Braziliya — Fransiya munosabatlari
 | |
 Braziliya |
 Fransiya |
Braziliya — Fransiya munosabatlari — Braziliya Federativ Respublikasi va Fransiya Respublikasi oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlar.
Ikki davlat ishchi guruhlari tashkil etilgan sohalar: atom energetikasi, qayta tiklanadigan energiya, mudofaa texnologiyalari, texnologik innovatsiyalar, Afrika mamlakatlari korporatsiyasi, kosmik texnologiyalar, dori-darmonlar va atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida qoʻshma hamkorlikni mustahkamlash tarafdori hisoblanishadi[1].
Braziliya va Fransiya 2008-yilda rasmiy strategik ittifoqqa kirishgan[2][3]. Fransiya Braziliyaning xalqaro maydonda global oʻyinchi boʻlishga intilishini qoʻllab-quvvatlaydi va Braziliyaning Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashida doimiy oʻrin olish istagini Fransiya kuchli qoʻllab-quvvatlaydi[1]. Muhim texnologik transferlar orqali Fransiya Braziliyaga harbiy, kosmik, energetika va texnologiya sohalarida va yirik jahon davlatining asosiy texnologiyalarini qoʻlga kiritishda yordam berish niyatida.
2013-yilgi BBC Jahon xizmati so‘roviga ko‘ra, fransuzlarning 54 foizi Braziliya taʼsiriga ijobiy, 32 foizi salbiy, braziliyaliklarning 50 foizi esa Fransiya taʼsiriga ijobiy, 19 foizi salbiy fikr bildirgan.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
| Ikki tomonlama munosabatlarning xronologiyasi | |
|---|---|
| 1825-yil | Fransiya Braziliya mustaqilligini tan olgan birinchi Yevropa davlatidir. |
| 1959-yil | Parij universitetida Braziliya uyining (Casa do Brasil) ochilishi. |
| 2003-yil | Fransiya Braziliyani Eviandagi G8 sammitida ishtirok etishga taklif qiladi. |
| 2004-yil | Prezidentlar Lula va Shirak tashabbusi bilan ochlik va qashshoqlikka qarshi harakatni tashkil etish; Birlashgan Millatlar Tashkilotining Gaitida barqarorlashtirish missiyasini yaratish. |
| 2005-yil | Fransiyada Braziliya yili. |
| 2008-yil | Braziliya va Fransiya strategik ittifoqqa kirishadi[2] |
| 2009-yil | Braziliyada Fransiya yili. |
2019-yilda Braziliya prezidenti Jair Bolsonaro, agar Fransiya prezidenti Emmanuel Makron haqoratomuz deb topilgan tanqidlardan qaytsa, Amazon tropik o‘rmon yong‘inlari bilan kurashish uchun G7 ning 20 million dollarlik yordamini qabul qilishini aytdi[4].
Pul munosabatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Braziliya Fransiyaning Lotin Amerikasidagi yetakchi savdo sherigi va OECD dan tashqaridagi toʻrtinchi eng muhim hamkoridir. 500 dan ortiq fransuz kompaniyalari toʻgʻridan-toʻgʻri Braziliyada tashkil etilgan va ularda 250 000 dan ortiq kishi ishlaydi[5]. 2009-yilda ikki davlat oʻrtasidagi umumiy savdo hajmi 6,5 milliard dollardan oshgan.
