Alapayevsk

Alapayevsk
Alapayevsk; ruscha: {{{1}}}Алапаевск
	shahar
	; Bayroq ; Gerb
	57°51′0″N 61°42′0″E / 57.85000°N 61.70000°E
Mamlakat	Rossiya
Viloyat	Sverdlovsk
Hukumat
• Mer	Saygid Labazanovich Bilalov
Asos solingan	1635
Ilk eslatilishi	1639
Avvalgi nomlari	Alapaixa
Qachondan beri shahar	1781
Maydon	95 km2 (37 kv mi)
Markazi balandligi	135 m
Milliy tarkib	rus, tatar, ukrain va belorus
Konfessiyaviy tarkib	xristianlar, musulmonlar
Etnoxoronim	alapayevsklik
Telefon kodi	34346
Pochta indeks(lar)i	624600 — 624619
	Alapayevsk

Alapayevsk — Rossiyaning Sverdlovsk viloyatidagi shahar. Shahar okrugi maqomiga ega Alapayevsk shahri - munitsipalitetining maʼmuriy markazidir. Bu shahar tarkibiga kirmaydigan Alapayevsk munitsipalitetining mahalliy hokimiyatlari joylashgan joy ham hisoblanadi. Rasmiy ravishda Verxnyaya Sinyachixa shahar tipidagi aholi punkti munitsipalitetning markazi deb e'lon qilingan.

Shahar 1639 -yilda xuddi shu nomdagi daryo bo'yida, Neiva bilan qo'shilish joyida joylashgan Alapayxi qishlog'idan kelib chiqqan. 1781-yilda imperatoritsa Yekaterina II ning farmoni bilan Alapayevsk Perm gubernatorligi Alapayevsk tumanining markaziga aylangan shahar maqomini oldi. 1783 yilda shahar o'zining birinchi gerbini oldi.

Geografiyasi

U O'rta Uralning sharqiy yon bag'rida, Neyva daryosi (Ob havzasi), Alapayxa daryosining quyilishida, Sverdlovsk viloyatining markazida, Yekaterinburgdan 146 km shimoli-sharqda, Moskvadan 1847 km va Sankt-Peterburgdan 2483 km uzoqlikda joylashgan . Bu shahar Nijniy Tagil - Alapayevsk, Chelyabinsk - Kamensk-Uralskiy - Artyomovskiy - Alapayevsk - Serov temir yo'llarining tutashgan joyi, 65K-3504000 Yekaterinburg - Rej - Alapayevsk, 65K-55010 Nijniy -Salpaevsk mintaqaviy yo'llarining kesishmalari shahar hududidan oʻtgan.

Iqlimi mo'tadil sovuqqa yaqin, yil davomida, hatto quruq oylarda ham sezilarli yog'ingarchilik boʻlib turadi. O'rtacha havo harorati: +1,9°C. Yillik oʻrtacha yogʻin: 496 mmni tashkil etadi.

Eng qurg'oqchil oyi: mart, 15 mm yog'ingarchilikga ega. Eng koʻp yogʻingarchilik iyul oyiga toʻgʻri keladi, oʻrtacha 89 mmdir.

Iyul - yilning eng issiq oyi, o'rtacha harorati +18,7 °C. Yilning eng past oʻrtacha harorati yanvarda: −15,6 °C.

Tarixi

1639-yilda Alapaixa daryosidagi aholi punkti haqida birinchi eslatma Verxoturye boyar o'g'li Andrey Miropolsev bilan bog'liq. 1696-yilda Neiva daryosidagi Alapaixa yaqinida temir rudasi topilgan. 1702-yilda Alapaixa daryosida davlat temir zavodi qurilishi boshlandi. Shu paytdan boshlab Alapaixa qishlog'i zavod shaharchasiga aylandi.

1781-yilda Alapayevsk tumani tashkil etildi, uning markazi Alapayevsk bo'lib, Yekaterina II tomonidan shahar maqomini oldi. 1783-yilda shaharning birinchi gerbi tasdiqlandi. 1796-yil 12-dekabrda tumanning viloyatlarga yangi bo'linishi sodir bo'ldi, Alapayevsk tumani tugatildi, Alapayevsk shahri Perm viloyatining viloyat shahri maqomini oldi.

