Qayta tiklanadigan energiya: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
„Renewable energy“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

8-Oktyabr 2022, 05:31 dagi koʻrinishi

2020-yilda qayta tiklanadigan energiya quvvati qo‘shimchalari. (2019-yilga nisbatan) Shamol energiyasi (yashil) 45 foizdan 90 foizga va yangi quyosh fotovoltaik qurilmalari (sariq) 23 foizga kengaygan[1].

  Qayta tiklanadigan energiya vaqt shkalasida tabiiy ravishda to'ldiriladigan qayta tiklanadigan manbalardan to'plangan energiyadir. U quyosh nuri, shamol, suv harakati va geotermal issiqlik kabi manbalarni o'z ichiga oladi[2]. Ko'pgina qayta tiklanadigan energiya manbalari barqaror bo'lsa-da, ba'zilari esa barqaror emas. Misol uchun, ba'zi biomassa manbalari hozirgi ekspluatatsiya tezligida barqaror emas deb hisoblanadi[3][4]. Qayta tiklanadigan energiya ko'pincha elektr tarmog'i, havo va suvni isitish va sovutish va mustaqil quvvat tizimlariga elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun energiya yaratib beradi.

2011-yildan 2021-yilgacha qayta tiklanadigan energiya global elektr ta'minoti tizimida 20% dan 28% gacha o'sdi. Qazilma energiya 68% dan 62% gacha, yadroviy energiya esa 12% dan 10% gacha qisqardi. Gidroenergetikaning ulushi 16% dan 15% gacha kamaydi, quyosh va shamol energiyasi esa 2% dan 10% gacha oshdi. Biomassa va geotermal energiya 2% dan 3% gacha o'sdi. 135 ta davlatda 3146 gigawattlar o'rnatilgan bo'lsa, 156 ta davlat qayta tiklanadigan energiya sohasini tartibga soluvchi qonunlarga ishlab chiqqan[5][6].

Dunyo miqyosida qayta tiklanadigan energiya sanoati bilan bog'liq 10 milliondan ortiq ish o'rni mavjud. Ular orasida quyosh fotovoltaiklari qayta tiklanadigan energiya manbalarining eng yirik ish beruvchidir[7]. Qayta tiklanadigan energiya tizimlarida energiya ishlab chiqarish tezroq samaraliroq amalga oshirilmoqda.Shu boisdan energiya narxi arzonlashmoqda va ularning umumiy energiya iste'molidagi ulushi ortib bormoqda[8]. Butun dunyo bo'ylab yangi o'rnatilgan elektr quvvatlarining katta qismi qayta tiklanadigan manbalar hisoblanadi[9]. Ko'pgina mamlakatlarda fotovoltaik quyosh energiyasi yoki shamoldan olinadigan energiya eng arzon yangi qurilgan elektr energiyasi manbai sifatida qaralmoqda[10].

Dunyo bo'ylab ko'pgina davlatlar qayta tiklanadigan energiyaga ega.Qayta tiklanadigan energiya ularning umumiy energiya ta'minotining 20% dan ortig'ini tashkil qiladi. Ba'zilari esa qayta tiklanadigan energiya manbalaridan elektr energiyasining yarmidan ko'prog'ini ishlab chiqaradi[11]. Bir necha mamlakatlar qayta tiklanadigan energiyadan foydalangan holda barcha elektr energiyasini ishlab chiqarishmoqda[12]. Qayta tiklanadigan energiya milliy bozorlari 2020-yillarda va undan keyin ham kuchli o'sishda davom etishi kutilmoqda[13]. Tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, 100% qayta tiklanadigan energiyaga global o'tish barcha sohalarda - energiya, issiqlik, transport- amalga oshirilishi mumkin va iqtisodiy jihatdan foydalidir[14][15][16]. Qayta tiklanadigan energiya va energiya samaradorligini oshirish texnologiyalarini joriy etish sezilarli darajada energiya xavfsizligi, iqlim o'zgarishi va iqtisodiyot sohalarida foyda keltiradi[17]. Biroq qayta tiklanadigan manbalarga qazilma yoqilg'i subsidiyalari to'sqinlik qilmoqda[18]. Xalqaro jamoatchilik fikrini o'rganish mobaynida quyosh energiyasi va shamol energiyasi kabi qayta tiklanadigan manbalar aholi ehtiyojlarini qondirish uchun yetarli ekanligi isbotlangan[19][20].Shuning uchun Xalqaro Energetika Agentligi 2021-yilda qayta tiklanadigan energiya manbalarini ko'paytirish uchun ko'proq harakat qilish kerakligini va 2030-yilgacha bu manbalarni ishlab chiqarishni yiliga taxminan 12% ga oshirishni ta'kidladi[21].

