Tamarillo: Versiyalar orasidagi farq
„Tamarillo“ sahifasi tarjima qilib yaratildi |
(Farq yoʻq)
|
26-Oktyabr 2022, 06:50 dagi koʻrinishi
| Tamarillo | |
|---|---|
| |
| |
| Ilmiy tasniflash | |
| O'simliklar | |
| Yuksak oʻsimliklar | |
| Gulli oʻsimliklar | |
| Ikki urugʻpallalilar | |
| Asterids | |
| Solanales | |
| Solanaceae | |
| Solanum | |
S. betaceum
| |
| Binar nomi | |
| Solanum betaceum | |
| Sinonimlar | |
| |
Tamarillo (Solanum betaceum) - Solanaceae gulli o'simliklar oilasiga kiruvchi kichik daraxt yoki buta. U tuxum shaklidagi tamarillo mevasi bilan tanilgan[1]. U shuningdek, pomidor daraxti, qon mevasi, Janubiy Amerikada chilto va tamoro, terong Belanda (Gollandiya baqlajoni) nomi bilan ham tanilgan. Indoneziyada. U butun dunyo bo'ylab mashhur, ayniqsa Peru, Kolumbiya, Yangi Zelandiya, Ekvador, Ruanda, Burundi, Avstraliya, Butan va Qo'shma Shtatlarda .
Tavsif
O'simliklarning kelib chiqishi va yetishtirish mintaqalari
Tamarilloning vatani Ekvador, Kolumbiya, Peru, Chili, Argentina va Boliviyaning And tog'lari. Bugungi kunda u mahalliy ishlab chiqarish uchun bog'lar va kichik bog'larda yetishtiriladi[2][3]. Burundi, Keniya, Ruanda, Janubiy Afrika, Nagaland, Manipur, Hindiston, Nepal, Gonkong, Xitoy, Amerika Qo'shma Shtatlari, Avstraliya, Butan va Yangi Zelandiyadagi Sikkim kabi boshqa o'stirish hududlari subtropik hududlarda ham o'stiriladi[2].
1993-yil holatiga ko'ra, Yangi Zelandiyada 200 gektar maydonda taxminan 2000 tonna meva ishlab chiqarilgan va AQSh, Yaponiya[4] va Yevropaga eksport qilingan. Eksport qilish uchun kivi uchun ishlab chiqilgan mavjud marketing kanallaridan foydalaniladi[2].
Avstraliyada birinchi xalqaro sotiladigan tamarillo hosili taxminan 1996-yilda ishlab chiqarilgan.
Tamarillo, shuningdek, Malayziya va Filippinning baland tog'larida va Puerto-Rikoda muvaffaqiyatli o'stiriladi[3]. Issiq tropik pasttekisliklarda u faqat kichik mevalar hosil qiladi.
1967-yilgacha meva "daraxt pomidori" nomi bilan tanilgan, ammo Yangi Zelandiya daraxti pomidorini targ'ib qilish kengashi uni oddiy bog' pomidoridan farqlash va ekzotik jozibadorligini oshirish uchun uni "tamarillo" deb atagan[1]. Biroq, "tamarillo" nomi hamma joyda qo'llanilmaydi va bu o'simlik ko'plab mintaqalarda turli xil nomlarga ega.
O'simlik
O'simlik tez o'sadigan daraxt bo'lib, 5 metrgacha o'sadi. Umr ko'rish davomiyligi 5 yildan 12 yilgacha[2]. Daraxt odatda lateral shoxlari bo'lgan bitta tik tanani hosil qiladi. Gullar va mevalar yon shoxlardan osilib turadi. Barglari katta, oddiy va ko'p yillik bo'lib, kuchli o'tkir hidga ega[4]. Gullari pushti-oq, 10 tadan 50 tagacha guldan iborat to'da hosil qiladi. O'simliklar o'zaro changlanishsiz meva berishi mumkin, ammo gullar xushbo'y va hasharotlarni o'ziga tortadi. O'zaro changlatish mevani yaxshilaydi[4]. Ildizlari sayoz va unchalik aniq emas, shuning uchun o'simlik qurg'oqchilikka toqat qilmaydi va kuchli shamollardan zararlanishi mumkin.
Meva
Mevasi tuxumsimon, uzunligi taxminan 4-10 santimetr. Ularning rangi sariq va to'q sariqdan qizil va binafsha ranggacha o'zgaradi. Qizil mevalar ko'proq nordon, sariq va to'q sariq mevalar shirinroq bo'ladi. Meva eti qattiq tuzilishga ega va oddiy pomidorga qaraganda ko'proq va kattaroq urug'larni o'z ichiga oladi[2]. Mevalarda vitaminlar va temir juda ko'p va kaloriya miqdori past (har bir meva uchun atigi 40 kaloriya)[4].
| Komponent [g/100g] | Diapazon | Komponent [mg/100g] | Diapazon |
|---|---|---|---|
| Suv tarkibi | 81–87 | A vitamini | 0,32–1,48 |
| Proteinlar | 1,5–2,5 | S vitamini | 19,7–57,8 |
| Yog ' | 0,05–1,28 | Kaltsiy | 3,9–11,3 |
| Elyaf | 1,4–6,0 | Magniy | 19,7–22,3 |
| Umumiy kislotalilik | 1,0–2,4 | Temir | 0,4–0,94 |
Kultivatsiya
Tuproq va iqlim talablari
Tamarillo subtropik iqlimni afzal ko'radi, yog'ingarchilik 600 dan 4000 millimetrgacha va yillik harorat 15 dan 20 ° C gacha bo'lgan joyda yaxshi o'sadi[2]. Sovuqqa chidamaydi (-2 °C). Meva to'plamiga tungi harorat ta'sir qilishi mumkin. Tamarillo o'simliklari yengil, chuqur, unumdor tuproqlarda yaxshi o'sadi[2]. Ular tabiiy ravishda pH 5 dan 8,5 gacha bo'lgan tuproqlarda o'sadi.