1941-yil 9-sentyabrda RSFSR Sverdlovsk viloyat ijroiya qo'mitasining qarori bilan Alapayevsk viloyat bo'ysunadigan shahar maqomini oldi.

1963-yil 1-fevralda Alapayevsk shahar ishchilar deputatlari kengashi Sverdlovsk viloyat (sanoat) ishchilar deputatlari kengashiga o'tkazildi ^[2].

Alapayevsk shahidlari

1918-yil 20-maydan Romanovlar imperator oilasining a'zolari Alapayevskda Napolnaya maktabida saqlanadi va 17-iyuldan 18-iyulga o'tar kechasi: Buyuk knyaz Sergey Mixaylovich, Buyuk knyaginya Yelizaveta Fedorovna, imperator qonidan kelib chiqqan knyazlarKonstantin Konstantinovich, IoannKonstantinovich, Igor Konstantinovich, knyaz Vladimir Paley, Fyodor Remez, Buyuk knyaz Sergey Mixaylovichning menejerlik ishlari bo'yicha xodimasiVarvara (Yakovlev)lar oʻldirildi.

Alapayevsk shahridan 18 km uzoqlikda, Nijnyaya Selimskaya konida minaga tashlandi va ularga granatalar uloqtirildi. 1995-yilda ushbu maskanda rus cherkovining yangi shahidlari va konfessorlari nomiga monastir tashkil etildi .

Tarixiy ko'cha nomlari

Bolsheviklar hokimiyat tepasiga kelishi bilan inqilobdan oldingi Alapayevskdagi ko'cha nomlarining aksariyati o'zgartirildi ^[3].


Inqilobdan oldingi nomlari	Zamonaviy (Sovet tuzumi) nomlari
Bolshoy Alekseyev koʻchasi	Lenin
Zapadnaya koʻchasi	Efim Solovyova
Zavodskaya koʻchasi	Kirov
Ekaterininskaya ko'chasi	Frunze
Sobolevskaya ko'chasi	Bratya Smolnikov
qirg'oq ko'chasi	Pavlova
Pushkinskaya ko'chasi	Pushkin
Gospitalnaya	Vera Shlyapina
Irbitskaya ko'chasi	Sofiya Perovskaya
Bogadelnaya ko'chasi	Bratya Serebryakov
Susaninskaya ko'chasi	Bratya Ostanin
Konyushennaya ko'chasi	Pavel Abramov
Protopopovskaya ko'chasi	Roza Lyuksemburg
qishloq ko'chasi	Perminova
Kokuy ko'chasi	Volodarskiy
Novaya ko'cha	Uritskiy
Barabinskaya ko'chasi	Pervoye Soveti
Zelenaya ko'cha	Zashitnikov
Shaytanskaya ko'chasi	Tyurikov
Orlovskaya ko'chasi	Krasnix Orlov
Vogulskaya ko'chasi	Kolnogorov
1-Rudnichnaya ko'chasi	Igor Sichev
2-Rudnichnaya ko'chasi	Gertsen
3-Rudnichnaya ko'chasi	Yuniye geroyev

Diqqatga sazovor joylari

Alapayevsk metallurgiya zavodi

Bugungi kunda Alapayevsk markazida eski metallurgiya markazining shakllari saqlanib qolgan. Bu 1704-yilda qurilgan bolg'a ustaxonasining eskirgan binosi bo'lib, bu ustaxonani O'rta Uraldagi eng qadimgi tosh binoga aylantiradi.

Muzeylari

Rossiyadagi birinchi gidroturbina ixtirochisi I. E. Safonov Alapaevsk zavodida ishlagan. Uning uyida Roza Lyuksemburg koʻchasi, 30-uyda Alapayevsk o'lkashunoslik muzeyi joylashgan. Bino 2018-yilda ta'mirlangan.

XX asr boshlarida Alapayevsk 1905-yil 8-martda Rossiyada birinchi ishchilar deputatlari Soveti tuzilgan shahar sifatida tarixga kirdi . Bino Lenin koʻchasidagi 18-uy ushbu tashkilot faoliyati bilan bog'liq.

