Kontent qismiga oʻtish

Xarkov hujumi

Ishorat qoʻshish
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
2024-yilgi Xarkov hujumi
Ukrainaning sharqiy kampaniyasi va Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi
2022 Russian invasion of Ukraine.svg

Rossiya-Ukraina front chizigʻi (2024-yil 16-may)
Sanalar 10-may 2024 (2024-05-10) – hozir
(1 oy, 2 hafta va 2 kun)
Urush yeri Xarkov viloyati
Holati Davom etilmoqda
Raqiblar
 Ukraina  Rossiya
Harbiy birliklar
Jang tartibi Jang tartibi
Kuchlar
2000 – 8000[1] ~30 000 (30 batalon)
Yoʻqotishlar
1572 kishi halok boʻlgan (Ukraina boʻyicha) 3015 kishi halok boʻlgan (Rossiya boʻyicha)
Rossiyaning oʻqqa tutilishi oqibatida 3 kishi halok boʻlgan va 4 kishi yaralangan[2]
10,500 kishi evakuatsiya qilingan

2024-yil 10-mayda Rossiya Federatsiyasi qoʻshinlari Ukrainaning Xarkov viloyati va Rossiyaning Belgorod viloyati tutashgan joyidagi Ukraina chegarasini kesib oʻtgan. Asosiy hujumlar bir-biridan 20-25 kilometr uzoqlikda joylashgan Volchansk va Liptsy tomon yoʻnaltirilgan[3].

Hujumning boshlanishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Urush boshida rus qoʻshinlari Xarkov viloyatining bir qismini, shu jumladan, Balakleya, Izyum va Kupyansk shaharlarini egallashga muvaffaq boʻlishdi, ammo Ukrainaning sharqidagi hududlarga qarshi hujumi paytida Ukraina qoʻshinlari deyarli barcha bosib olingan hududlarni ozod qilishga muvaffaq boʻlishgan[4].

2024-yil mart oyida Rossiya prezidenti Vladimir Putin Ukraina chegarasida „sanitariya zonasi“ tashkil etilishini eʼlon qilgan. Belgorod viloyatidagi Rossiya Qurolli Kuchlarining „Shimoliy“ guruhi oʻz tarkibini 30 ming kishiga oshirgan (ISW hisob-kitoblari). Xarkov viloyati gubernatori Oleg Sinegubov hujum boshlanishidan ikki kun oldin rus qoʻshinlari toʻplanganini eʼlon qilgan. The Guardian jurnalining nomi yashirin manbasiga koʻra, Britaniya harbiy razvedkasi Ukrainani yaqinlashib kelayotgan Rossiyaning hujum haqida xabar bergan[5].

Voqealarning borishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2024-yil 9-maydan 10-mayga oʻtar kechasi Rossiya Federatsiyasi qoʻshinlarining 10 ming kishilik piyoda askarlari artilleriya yordami bilan Ukraina chegarasi Xarkov chorrahasidan kesib oʻtishgan[5]. Asosiy hujumlar bir-biridan 20-25 kilometr uzoqlikda joylashgan Volchansk va Liptsy tomon yoʻnaltirilgan. Rossiya qoʻshinlari tomonidan Ukraina Chegara xizmatining tarqoq vzvod istehkomlari qoʻlga olingan[3]. Ukraina Qurolli Kuchlarining mudofaa chizigʻi yoʻq edi[5].

10-may kuni Ukrainaning DeepState tahliliy portali Rossiya armiyasi ikki hududda: Krasnoe, Pylnaya, Strelka, Borisovka qishloqlari hududi va Volchansk shahri yoʻnalishida hujum boshlagani haqida xabar bergan[6]. Kun davomida rus qoʻshinlari Ukraina qoʻshinlarining mudofaa chizigʻidan tashqarida boʻlgan Strelechya, Krasnoye, Pylnaya, Borisovka va Gatishche qishloqlarini bosib olishga muvaffaq boʻlishgan[7].

Volchansk viloyati maʼmuriyati rahbari Tamaz Gambarishvili Volchansk viloyatida aholini ixtiyoriy ravishda evakuatsiya qilish eʼlon qilinganligini taʼkidlagan[6].

