Sayyida Nafisa
| Nafīsah bint Al-Ḥasan | |
|---|---|
|
Fayl:Masjid having Nafisa Mausoleum side by,Cairo.jpg Nafisa maqbarasi | |
| Tavalludi |
Nafisa 145-hijriy yil Makka, Hijoz |
| Vafoti |
208-hijriy yil Qohira, Misr |
| Turmush oʻrtogʻi | Is-ḥāq al-Muʾtamin |
| Bolalari | Qosim, Ummu Kulsum |
| Otasi | Hasan ibn Zayd ibn Hasan |
Sayyida Nafisa (vaf. 208 hijriy / 830 milodiy), toʻliq ismi As-Sayyidah Nafisah bint Amir al-Moʻminin Al-Hasan al-Anvar ibn Zayd al-Ablaj ibn Al-Hasan ibn 'Aliạiḱalibah ibn Alibahiyah (arabcha: ٱلسَّيِّدَة نَفِيْسَة بِنْت أَمِيْر ٱلْمُؤْمِنِيْن ٱلْحَسَن ابْن زَيْد ٱلْأَبْلَج ابْن ٱلْحَسَن ابْن عَلِي ابْن أَبِي طَالِب ٱلْعَلَوِيَّة ٱلْحَسَنِيَّة), Islom dinining paygʻambari Muhammad s.a.vning ayol avlodi, islom olimasi va oʻqituvchisi edi. Sunniy imom Muhammad ibn Idris ash-Shofeʼiydan saboq bergan[1]Misrning eng mashhur ayol hadis olimasidir.[2]
Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
U taxminan 762-yilda Makkada, Muhammad s.a.v ning nabirasi Al-Hasanning oʻgʻli Zayd al-Ablajning oʻgʻli Al-Hasan al-Anvarning oilasida tugʻilgan. U keyingi hayotini Qohirada oʻtkazdi, u yerda uning nomi bilan atalgan masjid bor.
Nikoh va faoliyat[tahrir | manbasini tahrirlash]
U Jaʼfar as-Sodiqning oʻgʻli, Muhammadning avlodi Is-haq al-Mu’tamin (إِسْحَاق ٱلْمُؤْتَمِن) ga turmushga chiqdi. U bilan birga Hijozdan Misrga hijrat qildi. Ularning ikki farzandi bor edi: Qosim ismli oʻgʻli va Ummu Kulsum ismli qizi.[3]
Uning shogirdlari uzoq joylardan kelishgan va ular orasida sunniy fiqhdagi Shofeʼiy mazhabining orqasida turgan Shofi’iy ham bor edi. U uning taʼlimiga moliyaviy homiylik qilgan.[4] Ibn Kasir „Al-Bidoya va al-nihoya“ da u haqida quyidagi gapni rivoyat qiladi:
U badavlat ayol edi, odamlarga, ayniqsa, shollarga, og'ir kasallarga va boshqa barcha kasallarga ko'p yaxshilik qilardi. U dindor, zohid va fazilatli edi. Imom Shofe'iy Misrga kelganida u zotga yaxshilik qilgan, ba'zan Shofe'iy Ramazon oyida unga imomlik qilgan.
— Ibn Kasir[2], Ibn Kasir
Imom Shofeʼiyga taʼsiri[tahrir | manbasini tahrirlash]
Imom Shofeʼiy sunniy fiqhining yana bir buyuk imomi Molik ibn Anasning[5] shogirdi boʻlgan, u Imom Abu Hanifa kabi Imom Jaʼfarning shogirdi boʻlgan.[6] Aytishlaricha, Shofeʼiy Qohiraga kelganidan soʻng Nafisadan hadis tinglashga chaqirgan.[7] U Nafisaning uyida tez-tez mehmon boʻlib, masjidida maʼruzalarini tinglab, tarixchilar rivoyat qilganidek, undan duo va barokat soʻragan.
Shofeʼiy kasal boʻlib, oʻlim yaqinlashayotganini his qilgach, darhol vasiyatnoma yozgan va unda Nafisa janoza namozini oʻqishini sharaf bilan kutishi haqida aytib oʻtgan. Imom vafotidan keyin uning jasadini uyiga olib borishdi va u yerda namoz oʻqidilar. Xabarlarga koʻra, „Nafisaning mashhurligi, shon-sharafi, xalq orasida hurmati“ boʻlmasligi mumkin emas.[8]
Zohidalik va moʻjizalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Maʼlum qilinishicha, Nafisa zohid hayot tarzini oʻtkazgan. Uning jiyani Zaynab xolasi uch kunda bir marta ovqatlanib, yonida boʻsh savat olib yurgani, har gal kichik bir narsa yegisi kelganida qoʻlini ichkariga solib, Alloh tomonidan yuborilgan narsani topib olganiga guvoh boʻlgan. Bir kuni Sayyida Nafisaning hayot tarzidan taʼsirlangan Zaynab xolasidan: „Siz oʻzingizmi asrashingiz kerak“, deb aytdi. U shunday javob berdi: „Robbimga yetib borgunimcha oʻzimni qanday saqlayman? Mening oldimda juda koʻp toʻsiqlar borki, ularni muvaffaqiyatlilardan boshqa hech kim bosib oʻtolmaydi.“ dedi.
