Boburiylar davlati bosh vazirlari roʻyxati
Bu maqola ayni damda faol tahrirlanyapti. Iltimos, mazkur ogohlantirish xabari sahifadan olib tashlanmagunga qadar sahifaga oʻzgartirishlar kiritmay turing. Aks holda, tahrirlar toʻqnashuvi yuz berishi mumkin. Bu sahifa oxirgi marta 12:09, 6-Dekabr 2023 (UTC) (3 oy avval) da tahrir qilingan. |
Boburiylar imperiyasining bosh vaziri Boburiylar hukmdori hukumatining eng yuqori martabali vaziri va imperatorning bosh maslahatchisi bo'lgan. Bu lavozim amalda Mug'allar imperiyasining hukumat boshlig'i vazifasini bajargan va boshqa vazirlarini boshqarish uchun javobgar edi. Quyidag Boburiylar davlatining bosh (sadr) vazirlari ( vazīr-e azam ) ro'yxati mavjud.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Boburiylar qo'l ostidagi eng katta amaldor va bosh vazir turli xil Boburiy hukmdorlari davrida Vakil, Vakil-us-Sultonat, Vazir, Devon, Devoni Alo va Devon Vazir kabi turli unvonlarga ega bo'lgan[1]. Bobur va Humoyun davrida bu lavozim vazirlikda kuchli siyosatchilarning kamligi va siyosiy to‘ntarishlar ko'pligi tufayli to‘liq rivojlanmagan edi. Shunga qaramay, har ikkala hukmdor davrida turli shaxslar bosh vazir lavozimiga teng bo'lgan lavozimlarga ko'tarilishgan. Humoyun davridagi islohotlar davomida Vakil va Vazir rollarini ajratishga harakatlar bo'lgan[2].
Akbar hukmronligining dastlabki yillarida bosh vazir lavozimini ilk bor rasmiy ravishda Bayramxon Vakil-us-Sulton sifatida qabul qilgan. U imperator ustidan sezilarli taʼsir koʻrsatgan. Vaqt o'tishi bilan Vakilning kuchi asta-sekin pasayib borgan[3]. Jahongir hukmronligi davrida Vakil lavozimi tugatilgan. Bundan keyin bu lavozim ham vazir deb nomlanadigan bo'lgan. Boburiy vazirlari ahl-i sayfdan (jangchilardan) emas ahl-i qalamdan (ilm ahli) tayinlangan[4]. Vakillik mansabining tugatilishi bilan bu lavozim ikki vazir va mir baxshi idoralariga boʻlinib, vazir moliya ishlari bo'yicha vazir, Mir baxshi esa harbiy ishlar vaziri bo'lgan[5][6]. Avrangzeb vafot etgunga qadar vazir lavozimi hech qachon podishohning hukmronligi uchun xavf tug'dirmagan, chunki vazir to'liq mustaqil harakat qila olmadi. Biroq, Avrangzeb vafotidan so'ng, vazir saroyda bosh vazir va moliya bo'yicha ishlarni to'liq o'z qo'liga olgan. Shuningdek podshohning bosh maslahatchisi lavozimiga ham ko'tarilgan[7].
