Akne mexanikasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Akne mexanikasi — bu kiyim (kamar va tasma) yoki sport anjomlari (futbol dubulgʻalari va yelka yostiqlari) dan yuzaga keladigan ishqalanish kabi teriga takroriy jismoniy shikastlanishdan keyin kuzatilgan akneform portlash [1][2] :499[3]. Ushbu mexanizmlarga qoʻshimcha ravishda, terining havoga yetarlicha taʼsir qilmasligi ham akne mexanikasining shakllanishiga yordam beradi. Koʻpkina holatlarda doimiy ishqalanadigan terida paydo boʻladigan toshma deb xato qiladi, lekin aslida bu akne mexanikasining buzilishidir. „Akne“ atamasining oʻzi teridagi soch follikulalari (shuningdek, teshiklar deb ataladi) yog ', oʻlik teri hujayralari, bakteriyalar yoki kosmetika mahsulotlari bilan tiqilib qolishi va nuqtalarning paydo boʻlishini tasvirlaydi. Bu turi, hajmi va shakli jihatidan farq qilishi mumkin, ammo ularning paydo boʻlishining yagona asosi bir xil — teshikdagi yog 'bezi tiqilib qoladi va baʼzida infeksiyalanadi, bu infeksiyaga qarshi kurashish uchun yiring hosil qiladi va keyinchalik shish paydo boʻlishiga olib keladi, teri ustida qizil lezyonlarpaydo boʻladi.

Belgi va xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dastlabki bosqichdagi belgilar va alomatlarni koʻrish qiyin boʻladi. Bir qarashda, akne mexanikasi boshqa akne turlariga juda oʻxshash koʻrinadi. Biroq, u qanday paydo boʻlganligi bilan farq qiladi. Koʻp akne gormonlar, teridagi yog 'ishlab chiqarish miqdori va genetik moyillik bilan bogʻliq. Akne mexanikasi koʻpincha ortiqcha bosim, issiqlik va teriga ishqalanish natijasida hosil boʻlgan terining tirnash xususiyatiga bogʻliq boʻladi.

Doimiy teridagi ishqalanishlar, dastlab qoʻpol boʻlib, keyin terlash yoki koʻproq ishqalanish kabi davomli tirnash xususiyati bilan akne oʻxshash boʻshliqlar paydo boʻla boshlaydi. Agar terining uzoq vaqt davomida tirnash xususiyati davom etsa, kattalashib, qizarib ketadigan yanada jiddiy akne leziyoni paydo boʻladi. Ular papulla deb ataladigan kichik, qizil tender boʻlaklari koʻrinadi. Taʼsir qilingan hudud atrofida ham oq dogʻlar va qora nuqtalarning kombinatsiyasi boʻlishi mumkin, farq shundaki, oq nuqtalar yopiq va tiqilib qolgan teshiklar, qora nuqtalar esa tiqilib qolgan, ammo ochiq teshiklardir. Alomatlari insonning teri turiga qarab ham farq qilishi mumkin; haddan tashqari yogʻli yoki quruq teri akne mexanikasi rivojlanishi ehtimolini oshiradigan bir qator alomatlarga olib kelishi mumkin[4][5].

Sabablari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Terini qayta-qayta ishqalash, masalan, pottfel ilmoqlari yelkangizga ishqalanishi yoki dubulgʻaning iyagingizga ishqalanishi terini bezovta qiladigan va akne mexanikasini keltirib chiqaradigan harakatlardir.

Akne mexanikasi — bu teriga ishqalanish, issiqlik yoki bosim tufayli kelib chiqadigan oʻziga xos akne turi. Ayniqsa, teriga havo taʼsir qilmasa paydo boʻladi. Bu odatda sportchilarda uchraydi, chunki, ularda qattiq kiyimdan terlash, doimiy ishqalanadigan teri toshma paydo boʻlishiga olib kelishi mumkin. Toshma kabi koʻrinishi mumkin boʻlgan narsa aslida akne mexanikasi. Akne mexanikasi paydo boʻlishining yana bir keng tarqalgan joyi — bu sizning mobil telefoningizni ushlab turgan yuzning yon tomonlarida, ayniqsa unga qoʻshilgan bakteriyalar bilan.

Baʼzi odamlar akne mexanikasi rivojlanishiga koʻproq moyil boʻladi. Ushbu turdagi akne bilan kasallangan odamlarning eng katta guruhi yigirma yoshli oʻsmirlar va yoshlardir, ularda orqa, yelkalari va dumbalarida akne bilan bogʻliq muammolar uchrab turadi.