Qayta tiklanadigan energiya texnologiyalari loyihalari odatda keng ko'lamli bo'ladi, lekin ular qishloqlar, chekka hududlar va energiya inson taraqqiyotida ko'pincha hal qiluvchi ahamiyatga ega bo'lgan rivojlanayotgan mamlakatlar uchun ham mos keladi[22]. Qayta tiklanadigan energiya texnologiyalarining aksariyati elektr energiyasi bilan ta'minlanganligi sababli, qayta tiklanadigan energiya ko'pincha elektrlashtirish atamasi bilan birga qo'llaniladi[23][24]. 2021-yilda qayta tiklanadigan elektr energiyasi global o'sishining deyarli yarmi Xitoy hissasiga to'g'ri keldi[25].

Ko'mir, neft va tabiiy gaz qayta tiklanadigan manbalar tez o'sishni boshlagan bir paytda ham asosiy global energiya manbalari bo'lib qolmoqda[26].
PlanetSolar quyosh energiyasi bilan ishlaydigan dunyodagi eng katta qayiq va dunyoni aylanib chiqqan birinchi quyosh elektr transport vositasi (2012-yilda)

Ta'rif

Qayta tiklanadigan energiya oqimlari quyosh nuri, shamol, suv toshqini, o'simliklarning o'sishi va geotermal issiqlik kabi tabiiy hodisalarni o'z ichiga oladi. Xalqaro Energiya agentligi qayta tiklanadigan energiyaga quyidagicha ta'rif bergan[27]:

Qayta tiklanadigan energiya doimiy ravishda sodir bo'ladigan tabiiy jarayonlardan olinadi. Turli xil shakllarda u to'g'ridan-to'g'ri quyoshdan yoki yerning chuqurligida hosil bo'lgan issiqlikdan kelib chiqadi. Qayta tiklanadigan energiyaga quyosh, shamol, okean, gidroenergetika, biomassa, geotermal resurslar va qayta tiklanadigan manbalardan olinadigan bioyoqilg'i va vodoroddan ishlab chiqariladigan elektr va issiqlik energiyalari kiradi.

Haydovchilar va imtiyozlar

Qayta tiklanadigan energiya qazib olinadigan yoqilg'idan farqli o'laroq, ular to'ldirilishidan ko'ra tezroq ishlatil maydi. Qayta tiklanadigan energiya manbalari va energiya samaradorligi uchun muhim imkoniyatlar cheklangan miqdordagi mamlakatlarda to'plangan boshqa energiya manbalaridan farqli o'laroq, keng geografik hududlarda mavjud hisoblanadi. Qayta tiklanadigan energiya va energiya samaradorligini tezkor joriy etish, energiya manbalarini texnologik diversifikatsiya qilish energiya xavfsizligiga va iqtisodiy jihatdan davlat byudjetiga sezilarli foyda keltiradi[17].Hozirgi kunda quyosh va shamol energiyasi narxi ancha arzonlashdi[28]. Ba'zi hollarda hozirgi qazib olinadigan yoqilg'idan foydalanishni davom ettirishdan farqli o'laroq, ushbu manbalarga o'tish arzonroq bo'lmoqda. Bu, shuningdek, qazib olinadigan yoqilg'ilarning yonishi natijasida yuzaga keladigan havo ifloslanishi kabi atrof-muhitning ifloslanishini kamaytiradi va aholi salomatligini 0gfiyaxshilaydi. Ifloslanish tufayli kelib chiqadigan erta o'limni kamaytiradi va har yili trillionlab dollarni tashkil etishi mumkin bo'lgan sog'liqni saqlash xarajatlarini tejaydi[29][30]. Dekarbonizatsiya strategiyalarining ko'plab tahlillari shuni ko'rsatdiki, sog'liq uchun foyda bo'lgan yuqoridagi strategiyalarni amalga oshirish xarajatlarini sezilarli darajada kamaytirishi mumkin[31][32].

Shamol turbinalari va quyosh panellari kabi qayta tiklanadigan energiya uskunalari narxining doimiy pasayishi qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanishning ko'payishiga olib keladi[19]. Hukumatning yangi xarajatlarni tartibga solish siyosati sanoatda global moliyaviy inqirozni boshqa ko'plab sektorlarga qaraganda yaxshiroq bartaraf etishga yordam berdi. Xalqaro Qayta Tiklanadigan Energiya agentligi ma'lumotlariga ko'ra, o'rtacha global haroratning o'sishini (2.0 °C (3.6 °F) darajadan) "yaxshiroq" ushlab turish uchun sanoatda oldingi darajaga nisbatan joriy asrda energiya tarkibidagi qayta tiklanadigan manbalarning umumiy ulushi (energetika, issiqlik va transportni o'z ichiga olgan holda) olti barobar tezroq o'sishi kerak[33].