P. I. Chaykovskiy bolaligining bir qismini Alapayevskda o'tkazdi. Tadqiqotchilar bastakorning ko'plab asarlarini uning hayotining Alapayevsk davrining ta'siri bilan bog'lashadi. Chaykovskiylar yashagan uyda bastakorning bolalik davri muzeyi tashkil etilgan (Lenin ko'chasi, 30). Muzeyning ikkinchi qismida musiqa asboblari kolleksiyasi (uch xona) joylashgan.

Ibodatxonalari

Qadimgi Avliyo Troitskiy kafedral sobori (Chaykovskiy ko'chasi, 19) Oʻrta Uraldagi birinchi^{[768 kundan beri manba koʻrsatilmadi]} tosh ibodatxona. U 1702-yilda parishionerlar hisobidan qurilgan. XIX asrning birinchi yarmida qayta qurilgan. 300 yilligini nishonlash uchun sobor parishionerlar hisobidan qayta tiklandi. Qayta tiklashni tashkil etishda I. D. Samoylov yordami katta. Ma'badning yonida bozor maydoni mavjud bo'lib, u Rabbiyning uyiga qaraydi.

Perminova koʻchasi, 1-uyda Yekaterina sobori joylashgan. Ma'bad XX asr davomida ishlagan.

Inqilobdan oldin Alapayevskda Sovet davrida vayron qilingan Aleksandr Nevskiyning tosh pravoslav sobori bor edi. Hozirda uning o'rnida Inqilob maydoni joylashgan.

Transporti

Temir yo'l transporti

Alapayevsk stansiyasida temir yoʻl uzeli mavjud. Filial yo'nalishlari: Nijniy Tagil, Serov va Kamensk-Uralsklardir. Uzel Yekaterinburg, Nijniy Tagil, Serov, Sosva va Artyomovskga shahar atrofi poyezdlari orqali ulanadi . Ilgari (2010 yilgacha) Yekaterinburg - Alapaevsk - Serov yo'nalishi bo'yicha yo'lovchilar xizmati mavjud edi. Chiziqlar barcha yo'nalishlarda bitta yo'ldir. Nijniy Tagil va Kamensk-Uralskiy temir yo'llari elektrlashtirilgan, Serovgacha - teplovoz yoʻli tortilgan. Shahar atrofidagi poyezdlardan tashqari, Alapayevsk va Nijniy Tagil o'rtasida temir yo'l avtobusi ishlaydi.

Alapayevsk tor temir yo'li

Alapayevsk tor o'lchovli temir yo'l (ATTY) - Rossiyada, sobiq SSSRda va butun dunyoda 750 mm bo'lgan eng yirik tor temir yo'llardan biri. Alapayevskda tor temir yo'li ^[4] va Alapayevsk-2 yo'lovchi stansiyasining harakat tarkibiga xizmat ko'rsatadigan depo mavjud. ATTY deposi hududida temir yo'l muzeyi ochilgan.

Alapayevsk tor temir yoʻl turlari
Alapayevskdagi depo
Yo'l panoramasi
Kirtomka daryosi ustidagi ko'prik
Yuqori Sinyachixa orqali o'tadigan poyezd
Muratkovo stansiyasi
Muratkovodagi ko'prik

Avtotransporti

Ichki va shahar atrofida avtobus qatnovi mavjud. Kichik avtobus bekati bor. Alapayevsk shahriga Yekaterinburg, Nijniy Tagil va uning atrofidagi shaharlardan shaharlararo avtobusda borish mumkin. Kichik avtobuslar esa shaharlararo yo'nalishlarda ishlaydi.

Rejalashtirilgan ichki yo'nalishlar:

1-son ShMShsi - Ishchilar shaharchasi
2-son ShMShsi - Zapadniy turar-joyi
3-son ShMShsi - Pionerov - Neivo-Alapaixa
4-son Sangorodok shahri- Mujestva
6-sonli markaziy shahar kasalxonasi - G'alaba maydoni - ishchilar shaharchasi
7-son ShMShsi - "Stroydormash" zavodining maydoni - Stankozavod maydoni
8-son ShMShsi - Stankozavod maydoni - "Stroydormash" zavodi maydoni
9-son ShMShsi - Sangorodok shahri

Ekologiyasi

2018-yilda oʻtkazilgan kuzatishlar natijalariga koʻra, atmosfera havosining ifloslanish koʻrsatkichi ruxsat etilgan meʼyorlardan oshib ketgan, biroq aholi uchun zararli emas ^[5].

