Foydalanuvchi:Jasurbek Saliyev/Koreya Yaponiya hukmronligi ostida

Koreya general-gubernatorligi 大日本帝國（朝鮮） 대일본제국（조선） General-gubernatorlig
← 1910 — 1945 →
Yaponiya Bayrog'i general-gubernatorlik muhri
Madhiya Kimi ga yo
Poytaxti	Keyjo
Yirik shaharlari	Keyjo, Xeyjo, Fudzan, Seyshin, Taykyu, Jinsen, Genzan
Til(lar)i	yaponcha, koreyscha
Dini	sintoizm
Pul birligi	koreya iyeni
Maydoni	taxminan 220 ming km²
Aholisi	26 660 000 (1942 yilga)
Boshqaruv shakli	general-gubernatorlik
Yaponiya Imperatori
- 1910—1912	Meyji
- 1912—1926	Tayshyo
- 1926—1945	Shyova
Koreya general-gubernatori
- 1910—1916	Terauchi Masatake
- 1916—1919	Hasegava Yoshimichi
- 1919—1927	Sayto Makoto
- 1927	Ugaki Kazushige
- 1927—1929	Yamanashi Xandzo
- 1929—1931	Sayto Makoto
- 1931—1936	Ugaki Kazushige
- 1936—1942	Minami Jiro
- 1942—1944	Koiso Kuniaki
- 1944—1945	Abe Nobuyuki
Tarix
- 29 августа 1910	Yaponiyaga qo'shilish
- 1-mart 1919	1-mart qo'zg'oloni
-  1920-yillar - 1930-yillar boshi	Madaniy boshqaruv
-  1930-yillar - 1945	Assimilyatsiya siyosati
- 15-avgust 1945	Mustaqillikka erishish

Koreya 1910 yildan 1945 yilgacha Yaponiya mustamlakasi bo'lgan. Bu vaqtda u suverenitetga ega emas edi, yarim orolda hokimiyat Yaponiya general-gubernatoriga tegishli edi. Mustamlakachilik davri yuqori iqtisodiy o'sish, zamonaviy koreys madaniyatining paydo bo'lishi, zamonaviy koreys sanoati asoslarining shakllanishi, o'rtacha umr ko'rish davomiyligining qariyb ikki baravar ko'payishi (23,5 dan 43 yoshgacha) va zamonaviy boshlang'ich ta'limning keng joriy etilishi bilan ajralib turdi. Shu bilan birga, ushbu davrning birinchi va oxirgi o'n yilliklarida mustamlaka hokimiyati aholiga nisbatan qat'iy avtoritar siyosat olib bordi va butun davr davomida koreyslar etnik va madaniy jihatdan kamsitildi.

Ikkinchi jahon urushida Yaponiyaning taslim boʻlishi bilan mustamlakachilik davri tugadi.

Nomlanishi

Yaponiyada ushbu davrga nisbatan odatda "Koreyadagi Yaponiya hukmronligi davri" nomi ishlatiladi (yap. 日本統治時代の朝鮮). Koreyada bu davr boshqacha nomlanadi. Quyida eng mashhur nomlanishlari keltirilgan.

Asli	Tarjima
일제시대	Yaponiya imperatorlik davri
식민지 시대	Mustamlakachilik davri
일제 강점기	Yaponiya tomonidan zo'ravonlik bilan bosib olish davri
일본 통치 시대	Yaponiya hukmronligi davri

Mustamlaka davrida Koreyaga nisbatan yaponcha "Chyosen" (yap. 朝鮮), ya'ni Choson ko'pincha ishlatilgan.

Tarixi

XIX asrda Meyji Restavratsiyasidan keyin Yaponiya jamiyatida Koreyani anneksiya qilish kerak degan fikr paydo boʻldi. 1873 yilda Saygo Takamori boshchiligidagi bir qator radikal siyosatchilar hukumatni Koreyaga qarshi yurishga chaqirdilar. G'oya rad etildi - hukumat Yaponiyada buning uchun yetarli kuch yo'q degan qarorga keldi.

Koreyada Yaponiya ta'siri 1876-yilda Koreya bilan Kanxvadoda tinchlik shartnomasi imzolangandan keyin tarqala boshladi. Yaponiyaning Koreyadagi ta'siri uchun raqobatchilari Rossiya va Xitoy (Sin imperiyasi) edi. Xitoy-yapon va rus-yapon urushlarida g'alaba qozongan Yaponiya o'zining asosiy raqiblarini yo'q qildi va Koreyaga nisbatan siyosatni yakka o'zi yuritish imkoniyatiga ega bo'ldi. 1905-yil 17-noyabrda Yaponiya va Koreya o'rtasida shartnoma imzolanib, Koreyani Yaponiya protektoratiga aylantirdi.

Shartnoma imzolangandan keyin Yaponiya hukumatida ikkita fraksiya tuzildi. Ito Xirobumi boshchiligidagi “Mo'tadil” siyosatchilar Koreyaning rasman anneksiya qilinishi mamlakatda yaponlarga qarshi kayfiyatning kuchayishiga olib keladi, deb hisoblashgan. Yamagata Aritomo boshchiligidagi “Radikallar” Koreyani anneksiya qilishni zarur deb hisoblagan. Ito o'ldirilganidan so'ng, Yaponiya hukumatida "radikal" nuqtai nazar hukmronlik qildi. 1910-yil 22-avgustda Koreyaning Yaponiyaga qoʻshilishi toʻgʻrisidagi shartnoma imzolandi. 7 kundan keyin u kuchga kirdi va Koreya Yaponiya mustamlakasiga aylandi.