| 2003-yil | 2004-yil | 2005-yil | 2006-yil | 2007-yil | 2008-yil | 2009-yil | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Fransiyaning Braziliyaga eksporti
|
1,8 milliard dollar | 2,3 milliard dollar | 2,7 milliard dollar | 2,8 milliard dollar | 3,5 milliard dollar | 4,7 milliard dollar | 3,6 milliard dollar |
 Braziliya Fransiyaga eksport qiladi
|
1,7 milliard dollar | 2,2 milliard dollar | 2,5 milliard dollar | 2,7 milliard dollar | 3,5 milliard dollar | 4,1 milliard dollar | 2,9 milliard dollar |
| Umumiy savdo | 3,5 milliard dollar | 4,5 milliard dollar | 5,2 milliard dollar | 5,5 milliard dollar | 7 milliard dollar | 8,8 milliard dollar | 6,5 milliard dollar |
| Eslatma: Barcha qiymatlar AQSh dollarida. | |||||||
Madaniy aloqalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Braziliya Fransiyaning Lotin Amerikasidagi madaniy, ilmiy va texnik hamkorlikdagi yetakchi hamkoridir. Uchta fransuz oʻrta maktabida (Braziliya, Rio va San-Paulu) jami 2150 nafar oʻquvchi bor. Ulardan 1000 nafari fransuzlardir. Braziliyadagi Alyans fransaiseslari dunyodagi eng qadimiy va keng qamrovli tashkilotdir (52 ta shaharda 74 ta muassasa mavjud)[6]. Braziliya Fransiya bilan oʻtmishdagi va hozirgi aloqalari orqali xalqaro Frankofoniya tashkilotiga aʼzo boʻlish huquqiga ega. Ikkala davlat ham oʻzlarining qitʼalarida aholi soni boʻyicha eng katta Rim-katolikka eʼtiqod qiluvchi mamlakatlar hisoblanadi.
Transchegaraviy hamkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]
Braziliya va Fransiya Amapa shtati va Fransiya Gvianasining chet el departamenti oʻrtasida 730 km chegaraga ega[7]. Ikki davlat o‘rtasidagi transchegaraviy hamkorlik yanada kuchaygan. Ushbu hamkorlik Fransiya Gvianasini oʻzining geografik muhitiga yaxshiroq integratsiya qilish, har ikki tomonning turli transchegaraviy xavf-xatarlar haqidagi tashvishlariga javob berish, odamlar almashinuvi hamda savdosini ragʻbatlantirish va Amazon mintaqasi iqtisodiyotini rivojlantirish imkonini beradi. Fransiyaga Braziliya tashabbusi bilan Amazon hamkorlik shartnomasi tashkilotida kuzatuvchi maqomi berilishi bu hamkorlikni mustahkamlaydi. Prezident Lulaning Fransiyaga tashrifi chogʻida qaror qilingan Oyapok daryosi ustidagi Oyapok koʻprigining qurilishi Kayen-Makapa yoʻlini bogʻlash imkonini berdi[8]. Koʻprik 2017-yilda ochilgan.
Harbiy hamkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]
Soʻnggi yillarda mudofaa sohasidagi hamkorlik katta oʻzgarishlarga duch keldi. 2005-yil 15-iyulda Braziliya va Fransiya aviatsiya va ilg‘or harbiy texnologiyalar kabi sohalarda harbiy hamkorlik bo‘yicha bir qancha shartnomalar imzoladi[9][10]. 2008-yilda ikki davlat kuchlar maqomi toʻgʻrisida kelishuvga erishdilar[11]. 2008-yil 23-dekabrda Braziliya va Fransiya rasmiy strategik ittifoq tuzdilar[2].
Braziliya va Fransiya 2008-yil 24-dekabrda yirik mudofaa shartnomasini imzoladi[12]. Shu munosabat bilan Braziliya hukumati 50 ta EC-725 Super Cougar vertolyotlari, yadroviy suv osti kemasi va toʻrtta Scorpène-class sotib oldi. Ularning qiymati taxminan 12 milliard dollarga baholangan. Braziliya prezidenti Luiz Inasiu Lula da Silva va Fransiya prezidenti Nikolya Sarkozi Rio-de-Janeyroda savdoni maʼqullash toʻgʻrisidagi kelishuvni imzolaganlar[13]. Ushbu shartnomalarning barchasi muhim texnologiya transferi bilan birga keladi va Braziliya sanoati uchun katta ishtirok etish istiqbollarini taklif qiladi[14]. Vertolyotlar mahalliy sharoitda Braziliyaning Helibras firmasi tomonidan Eurocopter bilan hamkorlikda tayyorlangan. Toʻrtta anʼanaviy Scorpènes, shuningdek, Rio-de-Janeyro shtatining Itaguaí shahrida Odebrecht va DCNS tomonidan qurilayotgan yangi kemasozlik zavodida quriladi.
2009-yil sentabrida ikki davlat Agrale va Renault Trucks oʻrtasida harbiy transport vositalari ishlab chiqarish boʻyicha qoʻshma korxona tashkil etilishini eʼlon qildi[15].
