Estoniyaning tashqi aloqalari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Estoniya Respublikasi 1918-yil 24-fevralda Rossiya imperiyasidan mustaqillikka erishdi va Millatlar Ligasiga aʼzo boʻlish orqali koʻplab davlatlar bilan diplomatik aloqalar oʻrnatdi. 1940-yilda Estoniyaning Sovet Ittifoqi tarkibiga majburan qoʻshilishi xalqaro hamjamiyat tomonidan umuman tan olinmadi va Estoniya diplomatik xizmati baʼzi mamlakatlarda oʻz faoliyatini davom ettirdi. Sovet Ittifoqidan mustaqillikni tiklagandan soʻng, Rossiya birinchilardan boʻlib Estoniya mustaqilligini qayta tan oldi (birinchi davlat 1991-yil 22-avgustda Islandiya boʻlgan). Estoniya mustaqillikka erishgandan soʻng darhol ustuvor vazifa Rossiya (sobiq Sovet Ittifoqi) qoʻshinlarini Estoniya hududidan olib chiqish edi. 1994-yil avgust oyida bu ish yakunlandi. Ammo, Moskva bilan munosabatlar, 1999-yilda Estoniya bilan imzolagan chegara shartnomasini ratifikatsiya qilmaslikka qaror qilgani sababli hozirgi vaqtgacha tarangligicha qolmoqda.

Qayta mustaqillikdan keyingi tendensiyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Estoniya mustaqillikka erishgandan so‘ng G‘arbiy Yevropa davlatlari bilan yaqin hamkorlikda faol tashqi siyosat olib bora boshladi.

Prezident Toomas Xendrik Ilves va Prezident Jorj Bush, Estoniyada 2006-yil.

Bu boradagi ikkita eng muhim siyosat maqsadi 2004-yil mart va may oylarida erishilgan NATO va Yevropa Ittifoqiga aʼzo boʻlish edi. Estoniyaning Gʻarbga nisbatan xalqaro munosabati Rossiya bilan munosabatlarning umumiy yomonlashuvi bilan birga boʻldi. Estoniya Yevropa integratsiyasini chuqurlashtirishning tobora kuchli tarafdoriga aylandi. 2012-yilda moliyaviy operatsiyalar boʻyicha soliqni tayyorlashda ishtirok etish toʻgʻrisidagi qaror Estoniyaning Yevropa Ittifoqi siyosatidagi bu oʻzgarishlarni aks ettiradi[1].

Estoniya mustaqillikka erishgandan soʻng yoʻnalishini oʻzgartirishning muhim elementi shimoliy mamlakatlar, ayniqsa Finlandiya va Shvetsiya bilan yaqinroq aloqalar oʻrnata boshladi. Darhaqiqat, estoniyaliklar Daniya, xususan Finlandiya va Shvetsiya bilan tarixiy aloqalariga asoslanib, Boltlar emas, finlar kabi fin xalqi boʻlganliklari uchun oʻzlarini shimoliy xalq deb bilishadi. 1999-yil dekabr oyida Estoniya tashqi ishlar vaziri (2006-yildan Estoniya prezidenti) Toomas Xendrik Ilves Shvetsiya xalqaro aloqalar institutida „Estoniya shimoliy mamlakat sifatida“ nomli nutq soʻzladi[2]. 2003-yilda tashqi ishlar vazirligida „Estoniya: burilish bilan Nordic“ nomli ko‘rgazma ham bo‘lib o‘tdi[3]. Shuningdek, u Shimoliy Kengashning toʻliq aʼzosi boʻlishga doimiy qiziqish bildirmoqda.

1992-yilda Rossiya Estoniya xalqaro savdosining 92 foizini tashkil qilgan boʻlsa[4], bugungi kunda Estoniya va uning shimoliy qoʻshnilari oʻrtasida keng iqtisodiy oʻzaro bogʻliqlik mavjud: Estoniyaga kiritilgan xorijiy investitsiyalarning toʻrtdan uch qismi Skandinaviya mamlakatlariga (asosan Finlandiya va Shvetsiya) toʻgʻri keladi. Estoniya eksportining 42 foizini (6,5 foizi Rossiyaga, 8,8 foizi Latviyaga va 4,7 foizi Litvaga) yuboradi.

Estoniya 181 ta xalqaro tashkilotlar, jumladan BIS, CBSS, Idoralar, EAPC, EBRD, ECE, EI (2004-yil 1-maydan aʼzo), FAO, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM, IFC, IFRCS, IHO , XVF, Xalqaro dengiz tashkiloti, Interpol, XOQ, XMT (kuzatuvchi), ISO (muxbir), XEI, ITUC, NATO, OPCW, EXHT, PFP, BMT, UNCTAD, UNESCO, UNMIBH, UNMIK, UNTSO, WPU , WPU sherik hamkor), JSST, WIPO, WMO, JST kabi eng yirik tashkilotlarga aʼzo hisoblanadi.

Xalqaro nizolar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Estoniya va Rossiya oʻrtasidagi hududiy muammolar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Estoniya prezidenti Kersti Kalyulayd Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan 2019-yil 18-aprel kuni Moskvada

Sovet Ittifoqi parchalanganidan keyin Estoniya 1945-yilda Ikkinchi Jahon urushidan keyin Rossiyaga qoʻshilgan 2000 kvadrat kilometrdan ortiq hududni qaytarishga umid qilgan edi. Anneksiya qilingan yer 1920-yildagi Tartu tinchlik shartnomasida Rossiya tomonidan tasdiqlangan Estoniya chegaralari doirasida edi. Biroq, Boris Yeltsin hukumati Sovet Ittifoqi tomonidan sodir etilgan harakatlar uchun javobgarlikni oʻz zimmasiga olmadi.

2005-yilda tegishli tashqi ishlar vaziri tomonidan chegara shartnomasi imzolangandan soʻng, u Estoniya hukumati va prezidenti tomonidan ratifikatsiya qilingan. Rossiya tomoni muqaddimani Estoniyaga kelajakda hududiy daʼvo qilish imkoniyatini berish deb talqin qildi va Vladimir Putin Estoniyani Rossiya ularni koʻrib chiqmasligi haqida ogohlantirdi. Ushbu anneksiyaga doir hujjatlar va 2012-yilda muzokaralar qayta boshlangan va Shartnoma 2014-yil fevralida imzolangan. Ratifikatsiya qilish haligacha kutilmoqda[5].

Diplomatik munosabatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Estoniya diplomatik aloqalarni oʻrnatgan davlatlar

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Estonia strives to be at the core of the EU“. The Finnish Institute of International Affairs (2012-yil 17-oktyabr). 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 14-yanvar.
  2. ↑ „NATO :: NATO :: Estonia as a Nordic Country“. 2007-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-noyabr.
  3. ↑ „Estonia - Nordic with a Twist“. 2008-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  4. ↑ „The Estonian Economic Miracle“. The Heritage Foundation. 2010-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 20-fevral.
  5. ↑ „Estonia, Russia to exchange 128.6 hectares of land under border treaty“. Estonian news - news.postimees.ee (2013-yil 28-may). 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Estoniyaning_tashqi_aloqalari&oldid=4215593" dan olindi