Bosh vazirlar ro'yxati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tasviri | Ism | Davr | Muhim voqealar | Hukmdor | |
---|---|---|---|---|---|
Amir Nizomiddin Xalifa | 1526 | 1540 | Birinchi Panipat jangi | Bobur (1526 – 1530)
& Humoyun (1530 – 1540) | |
Qoracha Xon | 1540 | ? | U avval Qandahorning hokimi boʻlgan. Humoyun uni Boburiylar davlatiga vazir etib tayinlagan. | Humoyun (1530 – 1556) | |
Bayramxon[8] | 1556 | 1560 | Akbar اکبر اعظم (1556-1605) | ||
Munim Xon | 1560 | 1565 | |||
Muzaffarxon Turbatiy[9] | 1575 | 1579 | |||
Abul Fazl ibn Muborak[10] | 1579 | 1602 | |||
Sharif Xon[8] | 1605 | 1611 | Jahongir جہانگیر (1605-1627) | ||
Mirzo Gʻiyos bek[8] | 1611 | 1622 | |||
Osafxon[8] | 1622 | 1630 | |||
Afzalxon Sheroziy[8] | 1630 | 1639 | Shoh Jahon شاہ جہان (1628-1658) | ||
Islomxon Mashhadiy[8] | 1639 | 1640 | |||
Shayx Ilomiddin Ansariy[11] | 1640 | 1642 | |||
Sadullaxon[12] | 1642 | 1656 |
| ||
Mir Jumla[13] | 1656 | 1657 | Avrangzeb عالمگیر (1658-1707) | ||
Jafarxon[14] | 1657 | 1658 | |||
Fozilxon[15] | 1658 | 1663 | |||
Jafarxon[16] | 1663 | 1670 [17] | |||
Asadxon[18] | 1675 | 1707 | |||
Mun'im Khan Khan-i-Khanan[19] | 1707 | 1711 | Bahadur Shah I بہادر شاہ (1707-1712) | ||
Hidoyatullaxon Kashmiriy[20] | 1711 | 1713 | Jahandar Shah جہاندار شاہ (1712-1713) | ||
Zulfiqar Khan Nusrat Jung[21] | 1712 | 1713 | |||
Mir Rustam Ali Khan[8] | 1710 | 1737 | Farrukhsiyar فرخ سیر (1713–1719) | ||
Qutb-ul-Mulk Abdullah Khan Barha[22] | 1713 | 1720 |
| ||
Muhammad Amin Khan Turani[24] | 1720 | 1721 | Muhammad Shah محمد شاہ (1719-1748) | ||
Mir Qamar-ud-Din Khan Asaf Jah I[25] | 1721 | 1723 | |||
Roshan-ud-Daulah Zafar Khan[26][27] | 1724 | 1733 | |||
Mir Fazil Qamar-ud-Din Khan | 1733 | 1748 |
| ||
Safdar Jang[28] | 1748 | 1753 | Ahmad Shah Bahadur احمد شاہ بہادر (1748-1754) | ||
Intizam-ud-Daulah[29] | 1753 | 1754 | |||
Imad-ul-Mulk Feroze Jung[30] | 1754 | 1760 | Alamgir II عالمگیر دوم (1754-1759) | ||
(de-facto wazir-i-azam
(Original shahjada-wazir-i-azam |
1760
1760 |
1775
1784 |
Shah Alam II شاہ عالم دوم (1760-1806) | ||
Najaf Quli Khan[32] | 1772 | 1791 |
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Sharma, Gauri. Prime Ministers Under the Mughals 1526-1707. Kanishka, New Delhi, 2006. ISBN 8173918236.
- ↑ Sharma, Gauri. Prime Ministers Under the Mughals 1526-1707. Kanishka, New Delhi, 2006. ISBN 8173918236.
- ↑ Sharma, Gauri. Prime Ministers Under the Mughals 1526-1707. Kanishka, New Delhi, 2006. ISBN 8173918236. Sharma, Gauri (2006). Prime Ministers Under the Mughals 1526-1707. Kanishka, New Delhi. ISBN 8173918236.
- ↑ Satish Chandra. Medieval India: From Sultanat to the Mughals Part - II, 2005.
- ↑ Abdul Qadir Husaini (Saiyid.). Administration Under the Mughuls. the University of Michigan, 1952.
- ↑ Jagadish Narayan Sarkar. Mughal Polity. University of Michigan, 1984 — 132 bet.
- ↑ Gauri Pandit. Status And Role Of Prime Ministers Under The Mughals 1526 To 1707. Panjab University, Chandigarh, 2004 — 60 bet.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 Sharma, Gauri. Prime Ministers Under the Mughals 1526-1707. Kanishka, New Delhi, 2006. ISBN 8173918236.
- ↑ Satish Chandra. Medieval India: From Sultanat to the Mughals Part - II. Har-Anand Publications, 2005 — 136 bet.