11-may kuni Rossiya Mudofaa vazirligi Rossiyaning „Shimoliy“ qoʻshinlari guruhining boʻlinmalari Borisovka, Ogurtsovo, Pletenevka, Pylnaya va Strelechya aholi punktlarini egallab olganini eʼlon qilgan. Xarkov viloyati harbiy boshqarmasi boshligʻi Oleg Sinegubov hududdagi vaziyatni „toʻliq nazorat ostida“ deb atagan va Rossiya Mudofaa vazirligi sanab oʻtgan aholi punktlarida shiddatli janglar davom etayotganiga aniqlik kiritgan[8].

Ukrainaning DeepStateMap guruhining 12-may kungi maʼlumotlariga koʻra, 7 ta qishloq Rossiya Qurolli Kuchlari nazorati ostiga oʻtgan[9]. The New York Times gazetasiga koʻra, 12-may kuni Rossiya Qurolli Kuchlari kamida 9 ta qishloq va shaharni egallab olgan[10].

ISW maʼlumotlariga koʻra, 14-maydan boshlab Rossiya Qurolli Kuchlarining oldinga siljish tezligi pasaygan[11].

Rossiyalik va ukrainalik blogerlarning fikriga koʻra, Rossiya Qurolli Kuchlari Ukraina pozitsiyalariga 5 kishigacha boʻlgan kichik harbiy guruhlar bilan hujum qilagan[11].

15-may kuni Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy Rossiya hujumi tufayli barcha xorijiy safarlarini bekor qilgan[12].

Hujumga qarshi turish uchun Ukraina qoʻmondonligi frontning boshqa boʻlimlaridan jang maydoniga katta zaxiralar kuchlarini yuborgan (jami oʻnlab turli brigadalarning harbiy xizmatchilari jangovar harakatlarda ishtirok etishlari qayd etilgan). Ushbu chora-tadbirlar may oyining oxiriga kelib, rus qoʻshinlarining Xarkov yoʻnalishi boʻyicha oldinga siljishini sekinlashishiga sabab boʻlgan. Ammo bu chora-tadbirlar boshqa joylarda Ukraina mudofaasi kuchiga salbiy taʼsir koʻrsatgan[13].

Volchansk yoʻnalishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xarkov viloyatining chegaradosh aholi punktlari aholisini evakuatsiya qilish jarayoni

13-may kuni Rossiya Qurolli Kuchlari Volchanskga hujum boshlagan. Hujum boshlanishidan oldin Ukraina Bosh razvedka boshqarmasiga boʻysunuvchi bir qator guruhlar – „Kraken“, „Rossiya koʻngillilar korpusi“ va boshqalar Volchansk shimolida joylashgan kichik istehkomlarga joylashtirilgan[3]. Asosiy istehkom liniyalari shahardan 10-12 kilometr uzoqlikda joylashgan edi[3]. 13-may kuni Ukraina Bosh shtabi Rossiya Qurolli Kuchlarining Volchanskdagi taktik muvaffaqiyatini eʼlon qilgan. Shu kuni Rossiya tomoni Rossiya Qurolli Kuchlari Volchanskga kirganini, Ukraina tomoni esa shaharda janglarni davom etirayotganini maʼlum qilgan[14]. 13-may kuni Rossiya Qurolli Kuchlari goʻshtni qayta ishlash zavodi va aholining turar-joylarini egallab olgan. Ukraina Qurolli Kuchlari esa artilleriya va uchuvchisiz samolyotlar yordamida dushmanni ushlab turishga harakat qilgan[3]. ISW maʼlumotlariga koʻra, 12-may kuni Rossiya Qurolli Kuchlari Volchanskning gʻarbiy va sharqida joylashgan Volchya daryosi boʻylab koʻpriklarga zarba berishgan. 13-may kuni Rossiya Qurolli Kuchlari koʻpriklarga yana zarba berishni boshlashgan[15]. Meduza xabariga koʻra, 14-may kuni Rossiyaning hujumi daryo bilan ikki qismga boʻlingan Volchanskning shimoliy qismida davom etirilgan[3].

2024-yil 14-may kuni soat 23:00 da Ukraina Qurolli Kuchlari Bosh shtabi Ukraina harbiy xizmatchilarning hayotini saqlab qolish uchun bir qator hududlardan qulayroq pozitsiyalarga oʻtishga majbur boʻlganligi haqida xabar bergan[16].