Birinchi davr (1910-1919)

Terauchi Masatake Koreyaning birinchi general-gubernatori bo'ldi. U yarimorolni modernizatsiya qilish bo'yicha qat'iy siyosat yurita boshladi. Shunday qilib, uning buyrug'i bilan Koreyada bir necha ming maktablar ochildi, ularda, xususan, yapon tili va yapon adabiyoti o'rganildi.

Terauchi Koreyada yer islohotini o'tkazdi: yer kadastri yaratildi, lekin u faqat yozma hujjatlar asosida tuzilar edi, Koreyada yer munosabatlari ko'pincha odat huquqi yordamida tartibga solingan. Koreys manbalariga ko'ra, bu koreys dehqonlarining katta qismi tomonidan erning yo'qolishiga olib keldi.

Shu bilan birga, general-gubernator koreys madaniy merosini hisobga olmadi - masalan, uning buyrug'i bilan sobiq imperator saroyi majmuasining bir qismi buzilib tashlangan.

1916 yilda Xasegava Yoshimichi yangi general-gubernator bo'ldi, u o'zidan oldingi rahbarning qat'iy chizig'ini davom ettirdi. Uning siyosati 1919-yil 1-martda qoʻzgʻolonga olib keldi, unda 2 millionga yaqin koreyslar ishtirok etdi. Qoʻzgʻolon jandarmeriya va qoʻshin tomonidan bostirildi. Qoʻzgʻolonni bostirish paytida halok boʻlganlar soni boʻyicha 553 kishidan (general-gubernatorning rasmiy hisob-kitobi) 7509 kishigacha (Koreya mustaqillik harakati vakili Pak In keltirgan raqam) turli taxminlar mavjud.

Ikkinchi davr (1919-1930 yillar)

1910-yillarning oxirida Koreyada "Qilich siyosati"(yap. 武斷統治), metropoliyada ham tanqidni keltirib chiqara boshladi. Birinchi mart harakatidan keyin Xasegava Yoshimichi iste'foga chiqdi va Yaponiya imperatori farmon chiqardi, unga ko'ra tinch aholi ham general-gubernator lavozimiga tayinlanishi mumkin edi.

Liberal fikrlaydigan bosh vazir Xara Takashi Sayto Makotoni yangi general-gubernator etib tayinladi. Sayto Tokioning Koreyaga nisbatan siyosatini o'zgartirishga harakat qildi. Uning farmonlariga binoan jandarmalar korpusi tarqatib yuborildi va uning o'rniga oddiy politsiya tayinlandi, jismoniy jazo taqiqlandi, koreys tilida bir qator gazetalar yaratildi, Koreyaning birinchi universitetiga aylangan Keyjoda (Seul) imperator universiteti ochildi. Bundan tashqari, Sayto koreys nasroniylariga nisbatan siyosatni sezilarli darajada yumshatdi. Sayto davrida Koreya general-gubernatorining uyi qurib bitkazildi.

Saytoning boshqaruv uslubi odatda “madaniy boshqaruv siyosati” (yap. 文化統治, kor. 문화통치) deb ataladi.

Uchinchi davr (1930-yillar-1945)

1930-yillarning oʻrtalaridan Yaponiyada harbiylar hokimiyat tepasiga kelganidan soʻng Tokio Koreyani “Naisen Ittai” (yap.內鮮一體) deb atalgan assimilyatsiya qilish siyosatini yurita boshladi. Ushbu siyosatning bir qismi sifatida koreyslar yapon vatanparvarlik tashkilotlariga qo'shilishga va sintoizmni qabul qilishga da'vat etilgan. Muxolifat harakatlari bostirildi, yapon hukmronligiga qarshi gazetalar yopildi. 1939-yilda general-gubernator Minami Jiro ismlarni o'zgartirish to'g'risida Farmon chiqardi (yap. 創氏改名), koreyslarga yapon nomlarini olishga ruxsat berildi. Ismni o'zgartirishdan bosh tortgan koreyslar jamoatchilik tomonidan qoralandi va kamsitildi. Farmon chiqarilgandan keyingi dastlabki olti oy ichida koreys oilalarining 80,5 foizi ismlarni o'zgartirdi.

Ikkinchi Xitoy-Yaponiya va Tinch okeani urushlari boshlanishi bilan koreyslarning ahvoli yomonlashdi: general-gubernator koreys fuqarolarini metropoliyaga ishchi kuchi sifatida eksport qilish siyosatini olib bora boshladi. Keyinchalik koreyslar ham Imperator armiyasiga chaqirildi (ilgari u yerda faqat metropoliya fuqarolari chaqirilar edi). Bundan tashqari, minglab koreyalik ayollar Yaponiya armiyasining dala fohishaxonalarida fohishalar sifatida ishlashga majbur bo'ldilar (rasmiy nomi "qulaylik uchun ayollar").