2019-yil oxirida Braziliya harbiylari Amazon tropik o‘rmonlari bo‘yicha kelishmovchiliklar tufayli Fransiyani o‘zining eng katta potensial tahdidi sifatida ko‘rishini eʼlon qildi[16].
Transport[tahrir | manbasini tahrirlash]
Braziliya va Fransiya oʻrtasida quyidagi aviakompaniyalar bilan toʻgʻridan-toʻgʻri reyslar mavjud: Air France va LATAM Brasil.
Lobster urushi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1961-yilda Braziliya dengiz floti Pernambuko shtati qirgʻoqlarida fransuz baliqchilarini ushlab qolgani uchun, Fransiya dengiz floti javoban kemalarni joylashtirdi. Bu qonsiz urush hisoblanadi, chunki qurbonlar va zoʻravonliklar boʻlmagan.
Ilmiy hamkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]
Fransiya Braziliyaning AQShdan keyin ikkinchi yetakchi ilmiy hamkoridir. Braziliya Fransiyaning Lotin Amerikasidagi yetakchi ilmiy hamkori hisoblanadi. Ikki davlat iqlim o'zgarishi, barqaror rivojlanish, biologik xilma- xillik, texnologik innovatsiyalar va genom sohalarida hamkorlik qiladi.
Doimiy diplomatik vakolatxonalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Braziliyaning Parijda elchixonasi va Kayenna va Sent-Jorjda (ikkalasi ham Fransiya Gvianasida) bosh konsulliklari bor.
- Fransiyaning Braziliyada elchixonasi, Rio-de-Janeyro va San-Pauluda bosh konsulliklari va Resife shahrida konsulliklari bor.
-
Parijdagi Braziliya elchixonasi -
Parijdagi Braziliya Bosh konsulligi
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 „France and Brazil - Political relations“. Ministry of Foreign Affairs of France. 2007-yil 18-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 18-fevral.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 „Parceria Estratégica“. Ministry of External Relations. 2010-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 27-iyun.
- ↑ „Branching Out in Alliances as Emerging Global Actor“. Inter Press Service. 2010-yil 6-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 27-iyun.
- ↑ Bolsonaro makes accepting millions in G7 aid for Amazon contingent on apology from Macron. France 24
- ↑ „Brazilian, French presidents hold telephone talks on strengthening alliance“. People's Daily Online. Qaraldi: 2008-yil 18-fevral.
- ↑ „France and Brazil - Cultural, scientific and technical cooperation“. Ministry of Foreign Affairs of France. 2007-yil 18-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 18-fevral.
- ↑ „CIA - The World Factbook: France - Geography“. CIA. Qaraldi: 2010-yil 27-iyun.
- ↑ „France and Brazil - Other types of cooperation“. Ministry of Foreign Affairs of France. 2007-yil 18-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 18-fevral.
- ↑ „Acordo de Cooperação em Tecnologias Avançadas“. Ministry of External Relations. 2010-yil 8-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 27-iyun.
- ↑ „Acordo para Cooperação na Área da Aeronáutica Militar“. Ministry of External Relations. 2009-yil 28-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 27-iyun.
- ↑ „Acordo Brasil-França: SOFA“. Ministry of External Relations. 2011-yil 16-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 27-iyun.
- ↑ Brazil, France sign major defense pact Reuters UK. Retrieved on December 25, 2008.
- ↑ Barrionuevo, Alexei. „Brazil Signs Arms Deal With France“. The New York Times (2008-yil 24-dekabr). Qaraldi: 2008-yil 24-dekabr.
- ↑ „President Lula's international ambitions and the Franco-Brazilian strategic partnership“. Diploweb. Qaraldi: 2010-yil 27-iyun.
- ↑ „Visita ao Brasil do Presidente da França, Nicolas Sarkozy - Brasília, 6 e 7 de setembro de 2009 - Declaração Conjunta“. Ministry of External Relations. 2011-yil 16-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 27-iyun.
- ↑ Brazil’s military elite sees France as country’s biggest threat, leaked report reveals France 24
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Fransiyaning Braziliyadagi elchixonasi rasmiy veb-sayti
- Braziliyaning Parijdagi elchixonasi (Wayback Machine saytida 2009-08-17 sanasida arxivlangan) rasmiy sayti