Farishtalar va shaytonlar

Farishtalar va iblislar
Muallif(lar)	Den Braun
Muharrir(lar)	Faxriddin Bo‘riyev
Tarjimon(lar)	Adalat Gaffarova
Bezovchi(lar)	Firdavs Feruzov
Muqova artist(lar)i	Javohir Rahmatov
Mamlakat	AQSh ; Birlashgan Qirollik ; Oʻzbekiston
Til	Ingliz tili ; Oʻzbek tili
Qismlar	Robert Lengdon seriyasi, ; 1-kitob
Janr(lar)i	oʻtkir syujetli, ilmiy fantastika, detektiv roman
Nashr etilgan sanasi	2000-yil, may
Nashriyot	"Pocket Books" (AQSH) ; "Corgi Books" (AQSH) ; „Ilm-Ziyo-Zakovat“ (O‘zbekiston)
Oʻzbek tilida nashr etilgan sanasi	2023-yil, 8-aprel
Sahifalar soni	768 bet (inglizchada) ; 640 bet (o‘zbekchada)
ISBN	0-671-02735-2
OCLC	52990309
Avvalgisi	„Raqamli qal’a“
Keyingisi	„Da Vinchi siri“
Veb-sayt	danbrown.com
	Den Braunning „Farishtalar va iblislar“ romani oʻzbek tiliga ilk bor 2023-yilda nashr etilgan

Farishtalar va iblislar — amerikalik yozuvchi Den Braun tomonidan yozilgan va „Pocket Books“, keyin esa „Corgi Books“ tomonidan nashr etilgan va 2000-yilda eng koʻp sotilgan sirli — triller romandir . Roman Braunning keyingi romanlarining qahramoni sifatida takrorlanadigan Robert Lengdon xarakterini taqdim etadi. „Farishtalar va iblislar“ romani koʻplab stilistik adabiy elementlarni oʻzida jamlagan, masalan, maxfiy jamiyatlarning fitnalari, bir kunlik vaqt oraligʻi va katolik cherkovi haqidagi qiziqarli maʼlumotlar. Kitob davomida qadimiy tarix, arxitektura va simvologiyaga ham koʻp havolalar mavjud. Romanning filmga moslashuvi 2009-yil, 15-may kuni katta ekranlar yuzini koʻrgan.

Kitobda haqiqiy matbaachi Jon Lengdon tomonidan yaratilgan bir nechta ambigrammalar mavjud^[1]. „Farishtalar va iblislar“ va „Illuminati“ dizaynlaridan tashqari, kitobning nomi va qattiq muqovali kitob ustki qismi va yupqa qogʻozli versiyalarining ichki muqovasida ambigramma sifatida ham berilgan. Kitobda Yer, Havo, Olov va Suv soʻzlarining ambigrammalari ham mavjud boʻlib, bu kitob mashhurligi tufayli ambigramma sanʼatini omma eʼtiboriga havola etishga xizmat qilgan^[2]. Kitobda tilga olingan „Illuminati olmosi“ olmos shaklida joylashtirilgan toʻrt elementning ambigrammasi hisoblanadi^[1].

Mazmuni

Papaning oʻlimidan soʻng bir qator sirli jinoyatlar sodir boʻladi. CERNda Katta adron kollayderi ishga tushirilgandan soʻng Leonardo Vetra (olimlardan biri) oʻldiriladi va antimateriya idishi oʻgʻirlanadi. Shveysariya gvardiyasining shtab-kvartirasida teskari hisoblagichga ega CCTV uskunasida sirli obyektning tasviri paydo boʻladi. Vatikan jandarmeriyasi soʻnggi jinoyatlarni ochishda yordam soʻrab Robert Langdonga, katolik cherkovi esa CERNga murojaat qiladi, chunki rasmda laboratoriya brendi koʻringan boʻladi.

Lengdon illuminatining maxfiy buyrugʻi kuldan koʻtarilganini tushunadi. U jinoiy hamjamiyatning nishonini Vatikandan qidirish kerak, deb gumon qiladi, Rimga yetib keladi va Shveysariya gvardiyasi bilan hamkorlikda ish boshlaydi. Uning vazifasi pontifikning xavfsizligini taʼminlashdir. Vatikan boʻylab sayohatda unga CERNning marhum professorining asrab olingan qizi Vittoria hamrohlik qiladi. U antimateriyali idishni topishi kerak, aks holda 24 soatdan keyin batareya tugaydi va aql bovar qilmaydigan kuchli portlash sodir boʻladi. Papa soʻnggi papa hisoblangan Sede Vakante vafotidan keyin va konklav katolik cherkovining yangi primatini nomlashi kerak boʻlgan Sistine kapellasida oʻtiradi. Qizigʻi shundaki, taxt uchun toʻrtta asosiy nomzodning bari oʻgʻirlab ketiladi.