16-may kuni Rossiya harbiy telegram-kanali („Archangel Spetsnaz Z“) rus qoʻshinlari shahar markazini qamalga olganini maʼlum qilgan[17].

Volchanskni himoya qilish uchun u yerga Ukraina Qurolli Kuchlarining 57-moto-piyoda va 71-Jaeger brigadalari joylashtirilgan[18].

16-may kuni ruslar 2-motooʻqchi diviziyasini, 1-tank polkini va 47-tank diviziyasining boʻlinmalarini Volchansk yoʻnalishida joylashtirganlar[19].

20-may kuni Xarkov viloyati harbiy maʼmuriyati boshligʻi oʻrinbosari Roman Semenuxaning taʼkidlashicha, davom etayotgan hujumlarga qaramay, Ukraina Qurolli Kuchlari Volchansk hududining 60 foizini nazorat qilmoqda[20]. Oʻsha kuni Oleg Sinegubov Volchanskdagi front chizigʻi Volchya daryosi boʻylab oʻtgan.

21-may kuni New York Times gazetasi ochiq manbalardan olingan maʼlumotlarigaga koʻra, Rossiya Qurolli Kuchlari Volchanskning shimoliy qismini oʻz nazoratiga olganini haqida xabar bergan[21].

Liptsy yoʻnalishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Liptsy hujumi Xarkovga tutashgan turar-joylar hududida amalga oshirilmoqda. Liptsy yoʻlida suv toʻsiqlari joylashtirilmagan. Gʻarbiy hujum qanoti Travyanskiy suv ombori Volchansk yoʻnalishida boʻlgani kabi, asosiy istehkomlar Liptsy janubida joylashgan[3].

2024-yil 15-mayda Rossiya Mudofaa vazirligi Glubokoe va Lukyantsy qishloqlari ustidan nazoratni qoʻlga olganligini eʼlon qilgan. Lukyantsy qishlogʻini egallab olish 18-motorli miltiq diviziyasining boʻlinmalari tomonidan amalga oshirilgan[22].

Ukraina Qurolli Kuchlarining 42-mexanizatsiyalashgan va 92-shturm brigadalari Liptsy va ularning atrofidagi pozitsiyalarga joylashtirilgan[18].

Koʻzlangan maqsadlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rossiya hujumining maqsadlaridan biri Ukraina artilleriyasini Belgorod viloyati chegaradan uzoqlashtirish va „bufer zona“ yaratish edi[6][5][23][24]. Karnegi jamgʻarmasining katta ilmiy xodimi Dara Massikot „bufer zona“ ni yaratish muhim bir qadam boʻlishi mumkinligini aytgan[23].

10-may kuni Reuters anonimi Ukraina harbiy kuchiga tayanib, Rossiya qoʻshinlari Xarkov viloyatida Rossiya chegarasidan 10 kilometr uzoqlikda „bufer zona“ yaratishga urinayotgani haqida xabar bergan[6].

Ukrainalik tahlilchi Mixail Jiroxovning fikricha, rus qoʻshinlarining maqsadi Ukrainaning Kupyanskga taʼminotini toʻxtatish uchun Volchanskdan janub tomon oldinga siljish va Liptsyga Xarkov tomon hujum qilish – bu chalgʻituvchi manyovr hisoblanadi[25]. Xuddi shunday fikrda boʻlgan isroillik harbiy ekspert Devid Gendelmanning fikricha, Rossiya hujumidan maqsad Ukrainaning harbiy zaxiralarini frontning boshqa sektorlaridan tortib olish va Rossiya-Ukraina chegarasida bufer zona yaratishdir[25].

The New York Times jurnalida yozilishicha, hujumdan maqsad Ukrainani muzokaraga majburlash uchun shaharni qamal qilish yoki artilleriya bilan bombardimon qilish uchun Xarkovga borish boʻlishi mumkin, deb hisoblagan. BBC rus xizmati mutaxassislarning aksariyati bu versiyani tasdiqlamaganlar, chunki rus qoʻshinlari Xarkovga hujum qilish yoki qamal qilish uchun juda kichik deb hisoblagan[25].