O'sish
Urug'lar yordamida ham mumkin[2][5]. Ko'chatlar shoxlanishidan oldin, birinchi navbatda, taxminan 1,5-1,8 metr balandlikda to'g'ridan-to'g'ri magistral hosil qiladi. Urug'lar bilan ko'paytirish oson. Biroq, turli xil navli bog'larda o'zaro changlanish sodir bo'ladi va navlarning xususiyatlari aralashib ketadi. Ko'chatlar 1 dan 1,5 metrgacha balandlikka yetguncha pitomnikda saqlanishi kerak, chunki ular sovuqqa juda sezgir.
Qalamchalardan o'stirilgan o'simliklar ertaroq shoxlanadi va natijada ochiq joylarga ko'proq mos keladigan butaga aylanadi. Qalamchalarda patogen viruslar bo'lmasligi kerak. So'qmoqlardan o'stirilgan o'simliklar 0,5 dan 1 metrgacha bo'lgan balandlikka yetguncha pitomnikda saqlanishi kerak.
Daraxt juda tez o'sadi va 1,5-2 yildan keyin meva bera oladi[3]. O'simlik kun uzunligiga sezgir emas. Agar daraxt butalmagan bo'lsa, mevalar bir vaqtning o'zida pishmaydi. Bitta daraxt yiliga 20 kgdan ortiq hosil berishi mumkin[4]. Yaxshi tuproqdagi bitta yetuk daraxt bir oila 3 oy ichida yeyishi mumkin bo'lganidan ko'ra ko'proq meva beradi.
O'simliklar shamoldan himoyalangan bo'lishi kerak. Ularning sayoz ildiz tizimi yetarlicha barqarorlikni ta'minlamaydi va lateral shoxlari mo'rt bo'lib, osonlikcha sinadi[2].
Zararkunandalarga qarshi kurash
Tamarillo daraxti, pomidor kabi ekinlarga qaraganda, zararkunandalarga nisbatan ancha chidamli. Shunga qaramay, intensiv ishlab chiqarish tizimlarida xavfni kamaytirish uchun ba'zi zararkunandalarga katta zarar yetkazmaslik uchun nazorat qilish kerak.
| Zararkunandalar | Qo'shimcha ma'lumot | Misollar |
|---|---|---|
| Viruslar |
|
Tamarillo mozaik virusi (TaMV) |
| Nematodalar |
|
Meloidogyne incognita, M. javanica va M. hapla |
| Hasharotlar |
|
Shira, issiqxona oq pashshasi, pomidor qurti |
| Zamburug'lar |
|
Kukunli chiriyotgan |
Foydalanish
Pazandachilikda foydalanish
Meva yarmiga bo'linib xomligicha iste'mol qilinadi. Yengil shakarlangan va sovutilgan meva eti nonushta uchun ajoyib tanlov[6]. Sariq mevali navlari mango yoki o'rik bilan solishtirganda shirinroq ta'mga ega. Shimoliy yarimsharda tamarillo iyuldan noyabrgacha uchraydi. Mavsumning boshida mevalar shirinroq va kamroq yopishqoq bo'ladi.
Ulardan kompotlar, hollandez, chutneys va kori tayylanishi mumkin. Ushbu mevadan tayyorlanadigan shirinliklar orasida bavarois va strudel bor.
Kolumbiya, Ekvador, Panama, Venesuela va Indoneziyaning ba'zi qismlarida (shu jumladan Sumatra va Sulavesi) yangi tamarillo sharbat tayyorlash uchun suv va shakar bilan aralashtiriladi.
Ruandada daraxt mevalari ko'pincha mango va ananas kabi boshqa tropik mevalar bilan birga isteʼmol qilinadi.
.jpg)
Tamarilloning ta'mi achchiq pomidorning ta'miga o'xshaydi.
Yevropaga ko'proq qizil va binafsharang mevalar keltiriladi. Ularning ta'mi ko'proq kislotali bo'lsa ham, ularning rangi iste'molchilarga ko'proq yoqadi[2].
Sanoatda foydalanish
Mevalarda pektin miqdori yuqori va shuning uchun undan konservalar tayyorlash mumkin. Biroq, ishlov berilmaganda ular oksidlanadi va rangini yo'qotadi. Sariq mevali navlar sanoatda foydalanish uchun ko'proq mos keladi.
Ma'lumotnomalar
- ↑ 1,0 1,1 „History“. Tamarillo.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 Prohens, Jaime; Nuez, Fernando (2001). "The Tamarillo (Cyphomandra betacea): A Review of a Promising Small Fruit Crop". Small Fruits Review 1 (2): 43–68. doi:10.1300/J301v01n02_06. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "SmallFruitsReview" defined multiple times with different content - ↑ 3,0 3,1 3,2 Hume, E. P.; Winters, H. F. (1949). "The "Palo de Tomate" or Tree Tomato". Economic Botany 3 (2): 140–142. doi:10.1007/BF02859515. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "economicBotany" defined multiple times with different content - ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 National Research Council. Lost Crops of the Incas. Washington D.C.: National Academy Press, 1989 — 307–316 bet. ISBN 978-0-309-07461-2. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "LostCrops" defined multiple times with different content - ↑ „Becoming a Grower | Tamarillo Growers Association“. Tamarillo.com. Qaraldi: 2012-yil 17-avgust.
- ↑ „Tamarillos“. New Zealand Herald. Qaraldi: 2021-yil 17-avgust.