Masshtab

Uydagi quyosh panellari va batareyalarI ko'pincha o'sha uy uchun ishlatilishi mumkin yoki elektr tarmog'iga ulangan bo'lsa, boshqa xonadonlar bilan birlashtirilishi mumkin[34]. 44 milliondan ortiq uy xo'jaliklarini yoritish yoki ovqat tayyorlash uchun uy xo'jaliklarida ishlab chiqarilgan biogazdan foydalanadi. 166 milliondan ortiq xonadon esa samaraliroq biomassali pechlarning yangi avlodidan foydalanishni boshlashgan[35]. Tadqiqotga ko'ra, mamlakat qayta tiklanadigan energiyadan foydalanishdan oldin o'z o'sishining ma'lum bir nuqtasiga erishishi kerak. Birlashgan Millatlar Tashkilotining sakkizinchi Bosh kotibi Pan Gi Mun qayta tiklanadigan energiya eng qashshoq davlatlarni yangi farovonlik darajasiga ko'tarish qobiliyatiga ega ekanligini ta'kidlagandi[36]. Dunyo bo'ylab kamida 30 ta davlat energiya ta'minotining 20% dan ortig'ini qayta tiklanadigan energiya manbalari tashkil qiladi[37].

Foydalanadi

Qayta tiklanadigan energiya ko'pincha an'anaviy yoqilg'ini to'rtta sohasi o'rnini egallaydi: elektr energiyasi ishlab chiqarish, issiq suv, transport va qishloq (tarmoqsiz) energiya xizmatlari[38].

Energiya ishlab chiqarish

2021-yilga kelib elektr energiyasining chorak qismidan koʻprogʻi qayta tiklanadigan manbalardan ishlab chiqariladi[39].

Isitish va sovutish

Quyosh energiyasidan foydalanaib suvni isitish ko'plab mamlakatlarda, ayniqsa, Xitoyda qayta tiklanadigan issiqlik manbalariga muhim hissa qo'shadi.Xitoyda bu tizimlarning aksariyati ko'p xonadonli turar-joy binolariga o'rnatiladi[40]. Xitoyda bu energiya manbasi taxminan 50-60 million xonadonning issiq suvga bo'lgan ehtiyojining bir qismini qondiradi. Dunyo bo'ylab jami o'rnatilgan quyosh suv isitish tizimlari 70 milliondan ortiq xonadonning suv isitish ehtiyojlarining bir qismini qondiradi. Shvetsiyada biomassa energiyasidan foydalanish neftdan olinadigan energiya manbalaridan oshib ketdi. Issiqlik nasoslari suvni isitish va sovutishni ta'minlaydi[41][42]. Hozirgi kunda qayta tiklanadigan issiqlik energiyasi ham tez o'sib bormoqda[43]. Suvni isitish va sovutish uchun ishlatiladigan energiyaning taxminan 10% qayta tiklanadigan manbalardan olinadi[39].

Transport

Biodizel yoqilg'isi bilan ishlaydigan avtobus

Transportni dekarbonizatsiya qilish harakatlaridan biri bu elektr transport vositalaridan (EV) ko'proq foydalanishdir[44]. Transport energiyasining 4% dan kamrog'i qayta tiklanadigan manbalardan olinadi[45].

Asosiy texnologiyalar

Quyosh energiyasi

Hindistondagi Bhadla quyosh parkining sun'iy yo'ldosh tasviri. Bu dunyodagi eng katta quyosh parki hisoblanadi.
Gorizontal nurlanishning global xaritasi[46].
Global elektr energiyasi ishlab chiqarish quvvati 849,5 GVt (2021)[47]
Global elektr energiyasi ishlab chiqarish quvvatining yillik o'sish sur'ati 26% (2012-2021)[48]
Global elektr energiyasining ishlab chiqarishdagi ulush 2% (2018)[49]
Bir megavatt soat uchun tenglashtirilgan narx Foydali fotovoltaiklar: 38,343 AQSh dollari (2019)[50]
Birlamchi texnologiyalar Fotovoltaiklar, konsentrlangan quyosh energiyasi, quyosh issiqlik kollektori
Boshqa energiya dasturlari Suvni isitish, isitish, shamollatish va havoni tozalash (HVAC); pishirish, texnologik issiqlik, suv bilan ishlov berish sohalari

Quyosh energiyasi radiatsion yorug'lik, fotovoltaiklar, konsentrlangan quyosh energiyasi (CSP), kontsentrator fotovoltaiklari (CPV), quyosh arxitekturasi va sun'iy fotosintez kabi doimiy rivojlanib borayotgan bir qator texnologiyalar yordamida qo'llaniladi[51][52]. Yangi qayta tiklanadigan energiyaning aksariyati quyosh energiyasi hisoblanadi[53]. Quyosh texnologiyalari quyosh energiyasini olish, aylantirish va tarqatish usuliga qarab passiv quyosh energiyasi tizimi yoki faol quyosh energiyasi tizimi sifatida tavsiflanadi. Passiv texnikasi binoni quyosh harakatiga yo'naltirish, qulay termal massa yoki yorug'lik dispers xususiyatlariga ega materiallarni tanlash va ventilyatsiya joylarni loyihalashni o'z ichiga oladi. Faol quyosh texnologiyalari isitish uchun quyosh kollektorlari va quyosh nurini to'g'ridan-to'g'ri fotovoltaiklar (PV) yordamida yoki bilvosita konsentrlangan quyosh energiyasidan (CSP) foydalangan holda elektr energiyasiga aylantiradi.