- ↑ Alfred J. Andrea, James H. Overfield. The Human Record: To 1700. Houghton Mifflin — 476 bet. „Abul Fazl(1551-1602), the emperor's chief advisor and confidant from 1579 until Abul Fazl's assassination at the instigation of Prince Salim, the future Emperor Jahangir(r. 1605-1627)“
- ↑ Abraham Richard Fuller. The Shah Jahan Nama of 'Inayat Khan: An Abridged History of the Mughal Emperor Shah Jahan). University of Michigan, 1990 — 602 bet.
- ↑ Adolf Simon Waley. The Shah Jahan Nama of 'Inayat Khan: An Abridged History of the Mughal Emperor Shah Jahan, Compiled by His Royal Librarian : the Nineteenth-century Manuscript Translation of A.R. Fuller (British Library, Add. 30,777). Constable, 1927.
- ↑ Indian Institute of Public Administration. The Indian Journal of Public Administration: Quarterly Journal of the Indian Institute of Public Administration, Volume 22. The Institute, 1976.
- ↑ Indian History Congress - Proceedings: Volume 42. Indian History Congress, 1981.
- ↑ Indian History Congress - Proceedings: Volume 42. Indian History Congress, 1981.
- ↑ Indian Institute of Public Administration. The Indian Journal of Public Administration: Quarterly Journal of the Indian Institute of Public Administration, Volume 22. The Institute, 1976.
- ↑ Indian History Congress Proceedings: Volume 42. Indian History Congress, 1981.
- ↑ Krieger-Krynicki, Annie. Captive Princess: Zebunissa, Daughter of Emperor Aurangzeb. University of Michigan, 2005. ISBN 0195798376.
- ↑ Kaicker, Abhishek. The King and the People: Sovereignty and Popular Politics in Mughal Delhi. Oxford University Press, 3 Feb 2020. ISBN 978-0190070687.
- ↑ William Irvine. Later Mughals — 128 bet.
- ↑ John F. Richards, The New Cambridge History of India: The Mughal Empire (New York: Cambridge University Press, 1993), p. 262
- ↑ Encyclopaedia Britannica, Inc.. Britannica Guide to India. Encyclopaedia Britannica, Inc., 2009. ISBN 978-1593398477.
- ↑ C. K. Srinivasan. Baji Rao I, the Great Peshwa, 1962 — 22 bet.
- ↑ Encyclopaedia Britannica, Inc.. Britannica Guide to India. Encyclopaedia Britannica, Inc., 2009. ISBN 978-1593398477.
- ↑ Disha Experts. The History Compendium for IAS Prelims General Studies Paper 1 & State PSC Exams 3rd Edition. Disha Publications, 17 Dec 2018. ISBN 978-9388373036.
- ↑ Praveen Kumar. Complete Indian History for IAS Exam. Educreation Publishing, 2017 — 267 bet.
- ↑ Satish Chandra. Medieval India: Mughal Empire, 1526-1748, 1999. (Wayback Machine saytida 2023-07-02 sanasida arxivlangan)
- ↑ Disha Experts. The History Compendium for IAS Prelims General Studies Paper 1 & State PSC Exams 3rd Edition. Disha Publications, 17 Dec 2018. ISBN 978-9388373036.
- ↑ Khwaja, Sehar. "Fosterage and Motherhood in the Mughal Harem: Intimate Relations and the Political System in Eighteenth-Century India." Social Scientist 46, no. 5-6 (2018): 39-60. Accessed August 7, 2020. doi:10.2307/26530803.
- ↑ Khwaja, Sehar. "Fosterage and Motherhood in the Mughal Harem: Intimate Relations and the Political System in Eighteenth-Century India." Social Scientist 46, no. 5-6 (2018): 39-60. Accessed August 7, 2020. doi:10.2307/26530803.
- ↑ Bhatia, O. P. Singh. History of India, from 1707 to 1856 (en). Surjeet Book Depot, 1968.
- ↑ Rima Hooja. A History of Rajasthan. the University of Michigan, 2006 — 737 bet.