Nafisaning umri davomida va oʻlimidan keyin 150 dan ortiq moʻjizalar koʻrsatilgan. Qohiraga o'rnashib olgandan so'ng, u qo'shni musulmon bo'lmagan oilaning shol bo'lgan qizini davolaganida mo''jiza yuz berdi. Bir kuni qizi Nafisaning uyida qolibdi, onasi bozorga doʻkonga ketayotgan ekan. Nafisa namozdan oldin tahorat olgach, bir necha tomchi suv qizga tegibdi va qiz qimirlay boshlabdi. Nafisa namoz oʻqiyotganda qiz oʻrnidan turib, kelayotgan onaning oldiga yuguribdi, u bir vaqtning oʻzida larzaga tushib, xursand boʻlib ketibdi. O'sha mo''jizadan keyin butun oila va boshqa qo'shnilar Islomni qabul qilibdilar.[9]
Uning oʻlimidan keyin bir baxtsiz hodisa yuz bergan. Baʼzi oʻgʻrilar uning masjidiga kirib, oʻn oltita kumush chiroqni olib ketishgan. Ular darhol qocha boshlagan, lekin eshiklarni topa olishmagan. Ular xuddi qafasga tushgandek, qamalib qolishgan. Ertasi kuni ertalab ular topilib, qamoqqa tashlangan.[9]
Merosi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Uning taqvosi shu darajada mashhur ediki, odamlar undan duo soʻrash uchun uzoq-yaqindan kelishar edi. Hagiograflar uning Ahl ul-Bayt („Ahli Muhammad“)ning marhamatini soʻrab kelgan olomon tufayli Misrni tark etish qarorini aytib, ibodatga oz vaqt qoldirgan. Biroq Misr hokimi As-Sirri ibn al-Hakam va xalqning Misrni tark etmaslik haqidagi iltimoslari uni qolishga ishontirdi. Uning yordam soʻraganlar uchun toʻgʻridan-toʻgʻri yoki ibodat orqali koʻrsatgan moʻjizalari, masalan, koʻr bolani davolashi, Nil daryosi kutilgandek bir yil koʻtarilmasa uni koʻtarishi, kemaning choʻkib ketishining oldini olish, kambagʻal ayolga yordam berish kabi koʻplab rivoyatlar keltiriladi. U oʻz umrini oilasini boqish uchun jun yigirish, shafoati orqali mahbusni ozod qilish va odamlarning qiyinchiliklarini koʻrish bilan oʻtkazdi.
Sayyida Nafisa, Sayyida Ruqayya va Sayyida Zaynab binti Ali anʼanaga koʻra Madinaning homiysi hisoblanadilar.[10] Bundan tashqari, bu Fotimiylar xalifaligi davrida paygʻambarning ayol qarindoshlari uchun homiylik qilingan besh mashhaddan biri edi. Qolgan toʻrt ziyoratgoh Sayyid Ruqayya, Sayyid Zaynab, Ummu Kulsum va Otikaga bagʻishlangan edi.[11]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Imam Metawalli ash-Sha`rawi, „Nafisa at-Tahira: Rare Lady Saint of the Egyptians (excerpted from From the Light of Ahl al-Bayt: My Spiritual Experiences Unveiled)“, The Muslim Magazine, As-Sunnah Foundation of America, 2019-06-26da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2022-07-13
- ↑ 2,0 2,1 Ibn Kathir, Al-Bidayah wa al-nihayah, sub Anno 208.
- ↑ Zayn Kassam „Remembering Fatima and Zaynab: Gender in Perspective“,. The Shi'i World Farhad Daftory: . I.B Tauris Press, 2015.
- ↑ Aliyah. „Great Women in Islamic History: A Forgotten Legacy“. Young Muslim Digest (2-fevral 2015-yil). Qaraldi: 18-fevral 2015-yil.
- ↑ Dutton, Yasin, The Origins of Islamic Law: The Qurʼan, the Muwaṭṭaʼ and Madinan ʻAmal, 16-bet
- ↑ „Imam Ja'afar as Sadiq“. History of Islam. 2015-yil 21-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 27-noyabr.
- ↑ Al-Yafii, Mir’at al jinan, ii.43
- ↑ Inb Al-'Imad, Shadharat al-Dhahab, ii. 21
- ↑ 9,0 9,1 Fa
- ↑ Ismaili Institute of Studies. „The Patron Women Saints of Cairo“. Ismaili Institute of Studies. Ismaili Institute of Studies.
- ↑ Williams, Caroline (1985). „The Cult of the 'Alid Saints in the Fatimid Monuments of Cairo. Part 2: The Mausolea“. Muqarnas. 3-jild. 39-bet.