Fotoelektrik tizim fotoelektrik effektdan foydalangan holda yorug'likni to'g'ridan-to'g'ri elektr tokiga (DC) aylantiradi[54]. Quyosh energiyasi tez rivojlanayotgan sanoatga aylandi va iqtisodiy samaradorligini oshirishda davom etmoqda. Quyosh energiyasi CSP bilan birgalikda har qanday qayta tiklanadigan texnologiyalarning eng ko'p imkoniyatlariga ega. Konsentrlangan quyosh energiyasi (CSP) tizimlari quyosh nurining katta maydonini kichik nurga qaratish uchun linzalar yoki kuzatuv tizimlaridan foydalanadi. Tijoriy konsentrlangan quyosh elektr stansiyalari birinchi marta 1980-yillarda ishlab chiqilgan. CSP-Stirling barcha quyosh energiyasi texnologiyalari orasida eng yuqori samaradorlikka ega.

2011-yilda Xalqaro Energetika agentligi “hamyonbop, bitmas-tuganmas va toza quyosh energiyasi texnologiyalarini ishlab chiqish katta foyda keltirishini ta'kidladi. Bu mahalliy, tuganmas va asosan importdan mustaqil manbaga tayanish orqali mamlakatlarning energiya xavfsizligini oshiradi, iqtisodiy barqarorlikni ta'minlaydi, ifloslanishni kamaytiradi, iqlim o'zgarishini yumshatish xarajatlarini kamaytiradi va qazib olinadigan yoqilg'i narxini boshqa manbalarga qaraganda pastroq ushlab turadi. Quyosh energiyasi yiliga 505 GVt ni tashkil qiladi, bu dunyodagi elektr energiyasining 2% ni tashkil qiladi. Quyosh energiyasidan quyosh nuri tushadigan har qanday joyda foydalanish mumkin; Biroq, elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan quyosh energiyasi miqdori ob-havo sharoiti, geografik joylashuvi va kun vaqtiga ta'sir qiladi[55]. IPCC 2022 iqlim o'zgarishini yumshatish bo'yicha hisobotining 6-bobiga ko'ra, to'g'ridan-to'g'ri quyosh energiyasining global salohiyati boshqa qayta tiklanadigan energiya manbalaridan ancha yuqoriligi aytib o'tilgan. Avstraliya 2020-yilda mamlakatning elektr energiyasiga bo‘lgan talabining 9,9 foizini ta’minlaydigan quyosh energiyasidan foydalanish bo‘yicha dunyodagi eng katta ulushga ega[56]. Hozirda Avstraliyadagi uy xo'jaliklarining 30 foizdan ortig'i o'z xonadoning tomida quyosh panellaridan foydalanadi[57].

Shamol energiyasi

Vaqt o'tishi bilan mintaqalar bo'yicha shamol energiyasi ishlab chiqarish[58].
Shamol energiyasi zichligi potentsialining global xaritasi[59].
Global elektr energiyasi ishlab chiqarish quvvati 824,9 GVt (2021)[47]
Global elektr energiyasi ishlab chiqarish quvvatining yillik o'sish sur'ati 13% (2012-2021)[60]
Global elektr energiyasi ishlab chiqarishdagi ulush 5% (2018)[49]
Bir megavatt soat uchun tenglashtirilgan narx Quruqlikdagi shamol energiyasi: 30,165 AQSh dollari (2019)[50]
Birlamchi texnologiya Shamol elektr stansiyasi
Boshqa energiya dasturlari Shamol tegirmoni, shamol nasosi

Zamonaviy shamol elektr stansiyalari 600 kVt dan 9 MVtgacha nominal quvvatga yaqin energiya ishlab chiqaradi. Shamoldan foydalanish mumkin bo'lgan quvvat shamol tezligi kubining funktsiyasidir, shuning uchun shamol tezligi oshgani sayin, quvvat chiqishi ma'lum bir stansiyadagi energiya ishlab chiqarishing maksimal darajasigacha oshadi[61]. Shamol kuchliroq va doimiy esadigan bo'lgan hududlar, masalan, dengiz va baland tog'lar, shamol fermalari bunday turdagi energiya ishlab chiqarish uchun eng qulay joylar hisoblanadi.

