Edvard Chamberlin
Edvard Xastingz Chamberlin
| |
|---|---|
| Tugʻilgan | 1899-yil, 18-may |
| Oʻlgan | 1967-yil 16-iyul (68 yosh) |
| Millati | Amerikalik |
| Akademik faoliyat | |
| Institut | Harvard universiteti |
| Soha | Mikroiqtisodiyot |
| Maktab yoki anʼana |
Neoklassik iqtisodiyot |
| Alma mater | Iowa universiteti Michigan universiteti Harvard universiteti |
| Doktorlik maslahatchisi |
Allyn Abbott Young |
| Hisobotlar | Monopol raqobat |
Edvard Xastingz Chamberlin (18-may 1899-yil – 16-iyul 1967-yil) – Amerikalik iqtisodchi. U Vashingtonning La Conner shahrida tugʻilgan va Massachusettsning Kembridj shahrida vafot etgan.
Chamberlin avvalo Iowa universiteti (u yerda Frank H. Knight ustozligida) oʻqigan, soʻngra Michigan universitetida oʻqishni davom ettirgan va oxir-oqibat 1927-yilda Harvard universiteti tomonidan doktorlik diplomini olgan.
Iqtisodiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]Edvard Chamberlin oʻz ish faoliyati davomida Harvardda (1937—1967-yillar) iqtisodiyotni oʻrgatgan. U mikroiqtisodiy sohaga, ayniqsa raqobat nazariyasi va isteʼmolchilarning tanlovi narxga taʼsir qilishini yaqqol aniqlab berdi. U „mahsulot differentiatsiyasi“ iborasini ishlab chiqardi, bu mahsulot uchun etkazib beruvchi mukammal raqobat imkonidan yuqori narxni talab qilishini tasvirlaydi.
Chamberlinning iqtisodiyotga qoʻshgan eng katta hissalaridan biri Chamberlinning monopoliyaviy raqobat nazariyasi edi. U 1933-yilda Monopol raqobat nazariyasi nashr etgan edi, aynan shu yili Joan Robinson ham aynan shu mavzuda oʻz kitobini nashr etgan: Kamolotsiz raqobat iqtisodiyoti, shuning uchun ushbu ikki iqtisodchini nomukammal raqobatni zamonaviy oʻrganishning ota-onasi deb hisoblash mumkin. Chamberlinning kitobi odatda Robinsonnikiga taqqoslandi, unda u „monopsony“ soʻzi ishlab chiqildi. Monopsony odatda mehnat sotib oluvchilarga nisbatan qoʻllanadi, u yerda ish beruvchi Pigouvian ekspluatatsiyasini amalga oshirish imkonini beruvchi ish haqini belgilash kuchiga ega va ishchilarga marjinal mahsuldorligidan kam haq toʻlash imkonini beradi[1]. Robinson teng ishlab chiqaruvchanlikdagi ayollar va erkaklar oʻrtasidagi ish haqi farqni tasvirlash uchun monopsonydan foydalangan[2].
Chamberlin, shuningdek, differentsiatsiyaning monopolistik shakli oʻzini patent yoki mualliflik huquqi shaklida taqdim etishi mumkinligini taʼkidladi. Patentlar va mualliflik huquqlari empirik monopoliya boʻlsa-da, bu monopolistning „oʻzi nazorat qiladigan bozorda sof foydalarini maksimal darajada oshirishini“ anglatadi, bu boshqa sotuvchilarga oʻz mahsulotlarini farqlash imkoniyatini beradi[3].
Chamberlin gʻayrioddiy tarzda sanoat tashkilotining asoschisi deb tan olinadi, bu iqtisodiyotning kompaniyalar bir-biri bilan raqobatlashadigan usullariga taalluqli sohasi edi[4]. Ushbu soha koʻplab mavzularni oʻz ichiga oladi, jumladan, foyda maksimallashuvi, bozor kuchi, mahsulot sifati va monopoliyaga qarshi qonun, bu firmalarning xulq-atvorini va biznes amaliyotlarini oʻrganishda muhimdir[5]. Chamberlinning iqtisodiy nazariyasiga sanoat tashkilotining bir nechta jihatlari kiradi, shu jumladan mahsulotlarni farqlash va foydalarni maksimal darajada oshirish, bozorda monopoliya mavqeyiga ega boʻlishni kuchaytirish uchun patentlardan foydalanish.
Chamberlin, shuningdek, 1920-yillarning oxiri, 1930-yillarning boshida Kournotning monopoliya nazariyasiga asoslangan marjinal daromad gʻoyasini qoʻllagan birinchi olimlardandir[6]. Chamberlin „faqat birinchi bozor tajribasini emas, balki har qanday turdagi birinchi iqtisodiy tajriba“ oʻtkazgan deb taxmin qilinadi, Chamberlin sinfda narxlarning mutlaqo muvozanatga yetmayotganini koʻrsatish uchun ishlatilgan tajribalar edi[7]. Chamberlinning xulosa qilishicha, bozor narxlarining aksariyati ham monopolistik, ham raqobatbardosh tomonlar bilan belgilanadi[6].
Chamberlinning monopoliya usulidagi raqobat nazariyasi sotsiolog Harrison White tomonidan bozor tuzilishi va raqobatining „tarmoqlardan bozorlar“ modelida qoʻllanadi.
Asosiy ishlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- „Duopoly: Values where sellers are few“, 1929, QJE
- „The Theory of Monopolistic Competition: A Re-orientation of the Theory of Value“, Harvard University Press, 1933 1st ed. & 1962 8th ed.
- „Proportionality, Divisibility and Economics of Scale“, 1948, QJE
- „An Experimental Imperfect Market“, 1948, JPE
- „Product Heterogeneity and Public Policy“, 1950, AER
- Monopolistic Competition Revisited, 1951
- „Impact of Recent Monopoly Theory on the Schumpeterian System“, 1951, REStat
- „Full Cost and Monopolistic Competition“, 1952, EJ
- „The Product as an Economic Variable“, 1953, QJE
- „Some Aspects of Nonprice Competition“, 1954, in Huegy, editor, „Role and Nature of Competition“
- „Measuring the Degree of Monopoly and Competition“, 1954, in Chamberlin, editor, „Monopoly and Competition and their Regulation“
- „The Monopoly Power of Labor“, 1957, in Wright, editor, Impact of the Union
- „On the Origin of Oligopoly“, 1957, „EJ“
- „Towards a More General Theory of Value“, 1957
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Persky, Joseph; Tsang, Herbert (1974). "Pigouvian Exploitation of Labor". The Review of Economics and Statistics 56 (1): 52–57. doi:10.2307/1927526.
- ↑ Oaxaca. „Notes on Monopsony Model of Gender Wage Gaps“. University of Arizona. 2014-yil 3-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 4-iyun.
- ↑ Chamberlin, Edward. The Theory of Monopolistic Competition:. Oxford University Press, 1933 — 57-bet.
- ↑ Sandmo, Agnar. Economics Evolving. Princeton University Press, 2011 — 301-bet.
- ↑ Church & Ware. Industrial Organization: A Strategic Approach. McGraw Hill, 2004 — 12-bet.
- ↑ 6,0 6,1 Brue, Stanley L.. The evolution of economic thought. Thomson, 2008 — 543-bet.
- ↑ Ross Miller. Paving Wall Street: Experimental Economics and the Quest for the Perfect Market. New York: John Wiley & Sons, 2002 — 73–74-bet. ISBN 0-471-12198-3.