Yaponiya hukmronligining tugashi

1945-yilning avgustiga kelib, Yaponiyaning Ikkinchi jahon urushidagi mag‘lubiyati muqarrar ekanligi ayon bo‘ldi. 8-avgustda Sovet Ittifoqi urushga kirdi; Qizil Armiya Manjou-godagi yapon qo'shinlarini tezda mag'lub etdi va Koreya yarim orolining shimoliy qismini egalladi. 6 va 9-avgust kunlari Amerika qo'shinlari Yaponiya shaharlariga atom bombalarini tashladilar. Bunday sharoitda Yaponiya imperiyasi Potsdam deklaratsiyasining shartlarini qabul qilganligini va ittifoqchilarga taslim bo'lishini e'lon qildi. Taslim bo'lish shartlariga ko'ra, u, xususan, 38-parallel bo'ylab Sovet va Amerika ishg'ol zonalariga bo'lingan Koreyani tark etdi. 1945-yil sentyabr oyida Jon Xodj boshchiligidagi Amerika qo'shinlari Janubiy Koreyaga tushdi. 1945-yil 8-sentabrda Koreyaning oxirgi general-gubernatori Abe Nobuyuki ittifoqchilarga taslim boʻlish toʻgʻrisidagi aktni imzoladi va ertasi kuni mustamlaka hukumati rasman tarqatib yuborildi. Shu tariqa Koreyadagi yaponlarning 35 yillik hukmronligi tugadi.

Yaponiya taslim bo'lganidan so'ng, Amerika ishg'ol hokimiyati koreyslarni sobiq metropoliyadan vataniga qaytarishni va yaponlarni Koreyadan Yaponiya orollariga qaytarishni tashkil qildi. Bir necha yil ichida yaponlarning katta qismi Koreya yarim orolini tark etdi.

Ma'muriy bo'linish

Mustamlaka davrida Koreya 13 provinsiyaga boʻlingan (yap. 道). Viloyatlar mintaqaviy ahamiyatga ega boʻlgan shaharlar (yap. 府), okruglar (yap.郡) va orollarga (yap. 島). Kichikroq maʼmuriy birliklar tuman (yap. 面) va qishloq (yap. 邑) boʻlgan. Tumanlar va qishloqlar oʻz navbatida daxalarga (yap. 洞) va qishloqlarga (yap. 里) boʻlingan.

Mustamlakachilik hukumati o'z hukmronligi davrida Koreyada yarimorolning ma'muriy-hududiy bo'linishini qayta tashkil etadigan qator islohotlarni amalga oshirdi, shuningdek, Koreyada cheklangan mahalliy o'zini o'zi boshqarishni joriy qildi.

Siyosiy tuzilma

Koreya general-gubernatorining uyi

Markaziy ma'muriyat

Mustamlaka davrida yarim orolda oliy qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyat Yaponiya general-gubernatoriga tegishli edi. General-gubernator Tokiodan tayinlangan. 1919 yilgacha bu lavozimni faqat harbiy amaldor, 1919 yildan esa fuqarolik mansabdor shaxsi egallashi mumkin edi. Biroq, amalda, faqat bitta general-gubernator, iste'fodagi admiral Saito Makoto harbiy xizmatchi emas edi.

Koreyadagi eng oliy qonunchilik akti general-gubernatorning farmoni (yap. 朝鮮總督府令) edi.

General-gubernator qoshida inspektor boshchiligidagi va ijro hokimiyati funksiyalarini bajaruvchi boshqaruv apparati mavjud edi. Ikki marta - 1919 yilda va 1943 yilda - bu apparat qayta tashkil etildi.

Bundan tashqari, Koreyada mustamlakachilik davrida Maslahat Kengashi (yap. 中樞院) ham mavjud boʻlib, uning aʼzolari nufuzli va mashhur koreyslar edi. Biroq, Maslahat kengashi faqat qonun chiqaruvchi vakolatlarga ega edi va siyosatga real ta'sir ko'rsata olmadi.

Mahalliy ma'muriyat

O'n uchta viloyatning har biriga Yaponiya hukumati tomonidan tayinlangan va Koreya general-gubernatoriga bo'ysunuvchi gubernator boshchilik qilgan. Gubernatorlar ham yapon, ham koreys bo'lgan edi.

1920-yildan Koreyada viloyat, shahar, okrug, tuman va qishloq darajasida cheklangan oʻzini-oʻzi boshqarish joriy etildi. 1931-yilda o'zini o'zi boshqarish organlarining vakolatlari kengaytirildi.

Sud tizimi

Mustamlaka Koreyada uchta darajadagi sudlar mavjud edi: mahalliy, apellyatsiya va Oliy. Ish dastlab mahalliy sudda ko'rib chiqilgan; odatda uni bitta sudya boshqargan, ammo 1000 iyendan ortiq fuqarolik da'volarini ko'rib chiqishda bu raqam uchtaga ko'paygan. Mahalliy sudning qarori uchta apellyatsiya sudlaridan birida e'tiroz bildirilishi mumkin edi, ularning qarorlari o'z navbatida Koreya Oliy sudida e'tiroz bildirilishi mumkin edi. Apellyatsiya sudlari hay'ati uchta sudyadan, Oliy sud esa beshta sudyadan iborat edi. Sudyalarning aksariyati etnik yaponlardan iborat edi.

Aholi

Quyida mustamlaka davrida Koreya aholisining o'sish dinamikasini ko'rsatadigan jadval keltirilgan. Ma'lumotlar Koreya Respublikasi statistika xizmati (kor. 대한민국 통계청), bu o'z navbatida general-gubernatorlik tomonidan o'tkazilgan aholini ro'yxatga olish ma'lumotlariga asoslanadi.