Shamol yordamida ishlab chiqarilgan elektr energiyasi 2015-yilda global elektr energiyasiga bo'lgan talabning qariyb 4 foizini qondirdi.. Shamol energiyasi Yevropa, AQSh va Kanadada yangi quvvatlarning yetakchi manbai hisoblanadi. Xitoyda esa ikkinchi o‘rinda turadi. Daniyada shamol energiyasi elektr energiyasiga bo'lgan talabning 40% dan ortig'ini, Irlandiya, Portugaliya va Ispaniya esa deyarli 20% ni qondirdi[62].

Gidroenergetika

Xitoyning Yantszi daryosidagi Three Gorges to'g'oni
Global elektr energiyasi ishlab chiqarish quvvati 1230,0 GVt (2021)[63]
Global elektr energiyasi ishlab chiqarish quvvatining yillik o'sish sur'ati 2,5% (2012-2021)[64]
Global elektr energiyasi ishlab chiqarishdagi ulush 16% (2018)[49]
Bir megavatt soat uchun tenglashtirilgan narx 65,581 AQSh dollari (2019)[50]
Birlamchi texnologiya Gidro elektr energiya stansiyasi
Boshqa energiya dasturlari Nasosli saqlash, mexanik quvvat

Gidroenergetika 150 ta mamlakatda ishlab chiqariladi, 2010-yilda Osiyo-Tinch okeani mintaqasi global gidroenergetikaning 32 foizini ishlab chiqaradi. Qayta tiklanadigan manbalardan ishlab chiqariladigan elektr energiyasi ulushi bo'yicha 50 ta eng yaxshi mamlakatdan 46 tasi asosan gidroelektrik hisoblanadi[65]. Hozir 10 GW dan kattaroq energiya yetkazib beruvchi uchta GES mavjud. Ular Xitoydagi Three Gorges to'g'oni, Braziliya va Paragvay chegarasidagi Itaipu to'g'oni va Venesueladagi Guri to'g'onilari hisoblanadi[66].

Okean yuzasi to'lqinlarining energiyasini ushlaydigan to'lqin kuchi va to'lqinlar harakatini energiyaga aylantiruvchi to'lqin kuchi kelajakdagi salohiyatga ega bo'lgan gidroenergetikaning ikkita yangi shakllari hisoblanadi. Ammo ular hali tijoratda keng qo'llanilmagan[67]. Maine qirg'og'ida joylashgan Okean qayta tiklanadigan energiya kompaniyasi tomonidan boshqariladigan va tarmoqqa ulangan ko'rgazmali loyiha dunyodagi eng yuqori suv oqimi joylashgan Fundy ko'rfazidan suv oqimi energiyasidan foydalanadi.

Bioenergiya

Braziliyada etanol ishlab chiqarish uchun shakarqamish plantatsiyasi
Fransiyadagi 30 000 uy xo'jaligini energiya bilan ta'minlash uchun qurilgan CHP elektr stansiyasi
Global elektr energiyasi ishlab chiqarish quvvati 143,4 GVt (2021)[47]
Global elektr energiyasi ishlab chiqarish quvvatining yillik o'sish sur'ati 7,1% (2012-2021)[68]
Global elektr energiyasi ishlab chiqarishdagi ulush 2% (2018)[49]
Bir megavatt soat uchun tenglashtirilgan narx 118,908 AQSh dollari (2019)[50]
Birlamchi texnologiyalar Biomassa, bioyoqilg'i
Boshqa energiya dasturlari Isitish, ovqat tayyorlash, transport yoqilg'ilari

Biomassa tirik organizmlardan olingan biologik materialdir. Bu ko'pincha lignoselülozik biomassa deb ataladigan o'simliklar yoki o'simliklardan olingan materiallarga ishora qiladi[69]. Energiya manbai sifatida biomassa issiqlik ishlab chiqarish uchun to'g'ridan-to'g'ri yonish orqali yoki uni bioyoqilg'ining turli shakllariga aylantirgandan so'ng bilvosita ishlatilishi mumkin. Biomassani bioyoqilg'iga aylantirish uchun turli usullardan foydalaniladi.Masalan, termal, kimyoviy va biokimyoviy usullar. Yog'och mahsuloti 2012-yil holatiga ko'ra eng katta biomassa energiyaga ega xomashyo edi[70]. Ikkinchi ma'noda, biomassa tolaga yoki boshqa sanoat kimyoviy moddalariga, shu jumladan bioyoqilg'iga aylantirilishi mumkin bo'lgan o'simlik yoki hayvon moddalarini o'z ichiga oladi. Sanoat biomassasini ko'p turdagi o'simliklardan, jumladan miskantus, o'tlar, kanop, makkajo'xori, terak, tol, jo'xori, shakarqamish, bambuk[71] va evkaliptdan palma yog'igacha bo'lgan turli xil daraxt turlaridan olish mumkin. .

