Buller albatros
| Buller albatros | |
|---|---|
 | |
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | Eukariotlar |
| Tip: | Xordalilar |
| Sinf: | Qushlar |
| Oila: | Albatrossimonlar |
| Urugʻ: | Mollymawk |
| Xalqaro ilmiy nomi | |
| Thalassarche bulleri (Rothschild, 1893) | |
| Sinonimlari | |
| Diomedea bulleri | |
 | |
Buller albatros yoki bullerov albatros[1] (lotincha: Thalassarche bulleri) — albatrossimonlar oilasiga mansub albatros turi. Tur Yangi Zelandiyalik ornitolog Valter Buller (1838-1906) sharafiga nomlangan.
Tavsif
[tahrir | manbasini tahrirlash]Buller albatrosning uzunligi 76 dan 81 sm gacha, qanotlari 200 dan 213 sm gacha va ogʻirligi 2,05 dan 3,35 kg gacha. Jinsiy dimorfizm yoʻq, ammo urgʻochilari erkak qushlardan bir oz kichikroq.
Ushbu albatrosning patlari oq rangda, boshi va boʻyni och kulrang, qanotlari orasidagi orqa va qanot qoplamalari toʻq rangda boʻladi. Dum patlarining yuqori tomoni ham toʻq rangda, pastki tomoni esa oq boʻladi. Tumshugʻi jigarrang rangga ega boʻlib, tepa hamda va pastki jagʻda sariq uzun chiziqlar bor. Oyoqlari koʻkish-oq rangda boʻladi.
Yosh qushlarning boshi koʻpincha kulrang. Tumshugʻi kulrang-koʻk. Faqat uch yoshli qushlarda tumshugʻi katta qushlarning tumshugʻi kabi rangga oʻzgaradi.
Buller albatrosini kulrang boshli albatros bilan chalkashtirib yuborish ehtimoli katta. Chunki ular juda oʻxshash.
Tarqalish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ularning tarqalish maydoni Yangi Zelandiya atrofidagi dengizlarni qamrab oladi, ammo Tinch okeanining sharqiy qismida Chili qirgʻoqlarida ham yolgʻiz qushlarni uchratishgan. Buller albatroslari Chatem, Sners hamda Solander orollari[en]da uya qurib koʻpayadi.
Oziqlanish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Buller albatros asosan Boshoyoqli mollyuskalar, shuningdek, baliq va qisqichbaqalar bilan oziqlanadi. Ular oziq-ovqatlarni asosan suv ombori yuzasidan oladi. Ba'zida albatroslar chuqur shoʻngʻimaydi. Koʻpincha ular kemalarga ergashib, ulardan toʻkilgan chiqindi bilan oziqlanadilar.
Koʻpayish
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Buller albatroslari har yili dekabr oyining oxiridan yanvar oyining oʻrtalariga qadar uya quradi. Ular oʻz uyalarini dengizga qaragan tepaliklar va qoyalarda zich oʻsimliklarda quradilar. Ba'zan esa uyalarni toshlar orasidagi ochiqroq landshaftda joylashtiradi. Uya asosan tuproq va oʻtdan quriladi. Buller albatroslari eski uyalar joylariga juda bogʻlangandir.
Uyaga bir dona tuxum qoʻyadi. U jigarrang-qizil dogʻli oq rangda boʻladi. Inkubatsiya davri oʻrtacha 60 kun davom etadi. Yosh qushlar oʻrtacha 167 kundan keyin mustaqil boʻladilar. Uya qurishda, tuxumni bosib yotishda va polaponni boqishda ikkala ota-ona qushlar birdek ishtirok etadilar.
Turlarni himoya qilish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bu tur ilgari IUCN tomonidan zaif yaʼni yoʻqolib ketish xavfi bor turlar qatoriga kiritilgan[2]. Ammo yangi tadqiqotlar natijasida ularning soni taxmin qilinganidan koʼpligi aniqlanib 2008-yilda u deyarli xavf ostidagi maqomdan chiqarildi[3]. Ular 16 100 000 km2 (6 200 000 sq milya) va koʻpayish diapazoni 4 km2 (1,5 sq mi) ni tashkil qiladi. 1999-yilgi hisob-kitoblarga koʻra, 64 000 ta qush bor va shundan 31 939 tasi balogʻatga yetgan katta qushlardir. Bular quyidagicha joylashgan: Snares orollarida 8877 juft, Solander orolida 4912 juft[4], Forty-fours Island orolida 16000 juft, 2130 juft Big and Little Sister orolida, 20 juft esa Three Kingsdagi Rosemary Rock qoyasida[5].
Snares orollaridagi qushlar soni ortib bormoqda, lekin oxirgi paytlarda 1970-yillardagidek koʻp emas, holbuki 1985-yildan 1996-yilgacha barqaror boʻlgan Solander orolida qushlar soni hozirda taxminan 18% ga oʻsgan[6]. Snares orollarida katta qushlarning omon qolish darajasi 95,5% ga koʻtarildi va koʻkalamzorlashtirish muvaffaqiyati darajasi 70,8% ni tashkil etdi. Big and Little Sister orolida kattalarning omon qolish darajasi 93,5% va koʻpayish muvaffaqiyati darajasi 57-60% orasida.
Buller albatroslari Yangi Zelandiyadagi baliq chilarning eng keng tarqalgan ovidir va hatto 1992-yilda toʻr-sondali kabellar taqiqlangan boʻlsa-da, kalamar trollari hali ham ularni ovlaydi. Koʻpgina orollar qonuniy himoyalangan, xususiy yerlarda joylashgan Chatam orollari koloniyalari bundan mustasno.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Бёме Р. Л., Флинт В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Птицы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский / Под общ. ред. акад. В. Е. Соколова. — М.: Русский язык, РУССО, 1994. — С. 15. — 2030 экз. — ISBN 5-200-00643-0.
- ↑ Lee, James (6 Oct 2008)
- ↑ BirdLife International (2018). "Thalassarche bulleri". IUCN Red List of Threatened Species. 2018: e.T22728328A132656798. doi:10.2305/IUCN.UK.2018-2.RLTS.T22728328A132656798.en. Retrieved 11 November 2021.
- ↑ Sagar, P. M., et al. (1999)
- ↑ Croxall, J. P. & Gales, R. (1998)
- ↑ Sagar, P. M. & Stahl, J. C. (2005)
Adabiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]- G. Tuck, H. Heinzel: Die Meeresvögel der Welt, Verlag Paul Parey, 1980, ISBN 3-490-07818-7
- Hadoram Shirihai: A Complete Guide to Antarctic Wildlife – The Birds and Marine Mammals of the Antarctic Continent and Southern Ocean, Alula Press, Degerby 2002, ISBN 951-98947-0-5