Yil	Aholi	Koreyslar	Yaponlar	Boshqalar
1911	14 060 000	98.4 %	1.5 %	0.1 %
1925	19 020 000	97.5 %	2.2 %	0.3 %
1935	21 890 000	Ma'lumotlar yo'q
1943	26 660 000	96.9 %	2.8 %	0.3 %

Mustamlakachilik davrida koreyslarning o'rtacha umr ko'rish davomiyligi ikki baravarga oshdi-1900-yillarning oxiridagi 22 yoshdan 1940-yillarning o'rtalarida 44 yoshgacha.

Iqtisodiyot

Koreyadagi mustamlakachilik davri iqtisodiy o'sish davri edi. Shunday qilib, 1912 yildan 1939 yilgacha mustamlaka yalpi ichki mahsuloti 2,66 marta (yiliga o'rtacha 3,6%), umumiy iste'mol - 2,38 marta (yiliga o'rtacha 3,3%), aholi jon boshiga daromad darajasi - 1,67 martagacha ( yiliga o'rtacha 2,3%) o'sdi.

Bu davrda Koreyada qishloq xo‘jaligi modernizatsiya qilindi. 1912-yilda Koreyaning har bir provinsiyasida qishloq xoʻjaligida yangi texnologiyalarni rejalashtirish va joriy etish uchun qishloq xoʻjaligi texnologiyasi byurosi (yap. 農業技術館) tashkil etildi.

Koreyada ishlov beriladigan erlarning umumiy maydoni juda sekin bo'lsa ham o'sdi: masalan, 1919-yildan 1938-yilgacha bu maydon 132,995 gektarga o'sdi.Mustamlaka davrida yapon mulkdorlariga tegishli yerlarning ulushi ortib bordi: 1912-yilda ekin maydonlarining 3-4%, 1932-yilda esa 16% edi. Bu yerlarning katta qismi Koreya imperiyasining sobiq imperatorlik uyidan tortib olingan yerlar edi.

Mustamlaka hukumati Koreyada yetishtirilgan guruchni metropoliyaga olib chiqish siyosatini olib bordi.

Yillar	Yetishtirilgan guruch hajmi (ming tonna)	Eksport hajmi (ming tonna)	Eksportning umumiy hajmidagi ulushi
1915-1919	2010	320	15.9
1920-1924	2090	510	24.4
1925-1929	2150	690	32.1
1930-1934	2540	1130	44.5
1935-1939	3140	1210	38.5
1940-1944	2630	440	16.7
O'rtacha	2726,67	716,67	29,5

1930-yillarning o'rtalariga qadar qishloq xo'jaligi mahsulotlarining umumiy hajmi o'sdi, ammo 1940-yillarda u pasayishni boshladi; bu aholining shaharlarga chiqib ketishi bilan bog'liq edi: mamlakat harbiy-sanoat kompleksi uchun ishchi qo'llarga muhtoj edi.

Mustamlakachilik davri Koreya sanoatining jadal o'sishi davri bo'ldi. Anneksiya davrida Koreyada 151 ta zavod boʻlsa, mustamlakachilik davrining oxiriga kelib ularning soni 7142 taga yetdi. Bundan tashqari, koreyslarga tegishli zavodlarning ulushi 1910-yildagi 25,8% dan 1940-yilda 60,2% gacha o'sdi. Ishchilar soni 15000 dan 300000 gacha o'sdi.

1931-yilda Yaponiya armiyasi Manjuriyaga bostirib kirganidan keyin Koreyani sanoatlashtirish ayniqsa jadallashdi. O'sha paytdan boshlab harbiy-sanoat kompleksini rivojlantirish ustuvor vazifaga aylandi: Yaponiya imperiyasi mumkin bo'lgan urushga tayyorgarlik ko'rayotgan edi.

Taydengdagi temir yo'l stantsiyasi (Tejon)

Mustamlaka davrida Koreya infratuzilmasi sezilarli o'zgarishlarga duch keldi. Shunday qilib, general-gubernatorlik Keyjo (Seul) dan Shingishyu (Shiniyju) va Genzan (Vonsan) dan Kayney (Xveryon) gacha temir yo'llarni qurdi. Ikkinchisining qurilishi 10 yil davom etdi va 90 million iyenaga tushdi.Bundan tashqari, mustamlaka hokimiyatlari xususiy kompaniyalar tomonidan temir yo'llar qurilishini rag'batlantirdilar.

Koreyaning mustamlakachilik davridagi pul birligi iyena edi. Koreya iyenasini bosib chiqaradigan Koreyaning markaziy banki Teshyon Bank Koreyada iyena chiqarish huquqiga ega edi. Koreya iyenasi Yaponiya iyenasiga teng edi va unga erkin almashtirilar edi.

Mustamlaka Koreya banklari beshta toifaga bo'lingan: maxsus, oddiy, jamg'arma, kredit kooperativlari va boshqalar. Birinchi toifaga, Teshyon bankidan tashqari, Koreya sanoat banki (yap. 朝鮮殖産銀行) va Sharqiy mustamlaka pay kompaniyasi (yap. 東洋拓殖株式會社) kirar edi.