550 MVt quvvatga ega Topaz quyosh fermasida quyosh panellari
Braziliya butun mamlakat bo'ylab mavjud bo'lgan shakarqamishdan bioetanol ishlab chiqaradi. Ikki tomonlama yoqilg'i xizmatiga ega odatiy yoqilg'i quyish shoxobchasi spirtli ichimliklar (etanol) uchun "A" va benzin uchun "G" bilan belgilanadi.
Geyserdagi geotermal zavod, Kaliforniya, AQSh

Galereya

 

Manbalar

Tashqi havolalar

  1. ↑ „Renewable Energy Market Update 2021 / Renewable electricity / Renewables deployment geared up in 2020, establishing a "new normal" for capacity additions in 2021 and 2022“. IEA.org. International Energy Agency (2021-yil may). 2021-yil 11-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  2. ↑ Ellabban, Omar; Abu-Rub, Haitham; Blaabjerg, Frede (2014). "Renewable energy resources: Current status, future prospects and their enabling technology". Renewable and Sustainable Energy Reviews 39: 748–764 [749]. doi:10.1016/j.rser.2014.07.113. 
  3. ↑ Timperly. „Biomass subsidies 'not fit for purpose', says Chatham House“. Carbon Brief Ltd © 2020 - Company No. 07222041 (2017-yil 23-fevral). 2020-yil 6-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 31-oktyabr.
  4. ↑ Harvey. „Congress Says Biomass Is Carbon Neutral but Scientists Disagree - Using wood as fuel source could actually increase CO2 emissions“. Scientific American (2018-yil 23-mart). 2020-yil 1-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 31-oktyabr.
  5. ↑ REN21. Renewables 2022 - Global Status Report. p. 44. https://www.ren21.net/reports/global-status-report/. Qaraldi: 5 September 2022. Qayta tiklanadigan energiya]]
  6. ↑ REN21 Renewables Global Status Report 2021.
  7. ↑ „Renewable Energy and Jobs – Annual Review 2020“. irena.org. 2020-yil 6-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 2-dekabr.
  8. ↑ „Global renewable energy trends“. Deloitte Insights. 2019-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 28-yanvar.
  9. ↑ „Renewable Energy Now Accounts for a Third of Global Power Capacity“. irena.org. 2019-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 2-dekabr.
  10. ↑ IEA (2020). Renewables 2020 Analysis and forecast to 2025 (Report). p. 12. Archived from the original on 26 April 2021. https://web.archive.org/web/20210426063553/https://www.iea.org/reports/renewables-2020. Qaraldi: 27 April 2021. 
  11. ↑ Ritchie, Hannah; Roser, Max; Rosado, Pablo (2020-11-28). "Energy". Our World in Data. https://ourworldindata.org/renewable-energy. 
  12. ↑ Sensiba. „Some Good News: 10 Countries Generate Almost 100% Renewable Electricity“. CleanTechnica (2021-yil 28-oktyabr). 2021-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 22-noyabr.
  13. ↑ REN21 Renewables Global Futures Report 2017.
  14. ↑ Bogdanov, Dmitrii; Gulagi, Ashish; Fasihi, Mahdi; Breyer, Christian (2021-02-01). "Full energy sector transition towards 100% renewable energy supply: Integrating power, heat, transport and industry sectors including desalination" (en). Applied Energy 283: 116273. doi:10.1016/j.apenergy.2020.116273. ISSN 0306-2619. 
  15. ↑ Achieving the Paris Climate Agreement Goals (en) Teske: , 2019. DOI:10.1007/978-3-030-05843-2. ISBN 978-3-030-05842-5. 
  16. ↑ Jacobson, Mark Z.; von Krauland, Anna-Katharina; Coughlin, Stephen J.; Dukas, Emily; Nelson, Alexander J. H.; Palmer, Frances C.; Rasmussen, Kylie R. (2022). "Low-cost solutions to global warming, air pollution, and energy insecurity for 145 countries" (en). Energy & Environmental Science 15 (8): 3343–3359. doi:10.1039/D2EE00722C. ISSN 1754-5692. http://xlink.rsc.org/?DOI=D2EE00722C. 
  17. ↑ 17,0 17,1 International Energy Agency. „Energy Technology Perspectives 2012“ (2012). 2020-yil 28-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 2-dekabr. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "International Energy Agency 2012" defined multiple times with different content
  18. ↑ Timperley, Jocelyn (2021-10-20). "Why fossil fuel subsidies are so hard to kill". Nature 598 (7881): 403–405. doi:10.1038/d41586-021-02847-2. PMID 34671143. Archived from the original on 17 November 2021. https://web.archive.org/web/20211117190044/https://www.nature.com/articles/d41586-021-02847-2. Qaraldi: 22 November 2021. Qayta tiklanadigan energiya]]