Koʻpincha „ zimpara aknesi“ deb taʼriflangan, kichik, ammo qoʻpol akne leziyonlari sifatida tavsiflangan, ammo teginishda silliqlash qogʻozi kabi his etadigan akne turiga ega boʻlgan. Boshqa odamlarda ham akne mexanikasi rivojlanishiga koʻproq moyil boʻladi.[5] [6].

Mexanizmlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Akne mexanikasi, ayniqsa, bu tirnash xususiyati keltirib chiqarish uchun teri ustida ishlaydigan mexanik va issiqlik stressi tufayli tetikdir. Ushbu stress omillariga duchor boʻlgan teri dastlab oʻzini himoya qilish uchun qattiqroq sirt hosil qiladi, ammo agar teri doimiy ravishda bu bosimga duchor boʻlsa, u tirnash xususiyati va toshma hosil qiladi. Ayni shu nuqta akne mexanikasi sifatida shakllanadi.

Issiq iqlimda boʻlganingizda yoki ishlayotganingizda va tana harorati koʻtarilsa, issiqlik teringizdagi teshiklarning ochilishiga olib keladi. Teshiklarning kengayishi bakteriyalar, yog 'va oʻlik teri hujayralarining teshiklarda toʻplanishi va ularni yopishini osonlashtiradi. Tanangizdagi har bir teshikda mayda soch follikulasi mavjud va ularning tiqilib qolishi soch follikulalaridagi tirnash xususiyati va yalligʻlanishiga moyil boʻladi, natijada shu sohada nuqtalar paydo boʻladi. Oq qon hujayralari yalligʻlanish joyini suv bosadi va ular oʻlgandan soʻng, teshik yuzasida toʻplanib, „oq bosh“ deb ataladigan narsaga olib keladi. Odam terisida nuqtalar paydo boʻlganda, yiring toʻplanadi, unda oʻlik oq qon hujayralari mavjud boʻlib, ular dastlab yalligʻlanishni tarqatish uchun hosil boʻladi.

Stress omillarining davom etishiga qarab, yalligʻlanishli sivilceler tugun va oʻsimtalarga aylanishi mumkin, bular terining chuqurroq ildiz otgan akne shakllarining boshqa bir ogʻir turlari hisoblanadi [4] [7][8].

Diagnostikasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Akne mexanikasi dermatolog shifokor tomonidan fizik tekshiruv orqali aniqlanishi mumkin. Koʻproq ekstremal holatlarda, patologiyani tekshirish uchun teri biopsiyasi amalga oshiriladi.

Bemorda akne mexanikasi rivojlanishida rol oʻynashi mumkin boʻlgan turli xil akne turlarini keltirib chiqaradigan muayyan sharoitlarga irsiy moyilligi bor-yoʻqligini aniqlash uchun oila va tibbiy tarix ham koʻrib chiqiladi. Misol uchun, agar bemorning ota-onasida akne boʻlsa, ularda ham shunga oʻxshash muammolar boʻlishi ehtimoli juda katta. Muammolar oʻlik teri hujayralarining haddan tashqari koʻp ishlab chiqarilishi yoki tiqilib qolish tendentsiyasi yuqori boʻlgan teshiklardan iborat boʻlishi mumkin[9].

Davolash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Akne mexanikasining toʻgʻridan-toʻgʻri davosi aniqlanmagan, ammo uning paydo boʻlishini kamaytirish uchun profilaktika choralari mavjud. Teri yuzasida qoʻshimcha ishqalanish yoki issiqlikni ushlab qolishning oldini olishning eng aniq yechimi — bu keng kiyim kiyish yoki nafas oladigan matolardan tikilgan kiyimlarni kiyish, ayniqsa mashq qilish, sport oʻynash yoki piyoda yurish kabi jismoniy mashqlar paytida..Boʻsh kiyimlar unchalik ishqalanmaydi va teriga mexanik stressni keltirib chiqarmadii. Sintetik matodan tikilgan kiyim kiyish oʻrniga, paxta materiallarini tanlash teridagi issiqlik taʼsiridan xalos boʻlishga yordam beradi va terni teshiklarda ushlab turmaydi. Har qanday jismoniy mashqlardan soʻng darhol dush qabul qilish terini iloji boricha toza saqlashga yordam beradi. Terini namlash uchun terini parvarish qilish rejimiga rioya qilish ham yordam beradi. Salitsil kislotasi yoki benzoil peroksid bilan maxsus terini parvarish qilish vositalaridan foydalanish terini yumshoq tarzda eksfoliatsiya qilishga va bakteriyalardan xalos boʻlishga yordam beradi. Yuzni tozalash vositasidagi ushbu kimyoviy moddalarning ikkalasi ham juda sezgir teriga ega odamlarda qichishish hissini yaratishi mumkin. Dermatolog bilan maslahatlashgandan soʻng, boshqa topikal malhamlardan foydalanish mumkin [4] [10][11].