Lengdon oʻgʻirlashlar ortida Illuminati turganiga shubha qilmaydi. U oʻgʻirlangan konteyner va kardinallar Illuminatilarning yashirin uchrashuv joyida ekanligidan shubhalanadi. Soʻngi davrlarda jamiyat safiga qoʻshilish istagida boʻlganlar, xochning yuqori qismini tashkil etuvchi Rimning toʻrt burchagida Illuminati tomonidan qoldirilgan belgilar yordamida bu yerga yoʻl topishlari kerak edi. Vatikan arxivlarida saqlanayotgan Galiley asarining yagona nusxasi (u goʻyo illuminatilardan biri) yordamida Lengdon oʻzi izlayotgan cherkovlarning nomlarini bosqichma-bosqich aniqlashga muvaffaq boʻladi. Maslahatlar buyuk haykaltarosh Berninining asarlari boʻlib chiqdi, u ham goʻyoki illuminatilardan biri hisoblanadi. Xochning har bir choʻqqisida Lengdon oʻgʻirlangan kardinallardan birining jasadini koʻkragida qizigan temir bilan yondirilgan asosiy elementlardan birining ambigrammasi bilan topadi:

Rafael tomonidan ishlab chiqilgan va Bernini tomonidan bezatilgan, Santa-Mariya del Popolo cherkovidagi Kidgi cherkovida u kardinal Ebnerni tiriklayin ogʻzida tuproq bilan toʻldirgan holatda topadi. Uning koʻkragida „yer“ soʻzining ambigrammasi bor.
Bernini maydonida, Sankt-Peterburg sobori oldida. Piter, u oʻpkalari teshilgan kardinal Lamasse (Lamasse) ni topadi. Uning koʻkragida „havo“ soʻzining ambigrammasi bor.
Santa Mariya della Vittoriya cherkovida mashhur Bernini haykali oʻrnatilgan "Avliyo Tereza ekstazi" da Lengdon olov ustida osilgan uchinchi Kardinal Gideraning oʻligini topadi, uning koʻkragida „olov“ soʻzining ambigrammasi kuydirilib yozilgan edi. Qoʻmondon Olivetti (Vatikan jandarmeriyasi qoʻmondoni) otishmada halok boʻladi, lekin Lengdonning oʻzi qochishga muvaffaq boʻladi.
„Maʼrifatlilar yoʻli“ ning toʻrtinchi nuqtasi — Piazza Navonadagi Toʻrt daryoning Bernini favvorasi; unda qotil bogʻlab ketgan kardinal Baggiani choʻktirilgan holatda topadi, uning koʻkragida „suv“ soʻzining ambigrammasi bor edi.

Nihoyat, „maʼrifatlilar yoʻli“ Lengdonni illuminatilarning taxminiy uchrashadigan joyiga — Muqaddas farishtaning qadimiy papa qal’asiga olib boradi. U Nur ibodatxonasiga koʻtariladi va Vittoriya bilan birgalikda qotil bilan muloqot qiladi. Passettodan foydalanib, u Vittoriya bilan Vatikan saroyiga kirib boradi. Maʼlum boʻlishicha, Camerlengo (Muqaddas Taxtning boʻshligi davrida Vatikan uchun mas’ul ruhoniy) Karlo Ventreska CERN direktori Maksimilian Koler bilan shaxsiy auditoriya uchun nafaqaga chiqqan. Bu ularning illuminati fitnasining boshida Koler ekanligi haqidagi shubhalarini kuchaytiradi. Kamerlengoning qichqirigʻi bilan uning xonalari eshigi buziladi, Koler oʻlimidan oldin videotasvirni Lengdonga topshirishga muvaffaq boʻladi, uni otib o‘ldirishadi.

Shu bilan birga, antimateriya portlashiga bir necha daqiqa qoldi. Shveysariya gvardiyasi kardinallarni Vatikandan evakuatsiya qilishni boshlaydi. Camerlengo sobordan chiqishda vahiy koʻradi va Sankt-Peterburg maqbarasiga yuguradi. Butrus, bu yerda unga yuqoridan vahiy qilinganidek, antimateriyali idish bor. Portlashdan besh daqiqa oldin konteynerni egallab olgach, u Lengdon bilan vertolyotga sakrab tushishadi va osmonga uchishadi. Portlash katta balandlikda sodir boʻladi va shuning uchun Rim aholisi uchun zararsizdir. Shaharni qutqargan kamerlengo parashyuti Sankt-Peterburg sobori gumbaziga tushadi. Butrus, u yerda koʻplab minnatdor odamlar uni kutib olishadi. Kardinallar his-hayajon bilan kamerlengoni yangi papa etib saylamoqchi edi.

