Kontent qismiga oʻtish

Dere (Iroq)

Koordinatalari: 37°5′56″N 43°31′7″E / 37.09889°N 43.51861°E / 37.09889; 43.51861
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Dere
Qishloq
37°5′56″N 43°31′7″E / 37.09889°N 43.51861°E / 37.09889; 43.51861
Mamlakat Iroq
Mintaqa Iroq Kurdistoni
Muhofazot Duhok muhofazoti
Tuman Amedi tumani
Dere xaritada
Dere
Dere

Dere (kurdcha: دێرێ[1][nb 1]) Iroqning Kurdiston mintaqasidagi Duhok muhofazotida joylashgan qishloq. Qishloq Amedi tumanidagi Sapna vodiysida joylashgan. Dere — Komanega qardosh qishloq hisoblanadi[3].

Qishloqda Mar Abdisho cherkovi joylashgan[4].

Etimologiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qishloq nomi (suryoniycha: Dere, „monastirlar“ yoki „turar-joylar“) Mar Abdisho va Mar Qardagʻ monastirlari mavjudligidan kelib chiqqan[5].

Deredagi Sharqiy cherkov monastiri Mar Abdisho miloddan avvalgi 4-asrda Bshīsh nomli qishloqdagi tepalikda tashkil etilgan[6]. Bir paytlar monastirga yaqin atrofdagi gʻorlarda yashovchi 42 nafar rohib xizmat qilgan[7]. Taxminlarga koʻra, monastir 1580-yilda Koma mitropoliti Abdishoning qarorgohi boʻlgan[8]. 1586-yilgi kolofonda monastir zilzila natijasida vayron boʻlganligi va keyinchalik qayta tiklanganligi haqida aytilgan[8]. Bu 1607 va 1610-yillardagi maʼlumotlarda tilga olingan mintaqadagi yagona monastir edi. Monastir, ehtimol 1753-yilgacha qarovsiz qoldirilgan boʻlib, oʻsha yili Amedi gubernatori Franchesko Turriani boshchiligidagi Dominikan missiyasiga topshirilgan[9]. 1779-yilda Dominikanlar monastirni qayta tiklashgan[8].

Ingliz missioneri George Percy Badger 1843-yilgi birinchi tashrifi vaqtida monastir qisman vayron boʻlganini, lekin 1850-yilda qaytib kelgunga qadar qayta tiklanganini taʼkidlagan. Oʻsha paytda qishloqda Bervari Sharqiy arxeparxiyasiga oid 12-18 oila istiqomat qilganini qayd etgan[10]. Badger, shuningdek, monastirni xristianlar ham, musulmonlar ham hurmat qilishini tasdiqlagan[8]. 1913-yilga kelib, Dere Xaldey katolik cherkoviga qoʻshilgan Sapna vodiysidagi oʻn uchta qishloq qatorida edi[11]. Millatlar Ligasi hisobotiga koʻra, 1938-yilda qishloqda 45 oiladan iborat 425 nafar ossuriylar istiqomat qilgan[7].

1957-yilgi Iroqda aholini roʻyxatga olish davrida Dere aholisi 323 kishini tashkil qilgan[7]. 1961-yilda 60 xonadonda 100 ta oila istiqomat qilgan. Biroq, Iroq — Kurd mojarosi tufayli qishloq aholisi boshqa joyga koʻchgani sababli aholi soni kamayib keta boshladi[12]. Qishloq 1961-yilda Birinchi Iroq — Kurd urushi paytida Iroq hukumati havo hujumi natijasida vayron boʻlgan. 1984-yilda qayta tiklangan. Mar Abdisho monastiri 1987-yilda Iroq hukumatining Anfal operatsiyasi vaqtida vayron qilingan va qolgan 70 oila majburan koʻchirilgan[12]. Ossuriylar qishloqdan qochib ketganidan soʻng, Meristak va boshqa qoʻshni qishloqlardan kelgan kurdlar ularning yerlarini egallab olishdi[13].

Mar Abdisho monastiri 1995-yilda qayta qurildi[14]. 2011-yilda Xristian ishlari boʻyicha Oliy qoʻmita Dereda 13 ta uy qurib, elektr generatori taqdim etdi[15]. Qishloqda 2012-yilda taxminan 365 ossuriy istiqomat qilgan. Ulardan 250 nafari Sharq Ossuriy cherkoviga va 115 nafari xaldey katoliklariga tegishli edi[16]. 2021-yil holatiga koʻra, Derada 3 oilada 12 ossuriyalik istiqomat qiladi[17].

  1. Alternatively transliterated as Deiri.[2]
  1. „2009 - ناوی پاریزگا. يه که کارگيرييه كانی پاریزگاكانی هه ریمی کوردستان“ (ku). Kurdistan Region Statistics Office (KRSO). 2017-yil 14-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 6-fevral.
  2. Wilmshurst (2000), s. 132.
  3. Donabed (2015), s. 318.
  4. „Mar Odesho church – Dera“. Ishtar TV (2011-yil 29-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 13-sentyabr.
  5. Donabed (2015), ss. 318–319.
  6. Wilmshurst 2000, ss. 132, 137; Donabed 2015, ss. 318–319.
  7. 7,0 7,1 7,2 Donabed (2015), s. 319.
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 Wilmshurst (2000), s. 137.
  9. Wilmshurst (2000), ss. 132, 137.
  10. Wilmshurst 2000, s. 135; Donabed 2015, ss. 319.
  11. Wilmshurst (2000), s. 133.
  12. 12,0 12,1 Eshoo 2004, s. 8; Donabed 2015, s. 319.
  13. Donabed (2015), s. 213.
  14. „Mar Odisho Monastery in Dere“. Mesopotamia Heritage. Qaraldi: 2022-yil 13-sentyabr.
  15. „Dere“. Ishtar TV (2011-yil 8-oktyabr). 2019-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-sentyabr.
  16. „Christian Communities in the Kurdistan Region“. Iraqi Kurdistan Christianity Project (2012). 2020-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 14-avgust.
  17. „Population Project“. Shlama Foundation. Qaraldi: 2021-yil 19-avgust.