Ijtimoiy soha

Sog'liqni saqlash

Mustamlaka hokimiyatlari sog'liqni saqlash tizimini modernizatsiya qilishga qaratilgan siyosat olib bordilar. Shu tariqa shifoxona va shifoxonalarning keng tarmog‘i qurilib, zamonaviy dori vositalaridan foydalanish yo‘lga qo‘yildi. Bundan tashqari, mustamlaka hukumati shaxsiy gigienani targ'ib qildi. Ushbu tadbirlarning barchasi o'limni sezilarli darajada kamaytirishga olib keldi.

An'anaviy koreys tabobatiga mustamlakachilar tomonidan ishonchsizlik bilan munosabatda bo'lgan. 1913-yilda qabul qilingan "Tibbiyot to'g'risida"gi qarorga ko'ra, shifokorning rasmiy maqomini faqat G'arbda qabul qilingan tibbiy usullardan foydalanadigan shifokorlar olishlari mumkin edi. An'anaviy tabiblar faqat tabib maqomini olishlari mumkin edi (yap.醫生).

Ta'lim va fan

1911 yilda General-gubernatorlik Koreyada ta'lim to'g'risida birinchi Farmon chiqardi (yap. 朝鮮敎育令). Unga ko'ra, ta'lim tizimi quyidagi sxema bo'yicha qurilgan:

Talabalarning millati	Yaponlar		Koreyslar
Jinsi	Bolalar	Qizlar	Bolalar	Qizlar
Boshlang'ich maktab	Kichik maktab (yaponcha: 小學校) 6 yil		Oddiy maktab (yaponcha: 普通學校) 4 yil
O'rta maktab	O'rta maktab (yaponcha: 中學校)　 5 yil	Ayollar katta maktabi (yaponcha: 高等女學校) 4 yil	Katta oddiy maktab (yaponcha: 高等普通學校) 4 yil	Ayollar katta oddiy maktab (yaponcha: 女子高等普通學校) 3 yil

1915-yilda general-gubernatorlik farmoni bilan kasb-hunar maktablari ochildi (yap. 専門學校). Ularda o'qish 3 yoki 5 yil davom etar edi.

1922-yilda Koreyada ta'lim to'g'risida ikkinchi Farmon chiqarildi. Oddiy maktablar dasturi olti yilga, o'rta maktablar esa besh yilga kengaytirildi. Bundan tashqari, koreyslarga yapon maktablariga kirishga ruxsat berildi va aksincha.

1924-yilda Koreyada birinchi universitet — Keyjo Imperial universiteti ochildi. Haqiqiy ta'lim rolidan tashqari, universitet mustamlaka Koreyaning asosiy ilmiy markaziga aylandi. Universitet nashriyoti siyosatshunoslik, tarix, sotsiologiya, biologiya, antropologiya, geografiya va tilshunoslik bo'yicha asarlar yaratdi.

Shunday qilib, Koreyadagi ta'lim tizimi quyidagicha ko'rinishni boshladi:

Ta'lim tili	Yapon tili		Koreys tili
Jinsi	Bolalar	Qizlar	Bolalar	Qizlar
Boshlang'ich maktab	Kichik maktab (yaponcha: 小學校) 6 yil		Oddiy maktab (yaponcha: 普通學校) 6 yil
O'rta maktab	O'rta maktab (yaponcha: 中學校)　 5 yil	Ayollar katta maktabi (yaponcha: 高等女學校) 5 yil	Katta oddiy maktab (yaponcha: 高等普通學校) 5 yil	Ayollar katta oddiy maktabi (yaponcha: 女子高等普通學校) 5 yil
Kollej	Maxsus maktab (yaponcha: 専門學校) 4 yil
Universitet	Universitet (yaponcha: 大學)		-

1938-yil 15-martda assimilyatsiya siyosati doirasida general-gubernatorlik Koreyada ta'lim to'g'risida uchinchi Farmon chiqardi. Koreys tilida so'zlashadigan maktablar yapon tilida so'zlashadigan maktablar bilan bir xil nomlarni oldi (masalan, "oddiy maktablar" "kichik"deb nomlana boshladi).

1943-yilda Koreyada ta'lim to'g'risida to'rtinchi Farmon e'lon qilindi. Kichik maktablar " fuqarolik maktablari "deb o'zgartirildi (yap. 國民學校). Shu bilan birga, 1941-yilda general-gubernatorlik fuqarolik maktablari to'g'risida farmon chiqarganligi sababli, ushbu maktablarda o'qitish faqat yapon tilida olib borilganligi sababli, 1941-yildan boshlab Koreyada koreys tilida o'qitiladigan maktablar g'oyib bo'ldi.

Mustamlakachilik davrida Koreyada savodxonlik darajasi sezilarli darajada oshdi: 1910-yilda u 2% dan oshmagan edi va 1930 yillarning oxirida u taxminan 40% ni tashkil etdi. General-gubernatorlik 1946-yilda maktab ta'limini majburiy qilishni rejalashtirgan edi, ammo aniq sabablarga ko'ra bu rejalar amalga oshmadi.

Din

Koreyada rasman tan olingan uchta din mavjud edi: sintoizm, buddizm va nasroniylik.

Sintoizm

Koreya Sinto ziyoratgohi

Sintoizm Yaponiya imperiyasining davlat dini edi, shuning uchun mustamlakachilar koreyslarning sintoizmga o'tishini rag'batlantirdilar. Koreyada Sinto ziyoratgohlari qurilgan, ulardan eng muhimi Keyjo (Seul)dagi Koreya Sinto ziyoratgohi edi.