Ayni paytda portlashdan moʻjizaviy tarzda omon qolgan Lengdon ham Tiber oroliga boradi. U kardinallarni yigʻadi va ularga Koler qoldirgan videoni koʻrsatadi. Undan barcha jinoyatlar ortida aslida kim turgani ayon boʻladi. Vittoriyaning otasi bilan antimateriya ishlab chiqarish boʻyicha tajribalar haqida boʻlgan uchrashuvda, marhum dadam unga oʻgʻil tugʻdirgan fan ekanligini hisobga olib, ularni maʼqulladi. Bu soʻzlar fanatik kamerlengoni papa bir marta ayol bilan gunoh qilgan, turmush qurmaslik vaʼdasini buzgan va shuning uchun hayotga noloyiq degan fikrga olib keldi. U pontifikni zaharladi, antimateriya va kardinallarni oʻgʻirlashni tashkil qildi, soʻngra Rimni portlashdan qutqarib, haqiqatda uzoq vaqtdan beri mavjud boʻlmagan Illuminati jamiyati nomi ostida yashirindi.

Kitobning oxirgi sahifalarida papaning farzandi „gunohsiz“ — sunʼiy urugʻlantirish orqali homilador boʻlgani va bu bolaning oʻzi kamerlengo ekanligi aniqlangan. Ikkinchisi tavba qilgan holda, Sankt-Peterburg maydonida odamlar yigʻilgan joyda oʻzini yoqib yuboradi. Piter. Kardinal Saverio Mortati yangi papa etib saylandi.