2018-yilda “Alapayevsk kanali” MKK tomonidan suvdan foydalanish hajmi 1,97 million kub metrni tashkil etdi. Xuddi shu yili Alapayevskda mikrobiologik ko'rsatkichlar bo'yicha tarqatish tarmog'idagi qoniqarsiz namunalar foizining o'rtacha mintaqaviy qiymatidan oshib ketganligi aniqlandi ^[5].

Alapayevskning ekologik xavfsizligiga tahdid bu o'rmon maydonlari, daryolar tekisliklari va yo'l chetlarining ruxsat etilmagan chiqindilar bilan ifloslanishi va axlatlanishi hisoblanadi ^[6].

Ta'limi

Maktablar

1-sonli umumiy oʻrta taʼlim maktabi
2-sonli umumiy oʻrta taʼlim maktabi
4-sonli boshlangʻich maktabi (oldingi 3-sonli)
4-sonli umumiy oʻrta taʼlim maktabi
5-sonli umumiy oʻrta taʼlim maktabi
5-sonli maltabning boshlangʻich taʼlim maktabi
10-sonli umumiy oʻrta taʼlim maktabi
12-sonli umumiy oʻrta taʼlim maktabi
Boshlangʻich maktab (12-sonli umumiy oʻrta taʼlim maktabi filiali)
15-sonli umumiy oʻrta taʼlim maktabi № 15-sonli matabning kechki ummumiy oʻrta taʼlim maktabi
P.I.Chaykovskiy nomidagi bolalar sanʼat maktabi
Rassomlik sanʼati bolalar maktabi
Ixtisoslashtirilgan umumiy oʻrta taʼlim maktab-internati
"Sozvezdiye" bolalar maktabi

Oliy oʻquv yurtlari

Alapayevsk sanoat texnikumi
Alapayevsk professional-pedagogik kolleji
Alapayevsk koʻp tarmoqli texnikumi
Alapaevskdagi Nijniy Tagil tibbiyot taʼlimi markazi filiali
Uralsk sanoat-iqtisodiyot texnikumi Alapayevsk filiali
B.N.Yelsin nomidagi Uralsk federal universiteti Alapavesk filiali

Ommaviy axborot vositalari

Bosma nashrlari

"Alapayevsk" gazetasi
"Alapayevskaya iskra" gazetasi

Televideniyesi

2019-yil 1-sentabrda yer usti analog televideniyesi butunlay to‘xtatildi. DVB-T2 er usti raqamli televideniyesi 31 va 56 ta telekanalda (20 ta telekanal va 3 ta radiostantsiya) efirga uzatiladi. DVB-T 2015-yil 1-fevraldan boshlab shaharda translyatsiyasini toʻxtatdi. Kabel televideniesi (44 ta telekanal) mavjud. 3 ta provayder IPTV xizmatlarini taqdim etadi. Alapaevskaya TV tahririyatining dasturlari ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarda nashr etilgan

Radiostansiyalari

Chastotasi MGts	Nomi	RDS	Formati	Quvvat, kVt	Telemarkaz	Vaqt
100.20	Domashnoye Radio	+	Mahalliy yangiliklar / Tarixiy ma'lumotlar / Shahar va viloyat voqealari	0.1	Frunze ofisi / A. Xarlova masti	0-24
101.10	Radio Rossii / Radio Urala	-	Yangiliklar / suhbat radiosi	0.1	P. Morozova,	5-1
101.80	Russkoye Radio / Radio Shatl	-	Yangiliklar / Rus pop musiqasi	0.1	Korobkina ofisi, 14 / Moskva masti,7A	0-24
103.10	Volna FM	+	Zamonaviy pop/klub musiqasi	0.1	P. Morozova masti, 16	0-24
104.60	Radio Voskresenye	-	pravoslavlar uchun	0.1	P. Morozova masti, 16	0-24