Koreya ziyoratgohlarida, yapon xudolaridan tashqari, mamlakatning Buyuk qo'riqchi ruhlari (yap. 國魂大御神) ham hurmatga sazovor bo'lgan, bu Koreya davlatining afsonaviy asoschilari degan ma'noni nazarda tutgan.

1935-yildan boshlab mustamlakachi hukumatlar Koreyani sintoizatsiya qilish siyosatini ataylab olib bordilar: barcha talabalarga sintoizm marosimlarida qatnashish buyurildi.

Mustamlaka hukmronligining oxiriga kelib, Koreyada 82 ta snto ziyoratgohi va 913 ta sinto ibodatxonasi mavjud edi.

Nasroniylik

Anneksiya qilingan paytda Koreyadagi nasroniylar soni 100 mingga yaqin edi, ularning aksariyati katoliklar edi. Avvaliga mustamlaka hukumati nasroniy missionerlarining faoliyatiga xotirjam munosabatda bo‘ldi, biroq 1911-yil oktabr oyidan boshlab nasroniylarga qarshi qatag‘onlar boshlandi: ko‘plab dindorlar general-gubernator Terauchi Masatakega suiqasd uyushtirishni rejalashtirganlikda gumonlanib hibsga olindi. Tergov jarayonida, ayblanuvchilarga ko‘ra, qiynoq qo‘llangan. Bu missionerlar tomonidan Bosh hukumatni tanqid qilish to'lqiniga sabab bo'ldi. 1915-yilda mahkumlar amnistiya qilindi. O'sha yili xususiy maktablarda Injilni o'rgatish taqiqlandi. 1919-yil mart kuni harakatidan keyin nasroniylarga qarshi yangi repressiyalar boshlandi. Eng mashhur voqea 1919-yil 15-aprelda askarlar tomonidan Teyganri (Cheamni) qishlog'ini yoqib yuborishi edi: qishloqda nasroniylar yashagan va harbiylar ularni shubhali deb hisoblashgan.

1939 yilda General-gubernatorlik Koreyaning xristian tashkilotlari Koreya xristian cherkovlari Federatsiyasiga (yap. Yapon xristian birodarligiga bo'ysungan (yap. 日本キリスト敎團). Nihoyat, 1945 yil 29-iyulda, Yaponiya imperiyasi taslim bo'lishini e'lon qilishidan bir oy oldin, bu tizim yana bir bor qayta ko'rib chiqildi: Koreyadagi barcha protestantlarga Yaponiya nasroniylarining koreys birodarligiga qo'shilish buyurilgan (yap. 日本キリスト朝鮮敎團).

Biroq, nasroniylikni ta'qib qilishiga qaramay, mustamlakachilik davrida koreys nasroniylari soni 5 baravar ko'paydi-100000 dan 500000 gacha.

Buddizm

Xan Yon Un, taniqli buddist rohib

Koreya anneksiya qilingan paytda buddizm asosan Von maktabi va Imje maktabi tomonidan namoyon boʻlgan, birinchisi mustamlaka hokimiyatlariga nisbatan ijobiy munosabatda boʻlgan, ikkinchisi esa salbiy munosabatda boʻlgan. 1911 yilda general-gubernatorlik buddizmga bag'ishlangan birinchi farmonni chiqardi: "Buddist ibodatxonalari to'g'risida" farmon (yap. 寺刹令). Unga ko‘ra, faqat Koreya general-gubernatori buddist ibodatxonalariga abbotlarni tayinlash, shuningdek, ularning daromadlari va yerlarini qayta taqsimlash huquqiga ega edi. Bu buyruq umumiy hukumatga sodiq rohiblardan tayinlangan abbotlar hokimiyat bilan yaxshi munosabatda bo'lishlariga olib keldi, lekin har doim ham rohiblarning o'z monastirlariga bo'lgan ishonchidan bahramand bo'lishmadi.

Madaniyat

Matbuot

Mustamlaka Koreyada koreys, yapon va ingliz tillarida turli gazeta va jurnallar nashr etilgan. Ular orasida umumiy hukumatning gazetalari (koreys tilidagi Meil ​​shinbo va yapon tilidagi Keyo nippo), shuningdek, xususiy gazeta va jurnallar (masalan, Choson Ilbo) bor edi. Gazetalar asosan Keyjo (Seul) va Futzan (Pusan) shaharlarida nashr etilgan.

Mustamlakachilik davrida Koreyadagi matbuot rasmiy ravishda tsenzuraga uchradi. Tsenzura tizimi protektorat davrida, gazetalar to'g'risidagi qonun nashr etilishi bilan shakllana boshladi (kor. 신문법) 1907 yilda va nashrlar to'g'risidagi qonun (kor.출판법) 1909 yil. Ulardan birinchisiga ko'ra, gazetani ochish uchun rasmiylardan ruxsat olish kerak edi. Ikkinchisiga ko'ra, gazetalarga joylashtirilgan yangiliklar oldindan tsenzuraga uchragan. Odatda tsenzura yangiliklar matnini o'zgarishsiz qoldirardi, ammo agar gazetada keskin antiyapon nashrlari bo'lsa, tsenzura materialni olib tashlashni talab qilishi mumkin edi. Koreya anneksiya qilingandan so'ng, general-gubernator Terauchi Masatake Koreyadagi yapon tilidagi gazetalar ona mamlakatdagi kabi yumshoqroq tsenzura tizimidan o'tish haqida farmon chiqardi. Xususan, ular nashrdan oldin ko'rib chiqilmagan. Bu holat 1932 yilgacha koreys va yapon tilidagi matbuot uchun umumiy senzura tizimi joriy etilgunga qadar davom etdi.