AQShning Rossiya hududiga zarbalarini taqiqlash

AQShning Rossiya hududiga Amerika qurollari bilan zarba berishni taqiqlashi Ukraina Qurolli Kuchlarining Xarkov viloyatidagi Rossiya hujumi doirasida Rossiya Qurolli Kuchlari pozitsiyalariga zarba berishning oldini oladi. Ukraina parlamentining qurol-yarogʻ va oʻq-dorilar boʻyicha komissiyasi rahbari Aleksandra Ustinovaning bayonotlariga koʻra, Ukraina Qurolli Kuchlari Ukraina chegarasidan 2 km uzoqlikda rus qoʻshinlari toʻplanganini koʻrgan, biroq taqiq tufayli ularga zarba bera olmagan. Ukraina rasmiy xodimllari 2024-yil 15-may kuni AQShning kamida 10 nafar kongressmenlari bilan taqiqni bekor qilish haqida gaplashish uchun Vashingtonga kelishgan[26].

The Washington Post nashriga intervyu bergan ukrainalik harbiyga koʻra, kuchli mudofaa liniyalarini qurishning imkoni boʻlmagan, chunki ukrainalik qoʻshinlar AQShga harbiy yordam koʻrsatishning kechikishi va taqdim etilgan qurollardan foydalanish taqiqlangani sababli qurilish texnikasini Rossiya hujumlaridan himoya qila olmagan. Rossiya hududiga qilingan hujumlar koʻzlangan natijalarga erishishga imkon bermagan[23].

Reaksiyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

17-may kuni Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy jurnalistlar bilan suhbatda Xarkov viloyatida front barqarorlashganini maʼlum qilgan. Uning soʻzlariga koʻra, 17-may kuni Rossiya Qurolli Kuchlari bir necha yoʻnalishda oldinga siljimagan. Ukraina prezidentining soʻzlariga koʻra, Rossiya Qurolli Kuchlarining asosiy nishoni Volchansk viloyati hisoblanadi. Shuningdek, Ukraina prezidenti Rossiya qoʻshinlarining Ukraina hududiga kirib borishi 10 kilometrni tashkil etganini qayd etgan[27].

