ernst retrospective at the Metropolitan Museum.
- ↑ Eluard, P.. Lettres a Gala. Gallimard, 1984 — 182 bet.
- ↑ „Gala Biography“. Gala-Salvador Dalí Foundation. Gala-Salvador Dalí Foundation. 2012-yil 26-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 17-iyun.
- ↑ „Gala Dalí“ (en-us). Biography. 2018-yil 4-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 14-mart.
- ↑ „The Kingdom“ (en-US). Weinberger Fine Art. 2019-yil 6-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 14-mart.
- ↑ Solly. „Why Gala Dalí—Muse, Model and Artist—Was More Than Just Salvador's Wife“ (en). Smithsonian. Qaraldi: 2019-yil 14-mart.