Tsenzura gazeta tahririyatiga rasmiy ogohlantirish berish huquqiga ega edi. Ogohlantirishlar 4 darajaga bo'lingan: "do'stona maslahat "(yap. 懇談), "izoh" (yap. 注意), "ogohlantirish" (yap. 警告) va "taqiq" (yap. 禁止). Ikkinchisi, o'z navbatida, "moratoriy" ga (yap. 停止) va "nashrni taqiqlash" (yap. 發行禁止)ga boʻlingan. Agar nashrga moratoriy qo'yilgan bo'lsa, rasmiylar tahririyat bilan kelishishga harakat qilishar edi va agar ular murosaga kelishsa, nashr faoliyati qayta boshlanar edi. Mustamlaka hukumati juda xavfli deb hisoblagan nashrlarga "nashrni taqiqlash" qo'llirdi, shundan so'ng nashr o'z faoliyatini to'xtatardi. Amalda bu chora uch marta qo'llanilgan: "Shinsenxval" jurnallari taqiqlangan (kor. 신생활, yangi hayot), "Shinchonji" (kor. 신천지, yangi dunyo) va "Kebyok" (kor. 개벽, dunyoning yaratilishi).

Radioeshittirish

Mustamlakachilik davrida Koreyada radio paydo bo'ldi. Davlat radioeshittirishini Koreya radioeshittirish jamiyati boshqargan (yap. 朝鮮放送協會) tarkibiga Koreya bo'ylab 22 ta radiostansiya kirgan. Asosiy radiostansiya Markaziy Keyjo radiostansiyasi edi (yap. 京城中央放送局) 1927-yil fevralda tashkil etilgan. Radio tinglaganlarning ulushi doimiy ravishda o'sib bordi: agar 1926-yilda Koreyada 1829 ta radio tinglovchi bo'lsa, 1942-yilda 277 281 ta.

1944 yilgacha translyatsiya koreys va yapon tillarida olib borilgan. 1944 yilda koreys tilida eshittirish to'xtatildi.

Adabiyot

Mustamlaka davri zamonaviy koreys adabiyotining tug'ilishi hisoblanadi. Bu davrda Venyandagi asarlar nihoyat yo‘q bo‘lib ketadi va koreys adabiyoti butunlay koreys tiliga aylanadi.

Li Kvan Su odatda zamonaviy koreys nasrining asoschilaridan biri hisoblanadi. 1917-yilda u oʻzining birinchi romanini “Yuraksiz” (kor. 무정) nashr ettirdi. Keyinchalik u “Tanjonning qayg‘uli hikoyasi” (kor. 단종애사), “Yer” (kor. 흙), “Muhabbat” (kor. 사랑) romanlarini yozdi. Lidan tashqari, mustamlaka davrining mashhur nasriylari orasida Kim Don In, Kim Yu Jon, Li Hyo Sok, Yom San Sop va Li Txe Jin ham bor.

Arxitektura

Mustamlaka davrida Koreyada ko'plab mashhur binolar qurilgan, ulardan ba'zilari hozirgi kungacha saqlanib qolgan. Ularning aksariyati (xususan, quyidagi ro'yxatdagi barcha binolar) Keyjo (Seul) shahrida joylashgan.

Nomlanishi	Tasvir	Qurilgan	Hozirgi holat
Koreya general-gubernatorining uyi 朝鮮總督府廳舍 조선총독부청사		1926 yil	1995-1996 yillarda buzilgan. Shpil va gumbazning yuqori qismi Koreyaning mustaqillik muzeyida saqlanadi.
Teshyon-bank 朝鮮銀行 조선은행		1912 yil	Koreya Banki Muzeyi.
Keijo Stantsiyasi 京城驛 경성역		1925 yil	Seul stantsiyasining eski binosi.
Teshyon mehmonxonasi 朝鮮ホテル 조선호텔		1914 yil	Bino 1970 yilda buzib tashlangan.
General-gubernatorlik muzeyi 朝鮮總督府博物館 조선총독부박물관		1915 yil	1995-1996 yillarda buzilgan.
Keyjoning bosh pochtasi 京城郵便局 경성우편국		1915 yil	Koreya urushida bino jiddiy zarar ko'rdi va nihoyat 1957 yilda buzib tashlandi.
"Tedziya" Do'koni 丁字屋百貨店 조지야백화점		1937 yil	"Midopha" Do'koni.
Keyjo Shahar Hokimligi 京城府廳 경성부청		1926 yil	Seul shahar hokimiyatining eski binosi.
Keyjo xalq uyi 京城府民館 경성부민관		1935 yil	Seul shahar parlamenti.
"Mitsukosi" Universal Do'koni 三越百貨店 미쓰코시백화점		1930 yil	"Shinsege" Do'koni.