  19. ↑ 19,0 19,1 „Global Trends in Sustainable Energy Investment 2007: Analysis of Trends and Issues in the Financing of Renewable Energy and Energy Efficiency in OECD and Developing Countries“. unep.org. United Nations Environment Programme (2007). 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 13-oktyabr. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "UNEP" defined multiple times with different content
  20. ↑ Sütterlin, B.; Siegrist, Michael (2017). "Public acceptance of renewable energy technologies from an abstract versus concrete perspective and the positive imagery of solar power". Energy Policy 106: 356–366. doi:10.1016/j.enpol.2017.03.061. 
  21. ↑ „Renewable Power – Analysis“. IEA. 2021-yil 22-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 22-noyabr.
  22. ↑ Alazraque-Cherni, Judith (1 April 2008). "Renewable Energy for Rural Sustainability in Developing Countries". Bulletin of Science, Technology & Society 28 (2): 105–114. doi:10.1177/0270467607313956. Archived from the original on 19 March 2021. https://web.archive.org/web/20210319030916/https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0270467607313956. Qaraldi: 2 December 2020. Qayta tiklanadigan energiya]]
  23. ↑ Armaroli, Nicola; Balzani, Vincenzo (2011). "Towards an electricity-powered world". Energy and Environmental Science 4 (9): 3193–3222. doi:10.1039/c1ee01249e. 
  24. ↑ Armaroli, Nicola; Balzani, Vincenzo (2016). "Solar Electricity and Solar Fuels: Status and Perspectives in the Context of the Energy Transition". Chemistry – A European Journal 22 (1): 32–57. doi:10.1002/chem.201503580. PMID 26584653. 
  25. ↑ „Renewables – Global Energy Review 2021 – Analysis“. IEA. 2021-yil 23-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 22-noyabr.
  26. ↑ Friedlingstein, Pierre; Jones, Matthew W.; O'Sullivan, Michael; Andrew, Robbie M.; Hauck, Judith; Peters, Glen P.; Peters, Wouter; Pongratz, Julia et al. (2019). "Global Carbon Budget 2019". Earth System Science Data 11 (4): 1783–1838. doi:10.5194/essd-11-1783-2019. ISSN 1866-3508. Archived from the original on 6 May 2021. https://web.archive.org/web/20210506142248/https://essd.copernicus.org/articles/11/1783/2019/. Qaraldi: 15 February 2021. Qayta tiklanadigan energiya]]
  27. ↑ IEA. IEA. Renewable Energy... ... into the Mainstream. IEA, 2002 — 9 bet. 2020-yil 9-dekabrda qaraldi. 
  28. ↑ Intergovernmental Panel on Climate Change. „Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change“. IPCC (2022-yil 4-aprel). Qaraldi: 2022-yil 4-aprel.
  29. ↑ Jacobson, Mark Z. (2015). "100% clean and renewable wind, water, and sunlight (WWS) all-sector energy roadmaps for the 50 United States". Energy and Environmental Science 8 (7): 2093–2117. doi:10.1039/C5EE01283J. 
  30. ↑ Scovronick, Noah; Budolfson, Mark; Dennig, Francis; Errickson, Frank; Fleurbaey, Marc; Peng, Wei; Socolow, Robert H.; Spears, Dean et al. (2019-05-07). "The impact of human health co-benefits on evaluations of global climate policy". Nature Communications 10 (1): 2095. doi:10.1038/s41467-019-09499-x. ISSN 2041-1723. PMID 31064982. PMC 6504956. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6504956. 
  31. ↑ "Integrating Air Quality and Public Health Benefits in U.S. Decarbonization Strategies". Front Public Health 8: 563358. 2020. doi:10.3389/fpubh.2020.563358. PMID 33330312. PMC 7717953. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=7717953. 
  32. ↑ Luderer, Gunnar; Pehl, Michaja; Arvesen, Anders; Gibon, Thomas; Bodirsky, Benjamin L.; de Boer, Harmen Sytze; Fricko, Oliver; Hejazi, Mohamad et al. (2019-11-19). "Environmental co-benefits and adverse side-effects of alternative power sector decarbonization strategies". Nature Communications 10 (1): 5229. doi:10.1038/s41467-019-13067-8. ISSN 2041-1723. PMID 31745077. PMC 6864079. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6864079. 
  33. ↑ „Global energy transformation: A roadmap to 2050 (2019 edition)“. /publications/2019/Apr/Global-energy-transformation-A-roadmap-to-2050-2019Edition. 2019-yil 18-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 9-dekabr.
  34. ↑ „Getting the most out of tomorrow's grid requires digitisation and demand response“. The Economist. Qaraldi: 2022-yil 24-iyun.
  35. ↑ REN21 Renewables Global Status Report 2011.
  36. ↑ Leone. „U.N. Secretary-General: Renewables Can End Energy Poverty“. Renewable Energy World (2011-yil 25-avgust). 2013-yil 28-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 27-avgust.
  37. ↑ „Renewable Energy by Country 2021“. worldpopulationreview.com. Qaraldi: 2021-yil 27-dekabr.