Qahramonlari

Robert Lengdon : Garvard universitetining simvologiya fanlaru boʻyicha professori va roman bosh qahramoni. U Leonardo Vetraning oʻldirilishini tergov qilishga yordam berish uchun CERNga joʻnatiladi. U Harris Tvid koʻylagida, boʻyinbogʻli va chino shim kiygani holatda tasvirlangan. Uning ismi Jon Lengdonga berilgan hurmatdir.
Leonardo Vetra : CERNda ishlaydigan olim va ruhoniy. U qotil tomonidan oʻldirilganida antimateriya ustida tadqiqot olib borar edi. U, shuningdek, Vittoriyaning asrab olgan otasi hamdir.
Vittoria Vetra : Leonardo Vetraning asrab olingan qizi. U, xuddi otasi kabi, CERNda ishlaydi. U qattiq vegetariandir. Uning tadqiqotlari biologiya va fizikaga qaratilgan. Oʻquvchi romanning boshida Vittoriya otasi bilan antimateriyani tadqiq qilishda birgalikda ishlaganligini bilib oladi.
Kamerariy Karlo Ventreska : Konklav paytidagi boshqaruvchi (papa palatasi tomonidan saylangan). U papani oʻldiradi, keyinchalik esa papa uning biologik otasi ekanligi maʼlum boʻladi. Uning qotil bilan muomala qilish uchun yashirin ismi " Yanus " boʻlib, ikki yuzli ibtido va imtiho Rim xudosi nomidan olingan.
Kardinal Saverio Mortati : Konklavdagi eng katta kardinal va Kardinallar kollejining hozirgi dekani . U marhum papaning „shayton himoyachisi“ edi.
Komandir Ernesto Olivetti : Shveysariya gvardiyasi komendanti . U dastlab qotil bilan gaplashmaguncha Lengdon va Vittoriyaning daʼvolariga shubha bilan qaraydi. Shveysariyalik gvardiyachilar bilan birgalikda Vatikanning biron bir joyida yashirib qoʻyilgan antimateriyani izlaydi. U „Santa Mariya della Vittoriya“ cherkovida qotil tomonidan oʻldiriladi .
Kapitan Elias Rocher : Qoʻmondon Olivettidan keyingi ikkinchi qoʻmondon. U Maksimilian Koler bilan bogʻlanib, voqealarning asl sababi toʻgʻrisida bilimlari haqida gapiradi. U leytenant Shartrand tomonidan oʻldirildi, u Rocher illuminati edi, degan taassurotni qoldiradi .
Assasin : Yanus oʻz rejalarini amalga oshirish uchun yollagan qotil. U Yaqin Sharqdan boʻlib, roman davomida ayollarga boʻlgan sadistik shahvatini namoyish etadi. U Leonardo Vetrani, Preferitilarni(papalikka nomzodini qoʻygan toʻrt kardinal) va qoʻmondon Olivettini oʻldiradi. U „Castel SantʼAnjeloda“ Lengdon tomonidan balkondan itarib yuborilgani va pastdagi toʻp oʻyinlari toʻplamida belini sindirib tashlaganidan keyin vafot etadi.
Maksimilian Koler : CERN direktori. U falaj boʻlishiga qaramay, CERNdagilar undan qoʻrqishadi. Uning nogironlar aravachasida kompyuter, telefon, peyjer, videokamera va qurol kabi elektron jihozlar oʻrnatilgan. U doʻsti Leonardo Vetraning qotilini topishga yordam berish uchun Lengdon bilan bogʻlanadi. Koler oʻzining nogironligida cherkovni ayblaydi, chunki uning ota-onasi bolaligida unga xristian aqidalariga sodiq qolib tibbiy yordam koʻrsatishdan bosh tortishadi. Shuning natijasida Koler isyon qilish ortidan olim boʻladi.
Gunter Glik va Chinita Makri : Bi-Bi-Ci muxbiri va uning fotografi . Ular bilan qotil, Vatikanda sodir boʻlayotgan voqealar yuzasidan bogʻlanadi. Glik sensatsiyachi va fitna nazariyasi jurnalisti sifatida mashhur obroʻga ega boʻladi. Makri esa faxriy operator ayol va Glik uchun folga aylanadi. Ular romandagi voqealar, konklavning boshidan to Mortati papa etib saylanishigacha boʻlgan voqealar haqida birinchi qoʻl bilan maʼlumotga egalik qilishadi va butun dunyoni bundan xabardor qilishadi.
Leytenant Chartrand : Yosh shveytsariyalik gvardiya. U qoʻmondon Olivetti va Kapitan Rocher bilan birgalikda Vatikanning biron bir joyida yashiringan antimateriyani izlaydi. Illuminati deb adashib, Kapitan Rocherni otib oʻldiradi. Romanning oxiriga yaqin, u yangi papa tomonidan Illuminati olmosini Lengdonga muddatsiz qarzga berish uchun yuboriladi.
Kardinal Ebner : Germaniyaning Frankfurt shahridan kelgan toʻrtta afzalliklardan biri . U ogʻziga kir va tuproq orqali boʻgʻilib oʻldiriladi.
Kardinal Lamasse : Parijdan kelgan toʻrtta afzal kardinallardan biri. U oʻpkasi teshilishi va qon ketishidan vafot etgan.
Kardinal Guidera : Ispaniyaning Barselona shahridan kelgan toʻrtta afzal kardinallardan biri . U tiriklayin yoqib yuboriladi.
Kardinal Baggia : Italiyaning Milan shahridan kelgan toʻrtta afzal kardinallardan papalikka eng munosibi; u qotil tomonidan suvga choʻktirib oʻldiriladi.

Kelishmovchiliklar

Kitobning birinchi nashrida Rimdagi joylarning joylashuvi haqidagi koʻplab maʼlumotlar noaniq, shuningdek, italyan tilidan notoʻgʻri foydalanilgan . Til bilan bogʻliq ayrim muammolar keyingi nashrlarda tuzatildi.^[3]

Kitobda noaniqliklarni koʻrsatgan fan, texnologiya va tarixni tushuntiruvchi turli fantastik mutaxassislar tasvirlangan. Bunga antimateriya munozaralari misol boʻla oladi, unda kitob antimateriya foydali va amaliy miqdorda ishlab chiqarilishi va cheksiz quvvat manbayi boʻlishi mumkinligi aytiladi. CERN oʻz veb-saytida „Farishtalar va iblislar“ haqida tez-tez soʻraladigan savollarga javoblar sahifasini eʼlon qildi, unda antimateriyadan energiya manbayi sifatida foydalanish mumkin emasligi haqida maʼlumot berilgan, chunki uni yaratish u ishlab chiqaradigandan energiyadan koʻra koʻproq energiya sarfiga sabab boʻladi.^[4]

„Angels & Demons Decoded“ nomli Amerika kabel televideniesi tarmogʻidagi „ Tarix kanali“ hujjatli filmining premyerasi 2009-yil 10-mayda, romanning filmga moslashuvi chiqishidan biroz oldin boʻlib oʻtdi. Hujjatli filmda roman hikoyasining turli asoslari bilan bir qatorda undagi noaniqliklar ham oʻrganiladi. Masalan, CERN xodimining taʼkidlashicha, soʻnggi 20 yil ichida ushbu ob’yektda taxminan 10 milliarddan bir gramm antimateriya ishlab chiqarilgan boʻlib, uning portlovchi rentabelligi petardanikiga teng, bu romanda tasvirlangan tahdid boʻlishi uchun zarur boʻlganidan ancha kam massadir.^[5]