Prognozi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Akne mexanikasining uzoq muddatli taʼsiri, agar terining ishqalanishi davom etsa, akne leziyoni uchragan sohalarda potentsial chandiq va terining rangi oʻzgarishi mumkin. Bu oʻlimga olib keladigan holat emas va akne issiqlik va bosim taʼsiridan qochganidan keyin oʻz-oʻzidan oʻtib ketadi va terini toza tutsa, teshiklar tiqilib qolmaydi [12].

Epidemiologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Akne mexanikasi sport bilan shugʻullanadiganlar, issiq iqlimdagi askarlar, oʻsmirlar va yoshlar orasida eng keng tarqalgan. Sportchilar va askarlar terlash paytida doimo terisini ishqalayotgan jihozlari va kiyimlarida toshmalar paydo boʻlishi mumkin, bu esa akne mexanik shikastlanishiga aylanadi. Erkaklar odatda akne mexanikasi rivojlanishiga koʻproq moyil boʻlishadi, chunki ular bezlarida koʻproq yog '(shuningdek, sebum deb ataladi) ishlab chiqaradi, garchi ularning bezlari aslida ayollarnikidan kichikroq boʻlsa ham. Bu, shuningdek, erkaklarda akne paydo boʻlgandan keyin uzoq vaqt muammo boʻlib qolishining sababidir. Umuman olganda, akne ota-onadan bolaga meros boʻlib oʻtadi, shuning uchun genetika ham muhim rol oʻynaydi. Allaqachon aknesi boʻlgan va tiqilib qolgan koʻzalarni hosil qiladigan muammoli teri turiga ega boʻlgan odamlarda ham akne mexanikasi rivojlanishi ehtimoli koʻproq[13].

Tajriba yoʻnalishlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Garchi akne mexanikasi va uni keltirib chiqaradigan issiqlik yoki bosim stressi bilan bogʻliq boʻlmasa ham, tananing va yuzning turli joylarida paydo boʻladigan akne bilan bogʻliq turli organlarning sogʻligʻiga oid koʻplab tadqiqotlar hali ham mavjud emas. Ularning oʻzaro bogʻliqligi kelajakdagi tadqiqotlarda oʻrganilishi mumkin[14].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Teri kasalliklari roʻyxati

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Freedberg, et al. (2003). Fitzpatrick’s Dermatology in General Medicine. (6th ed.). Page 685. McGraw-Hill. ISBN 0-07-138076-0.
  2. ↑ Rapini, Ronald P.. Dermatology: 2-Volume Set. St. Louis: Mosby, 2007. ISBN 978-1-4160-2999-1. 
  3. ↑ Basler, R. S. (August 1992). "Acne mechanica in athletes". Cutis 50 (2): 125–128. ISSN 0011-4162. PMID 1387355. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1387355/. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 „Acne - Symptoms and causes“ (en). Mayo Clinic. Qaraldi: 2020-yil 18-iyun.
  5. ↑ 5,0 5,1 „What Is Acne Mechanica? - Acne Center - Everyday Health“ (en). EverydayHealth.com. Qaraldi: 2020-yil 18-iyun.
  6. ↑ „Acne: sandpaper acne“. www.pcds.org.uk. Qaraldi: 2020-yil 18-iyun.
  7. ↑ Praderio. „Here's what actually hides inside your pimples“. Insider. Qaraldi: 2020-yil 18-iyun.
  8. ↑ Mazhar, Momina; Simpson, Meagan; Marathe, Kalyani (July 2019). "Inner thigh friction as a cause of acne mechanica". Pediatric Dermatology 36 (4): 546–547. doi:10.1111/pde.13817. ISSN 1525-1470. PMID 30883890. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30883890/. 
  9. ↑ „Skin biopsy - Mayo Clinic“. www.mayoclinic.org. Qaraldi: 2020-yil 18-iyun.
  10. ↑ „6 Ways To Prevent Body Acne“. www.dermalogica.com. Qaraldi: 2020-yil 18-iyun.
  11. ↑ „Which Is Better for Acne, Salicylic Acid or Benzoyl Peroxide?“ (en). Healthline. Qaraldi: 2020-yil 18-iyun.
  12. ↑ „Skin Experts“ (en-US). asds.net. Qaraldi: 2020-yil 18-iyun.
  13. ↑ Darcey. „Is Acne Genetic?“. Pathway Genomics Laboratory (2018-yil 23-mart). 2020-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 19-yanvar.
  14. ↑ „Acne face map: Causes of breakouts“ (en). www.medicalnewstoday.com. Qaraldi: 2020-yil 18-iyun. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Akne_mexanikasi&oldid=4184672" dan olindi