  38. ↑ REN21 Renewables Global Status Report 2010.
  39. ↑ 39,0 39,1 REN21. „RENEWABLES 2021 GLOBAL STATUS REPORT“ (en). www.ren21.net. Qaraldi: 2022-yil 25-aprel. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name ":2" defined multiple times with different content
  40. ↑ „IEA SHC || Solar Heat Worldwide“. www.iea-shc.org. Qaraldi: 2022-yil 24-iyun.
  41. ↑ „Geothermal Heat Pumps - Department of Energy“. energy.gov. 2016-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 14-yanvar.
  42. ↑ „Net Zero Foundation“. netzerofoundation.org. 2021-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 23-noyabr.
  43. ↑ „Fast Growth for Copper-Based Geothermal Heating & Cooling“. 2019-yil 26-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 26-aprel.
  44. ↑ „Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change“. IPCC Sixth Assessment Report.
  45. ↑ REN21. „RENEWABLES 2022 GLOBAL STATUS REPORT“ (en). www.ren21.net. Qaraldi: 2022-yil 20-iyun.
  46. ↑ „Global Solar Atlas“. 2018-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 14-iyun.
  47. ↑ 47,0 47,1 47,2 IRENA 2022.
  48. ↑ IRENA 2022, s. 20. Note: Compound annual growth rate 2012-2021.
  49. ↑ 49,0 49,1 49,2 49,3 „Electricity“. International Energy Agency (2020). 2021-yil 7-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 17-iyul. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "IEA Electricity 2020" defined multiple times with different content
  50. ↑ 50,0 50,1 50,2 50,3 NREL ATB 2021.
  51. ↑ Philibert, Cédric. Solar energy perspectives, International Energy Agency, Organisation for Economic Co-operation and Development, Paris: OECD/IEA, 2011. ISBN 978-92-64-12458-5. OCLC 778434303. 
  52. ↑ „Solar Fuels and Artificial Photosynthesis“. Royal Society of Chemistry (2012). 2014-yil 2-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 11-mart.
  53. ↑ „Solar - Fuels & Technologies“ (en-GB). IEA. Qaraldi: 2022-yil 27-iyun.
  54. ↑ „Energy Sources: Solar“. Department of Energy. 2011-yil 14-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 19-aprel.
  55. ↑ „Renewable Energy“. Center for Climate and Energy Solutions (2021-yil 27-oktyabr). 2021-yil 18-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 22-noyabr.
  56. ↑ Clean Energy Council Australia. „Clean Energy Australia Report 2021“. Clean Energy Australia. 2021-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 2-aprel.
  57. ↑ „Solar energy“ (en-AU). Australian Renewable Energy Agency. Qaraldi: 2022-yil 15-avgust.
  58. ↑ „Wind energy generation by region“. Our World in Data. 2020-yil 10-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 5-mart.
  59. ↑ „Global Wind Atlas“. 2019-yil 18-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 14-iyun.
  60. ↑ IRENA 2022, s. 13. Note: Compound annual growth rate 2012-2021.
  61. ↑ „Analysis of Wind Energy in the EU-25“. European Wind Energy Association. 2007-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 11-mart.
  62. ↑ „Electricity – from other renewable sources - The World Factbook“. www.cia.gov. 2021-yil 27-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-oktyabr.
  63. ↑ IRENA 2022, s. 8. Note: Excludes pure pumped storage.
  64. ↑ IRENA 2022, s. 8. Note: Excludes pure pumped storage. Compound annual growth rate 2012-2021.
  65. ↑ "Renewable Electricity Capacity and Generation Statistics, June 2018". Archived from the original on 28 November 2018.
  66. ↑ Institute. „Use and Capacity of Global Hydropower Increases“ (2012-yil yanvar). 2014-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 18-yanvar.
  67. ↑ „Wave power - U.S. Energy Information Administration (EIA)“. www.eia.gov. Qaraldi: 2021-yil 10-dekabr.
  68. ↑ IRENA 2022, s. 27. Note: Compound annual growth rate 2012-2021.
  69. ↑ Biomass Energy Center. Biomassenergycentre.org.uk. Retrieved on 28 February 2012.
  70. ↑ Scheck, Justin; Dugan, Ianthe Jeanne. „Wood-Fired Plants Generate Violations“. The Wall Street Journal (2012-yil 23-iyul). 2021-yil 25-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 18-iyul.
  71. ↑ T.A. Volk. „Developing a Willow Biomass Crop Enterprise for Bioenergy and Bioproducts in the United States“. North East Regional Biomass Program (2000-yil yanvar). 2020-yil 28-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 4-iyun. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qayta_tiklanadigan_energiya&oldid=3078708" dan olindi