Huquq-tartibot idoralari

Jandarmalar

Koreyani qo'shib olgandan so'ng, ilgari general-rezidentlikka bo'ysungan politsiya kuchlari jandarmalar korpusiga (yap. 憲兵警察) aylandi. Jandarmalar oddiy politsiya mavjud bo'lmagan joylarda huquqni muhofaza qilish organlari rolini o'ynagan. Biroq, bu tizim anaxronizm sifatida qabul qilindi va shuning uchun 1919 yilda mustamlaka hukumati jandarm korpusini oddiy politsiya bilan birlashtirib bekor qildi.

Koreyadagi politsiya 1910 yildan 1919 yilgacha politsiya bosh inspektsiyasiga (yap. 警務總監部) bo'ysungan. 1919-yilgi islohotdan so'ng ushbu bo'lim bekor qilindi va uning o'rnida politsiya bo'limi tashkil etildi (yap. 警務局) general-gubernatorlik davrida. Politsiya bo'limiga politsiya xizmati masalalari boshqarmasi (yap. 警務課), jamoat tartibini saqlash boshqarmasi (yap. 保安課), sanitariya boshqarmasi (yap. 衛生課), xavfsizlik boshqarmasi (yap. 防護課), tsenzura (yap. 圖書課) va iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurash boshqarmasi (yap. 經濟警察課) qaralgan. Bundan tashqari, politsiya bo'limiga o'n uchta politsiya bo'limi (har bir viloyatda bittadan) bo'ysungan, ular o'z navbatida politsiya bo'limlariga bo'ysungan (har bir okrugda, viloyat ahamiyatiga ega shaharda yoki orolda bittadan). Va nihoyat, politsiya bo'limlari bo'limlarga hisobot berishgan (har bir tumanda bittadan). Politsiya bo'limlari viloyat hokimi va politsiya bo'limiga hisobot berishgan. Bo'limlar va bo'limlar faqat o'zlarining bevosita rahbarlariga bo'ysunishgan.

Seydaymon Qamoqxonasi (Sodemun)

Koreya qamoqxonalari Koreya Adliya Memorandumi va Bosh Rezident Ofisi asosida anneksiya qilinishidan bir yil oldin Yaponiya maʼmuriyati ostiga oʻtgan. Mustamlakachilik davrida general-gubernatorlik tez-tez amnistiya o'tkazganiga qaramay, 1909-yildagi 5300 dan 1942-yilda 19328 gacha bo'lgan raqamlar taxminan 4 baravar ko'paydi. Ushbu qamoqxonalarning yettitasida siyosiy mahbuslar bo'lgan.

Qurolli kuchlar

Koreys-Kamikaze

Mustamlaka davrining ko'p qismida koreyslar yapon koloniyalarining boshqa sub'ektlari kabi Imperator armiyasiga chaqirilishdan ozod qilingan. Koreyadagi qo'shinlar metropol aholisidan jalb qilingan. Biroq, 1938-yil 3-aprelda koreyslarga harbiy xizmatga kirishga ruxsat berildi; bu Yaponiya imperiyasining Xitoy bilan urush uchun ko'proq askarga muhtojligi bilan bog'liq edi. Bu chaqiruv 1944-yil avgust oyida majburiy bo'lib qoldi. Hammasi bo'lib, bir necha yuz ming koreyslar Imperator armiyasida xizmat qilishgan.

Ba'zi koreyslar kamikadze sifatida janglarda qatnashgan.

Mustamlaka davrining zamonaviy baholari

Janubiy Koreyada mustamlakachilik davri uchun turli xil taxminlar mavjud: "farovonlik kunlari" dan "koreys xalqining genotsidiga" qadar, ammo umumiy munosabat umuman salbiy bo'lib qolmoqda: Korea Times gazetasi tomonidan o'tkazilgan so'rov natijalariga ko'ra, koreyslarning 79 foizi Yaponiya hukmronligi adolatsiz bo'lgan deb hisoblashadi.

Yaponiyada ham turli nuqtai nazarlar mavjud: ba'zi yaponlar mustamlakachilik davriga salbiy munosabatda bo'lib, koreyslardan kechirim so'rashadi, boshqalari koreys ayblovlarini rad etadi va koreyslarni noshukurlikda ayblaydi. Korea Times gazetasining so'roviga ko'ra, birinchi fikrni yaponlarning 20 foizi baham ko'radi.

KXDR yaponlarni "koreys xalqining genotsidida" ayblab, Yaponiyadan moddiy tovon puli talab qilib, Yaponiyaga qarshi izchil siyosat olib bormoqda.

Janubiy Koreyada yaponlarga qarshi vatanparvar kuchlarning Koreyadagi faoliyatini baholashda jiddiy farqlar mavjud. Agar liberal partiyalar ularni zamonaviy Koreya davlati qonuniyligining peshqadami deb hisoblasa, konservativ kuchlar ulardan ajralib, 1945 yildagi "ozodlik kuni"dan Koreya mustaqilligini hisoblashni afzal ko'radi.

Manbalar

• „朝鮮総督府“ (ja) (deadlink). — Mustamlaka davrida Koreya provinsiyalari gubernatorlarining to'liq ro'yxati. 2013-yil 30-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 25-dekabr.

• „朝鮮総督府“ (ja) (deadlink). — General-gubernatorlar, bosh inspektorlar va general-gubernatorlik bo'limlari va bo'limlari boshliqlarining to'liq ro'yxati. 2011-yil 2-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 25-dekabr.

• „국가기록원“ (ko). — Koreya Respublikasi davlat arxivi. 2012-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 10-yanvar.