„The Boston Globe“ gazetasi sharhlovchisi Ben Zimmerning soʻzlariga koʻra, romanda papani tanlashda rol oʻynashi koʻrsatilgan Iblisning himoyachisi papa yigʻilishiga hech qanday aloqasi yoʻq va uning oʻrniga odamni avliyo sifatida kanonlashtirishga qarshi dalillarni taqdim etish uchun ishlatilgan . Zimmerning qoʻshimcha qilishicha, „Iblisning himoyachisi“ romani nashr etilishidan 17 yil avval, 1983 yilda Rim papasi Ioann Pavel II tomonidan bekor qilingan.^[6]

Moslashuv

2009-yilda amerikalik jangovar, triller filmi, rejissyor Ron Xovard, Akiva Goldsman va Devid Koepp tomonidan yozildi. Bu Xovard rejissyori boʻlgan 2006-yilda suratga olingan „Da Vinchi kodi“ filmining davomi va Robert Lengdon film seriyasining ikkinchi qismidir . Biroq, roman versiyasi „Da Vinchi kodi“ romanidan oldin nashr etilgan. Suratga olish Rim , Italiya va Sony Pictures studiyasida boʻlib oʻtdi (Kalver Siti, Kaliforniya) . Tom Xenks professor Robert Lengdon rolini takroran ijro etdi , Ayelet Zurer esa sirli illuminati terrorchisidan yetishmayotgan antimateriya flakonini qaytarib olish uchun Lengdonga qoʻshilgan CERN olimi doktor Vittoriya Vetra rolini mohirlik bilan oʻynadi . Prodyuser Brayan Grazer, bastakor Xans Zimmer va ssenariy muallifi Akiva Goldsmanlar qayta birlashishdi.^[7]

Film baʼzi sahnalarida romandan keskin farq qilgan. Film butun dunyo boʻylab 485 million dollar yigʻdi va tanqidchilar tomonidan turli xil baholarga sazovor boʻldi, ular uni avvalgi filmga nisbatan yaxshilangan deb hisoblashdi. 2016-yil 28-oktabrda „Inferno“ deb nomlangan filmning navbatdagi qismi chiqdi.

Shuningdek qarang

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 „Angels & Demons“ (Wayback Machine saytida November 2, 2013, sanasida arxivlangan). www.johnlangdon.net. Retrieved August 26, 2013.
↑ „The Ten Most Famous Ambigrams“. Ambigram Magazine (2009-yil 20-aprel). 2010-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 21-aprel.
↑ „Angeli e Demoni di Dan Brown“. Il Piacere Della Lettura (2006). Qaraldi: 2013-yil 26-avgust.
↑ „Can antimatter be used as an energy source?“. CERN. 2015-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 3-avgust.
↑ Comtois, David; Hartford, Scott (Writers). Angels & Demons Decoded. May 10, 2009. History (U. S. TV channel)|The History Channel.
↑ Martin, Rachel (March 3, 2013). „Who Is The 'Devil’s Advocateʼ?“ NPR.
↑ DiOrio, Carl.. „'Angels & Demons' hauls $48 million“. The Hollywood Reporter. Nielsen Business Media, Inc (17-may 2009-yil). 21-may 2009-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-yanvar 2010-yil.

Havolalar

[JohnLangdon-1] 1,0 ^1,1 „Angels & Demons“ (Wayback Machine saytida November 2, 2013, sanasida arxivlangan). www.johnlangdon.net. Retrieved August 26, 2013.

[2] „The Ten Most Famous Ambigrams“. Ambigram Magazine (2009-yil 20-aprel). 2010-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 21-aprel.

[3] „Angeli e Demoni di Dan Brown“. Il Piacere Della Lettura (2006). Qaraldi: 2013-yil 26-avgust.

[CERN-4] „Can antimatter be used as an energy source?“. CERN. 2015-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 3-avgust.

[5] Comtois, David; Hartford, Scott (Writers). Angels & Demons Decoded. May 10, 2009. History (U. S. TV channel)|The History Channel.

[6] Martin, Rachel (March 3, 2013). „Who Is The 'Devil’s Advocateʼ?“ NPR.

[7] DiOrio, Carl.. „'Angels & Demons' hauls $48 million“. The Hollywood Reporter. Nielsen Business Media, Inc (17-may 2009-yil). 21-may 2009-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-yanvar 2010-yil.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]