17-may kuni Rossiya prezidenti Vladimir Putin Rossiya Federatsiyasi Xarkovni egallash rejasi yoʻqligini aytib, hujum Belgorodning oʻqqa tutilishi tufayli „sanitariya zonasi“ yaratish maqsadida boshlanganini aytgan[28].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Psaropoulos, John T „Russia escalates the war in Ukraine, aiming to complicate Kyiv's defence“. Al Jazeera (2024-yil 15-may). 2024-yil 15-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 16-may.
  2. ↑ „Civilian casualties reported amid intense Russian attacks in Kharkiv Oblast“. The Kyiv Independent (2024-yil 10-may). 2024-yil 10-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 10-may.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 „Россия наступает в Харьковской области. Вряд ли это подготовка к штурму Харькова или попытка отбросить ВСУ от Белгорода В чем тогда замысел? Карта боев на 14 мая“ (ru). Meduza. Qaraldi: 2024-yil 14-may.
  4. ↑ „Liberated Ukrainians embrace troops on lightning advance near Kharkiv“ (en-GB). POLITICO (2022-yil 9-sentyabr). Qaraldi: 2024-yil 12-may.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Sabbagh, Dan. „How Russia has advanced in Kharkiv despite warnings attack was coming“ (en-GB). The Guardian (2024-yil 16-may). Qaraldi: 2024-yil 17-may.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 „Попытка российского прорыва в Харьковскую область. Что известно“ (ru). BBC News Русская служба (2024-yil 10-may). Qaraldi: 2024-yil 10-may.
  7. ↑ „Харьковское пограничье «пришло в движение», рекордная по дальности атака БПЛА по территории РФ. Что происходило на фронте на этой неделе“ (ru). The Insider. Qaraldi: 2024-yil 11-may.
  8. ↑ „Минобороны России отчиталось о захвате пяти сел в Харьковской области. Глава региона заявил, что там продолжаются тяжелые бои“ (ru). Meduza. Qaraldi: 2024-yil 11-may.
  9. ↑ Stambaugh, Andrew Carey, Yulia Kesaieva, Dasha Tarasova, Josh Pennington, Radina Gigova, Alex „Ukraine warns northern front has ‘significantly worsened’ as Russia claims capture of several villages“ (en). CNN (2024-yil 12-may). Qaraldi: 2024-yil 13-may.
  10. ↑ Gettleman, Jeffrey. „Russian Forces Push Deeper Into Northern Ukraine“ (en-US). The New York Times (2024-yil 12-may). Qaraldi: 2024-yil 13-may.
  11. ↑ 11,0 11,1 „Institute for the Study of War“ (en). Institute for the Study of War. Qaraldi: 2024-yil 15-may.
  12. ↑ „Ukraine troops pull back in Kharkiv after Russia offensive“ (en-GB). www.bbc.com. Qaraldi: 2024-yil 15-may.
  13. ↑ „ВСУ остановили российское наступление на Харьков — но для этого пришлось перебросить резервы со всех фронтов Чем это грозит украинской армии? Карта боев на 28 мая“ (ru). Meduza. Qaraldi: 2024-yil 29-may.
  14. ↑ „Kharkiv fighting intensifies as Russia says troops enter Vovchansk“ (en-GB). www.bbc.com. Qaraldi: 2024-yil 13-may.
  15. ↑ „Institute for the Study of War“ (en). Institute for the Study of War. Qaraldi: 2024-yil 14-may.
  16. ↑ „Генштаб ВСУ заявил, что украинские военные «переместились на более выгодные позиции» в районе Волчанска“ (ru). Meduza. Qaraldi: 2024-yil 15-may.
  17. ↑ Rossiyskaya armiya voshla v Volchansk. Pochemu ne vistoyala pervaya liniya oboroni VSU v Xarkovskoy oblasti?
  18. ↑ 18,0 18,1 Axe, David „Russia’s Victory Day Campaign Just Ran Into A Wall Of Ukrainian Mechanized Troops“ (en). Forbes. Qaraldi: 2024-yil 19-may.
  19. ↑ „Russian Offensive Campaign Assessment, May 16, 2024“. ISW (2024-yil 16-may). Qaraldi: 2024-yil 17-may.
  20. ↑ Lowe, Yohannes. „Russia-Ukraine war live: Ukraine still controls 60% of Vovchansk, says local official“ (en-GB). the Guardian (2024-yil 20-may). Qaraldi: 2024-yil 20-may.
  21. ↑ Méheut, Constant. „Russian Forces Close In on Ukrainian Town in Northeast“ (en-US). The New York Times (2024-yil 21-may). Qaraldi: 2024-yil 21-may.
  22. ↑ „Russian Offensive Campaign Assessment, May 15, 2024“. ISW (2024-yil 15-may). Qaraldi: 2024-yil 16-may.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 „Second Russian invasion of Kharkiv caught Ukraine unprepared“ (en). Washington Post (2024-yil 17-may). Qaraldi: 2024-yil 17-may.
  24. ↑ „Путин отрицает планы захвата Харькова и связывает наступление с «санитарной зоной»“ (ru). BBC News Русская служба (2024-yil 17-may). Qaraldi: 2024-yil 19-may.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 „Россия открыла Харьковский фронт“ (ru). BBC News Русская служба (2024-yil 13-may). Qaraldi: 2024-yil 13-may.
  26. ↑ „«Вы даете нам палку, но не позволяете ею пользоваться». Украинские депутаты приехали в США, чтобы добиться снятия запрета на удары американским оружием по территории России“ (ru). Meduza. Qaraldi: 2024-yil 15-may.
  27. ↑ „Зеленский заявил, что ВСУ удалось стабилизировать ситуацию с наступлением российской армии в Харьковской области“ (ru). Meduza. Qaraldi: 2024-yil 17-may.
  28. ↑ „Планов по взятию Харькова сейчас нет. От переговоров мы не отказывались, но будем исходить из «реалий на земле» Что сказал Путин о войне с Украиной после переговоров с Си Цзиньпином. Максимально коротко“ (ru). Meduza. Qaraldi: 2024-yil 17-may. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Xarkov_hujumi&oldid=4346256" dan olindi