Vinnitsa qirgʻini
| Vinnitsa qirgʻini |
|---|
Vinnitsa qirgʻini - fashistlar Germaniyasi 1943- yilda Ukrainani bosib olganida aniqlagan 1937-1938-yillarda Sovet maxfiy politsiyasi NKVD tomonidan Ukrainaning Vinnitsa shahrida 9000 dan 11000 gacha odamlarning ommaviy qatl etilishi edi. Saytni birinchi marta xalqaro Katin komissiyasi oʻtkazgan tergov Katin shahrida polshalik harbiy asirlarning xuddi shunday ommaviy qotillik joyining aniqlanishi bilan bir vaqtga toʻg'ri keldi. Natsistlar tashviqoti Sovet Ittifoqi tomonidan kommunistik terrorni koʻrsatish uchun qirgʻin haqida eslatib oʻtdi.
Tarix
[tahrir | manbasini tahrirlash]qirgʻin
[tahrir | manbasini tahrirlash]Vinnitsada dafn etilgan qurbonlarning koʻpchiligi 22 kalibrli oʻqning orqa qismiga otilgan oʻq yordamida oʻldirilgan.[1] O'qning kichik kalibrliligi tufayli qurbonlarning ko'pchiligi ikki marta otilgan va ulardan kamida 78 nafari uch marta otilgan; U erda topilgan 395 qurbonning bosh suyagi singan, shuningdek, otishma izlari ham bor.[1] Qoldiqlari qazilgan deyarli barcha erkaklarning qo'llari bog'langan. Keksa ayollar qandaydir kiyim kiygan, yosh qurbonlar esa yalang'och holda dafn etilgan.[1]
Qatllar yashirin edi; oilalarga qarindoshlarining taqdiri haqida xabar berilmagan. Shaxsiy buyumlar, hujjatlar va sud hujjatlari saqlanmagan va ularning oʻrniga ommaviy qabrlardan unchalik uzoq boʻlmagan alohida chuqurga koʻmilgan.[1]
Tergov komissiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Eksgumatsiya qilingan jasadlarning birinchi tekshiruvlarini mos ravishda Halle-Vittenberg universiteti professori Gerxard Shrader, Vinnitsadan dotsent Doroshenko va Krasnodar professori Malinin kabi shifokorlar oʻtkazdilar. 1943-yil may oyida uchta joyda: g'arbdagi mevali bog', markaziy qabriston va xalq bog'ida qazishmalar boshlandi. Jasadlarning aksariyati mevali bog‘da topilgan (5644 ta jasad). Hammasi bo'lib, uchta joyda 91 ta ommaviy qabrlar topilgan va 9432 ta jasad eksgumatsiya qilingan; Ulardan 149 nafari ayollar edi. Xalq bog'idagi qazishmalar hali tugamagan, ammo u erda yana ko'plab jasadlar ko'milgan deb taxmin qilingan.[2]
Professor Schrader jamoasi tomonidan oʻtkazilgan dastlabki tergovdan soʻng, tibbiy koʻrikdan iborat ikkita guruh taklif qilindi - biri xalqaro, ikkinchisi fashistlar Germaniyasi universitetlaridan 13 nafar ekspertdan iborat. Anatomiya va sud-tibbiyot patologiyasi boʻyicha xalqaro ekspertlar komissiyasi Evropaning 11 mamlakatidan, asosan, fashistlar Germaniyasining ittifoqdosh yoki bosib olingan davlatlaridan olib kelingan. Ular:[3][4]
- Doktor Soenen, Gent universiteti, ishg'ol qilingan Belgiya .
- Doktor Mixaylov, Sofiya universiteti, Bolgariya Qirolligi .
- Doktor Niilo Pesonen, Xelsinki universiteti, Finlandiya Respublikasi .
- Doktor Duvoir, Parij universiteti, ishg'ol qilingan Fransiya .
- Doktor Cazzaniga, Milan universiteti, fashistik Italiya .
- Doktor Ljudevit Jurak, Zagreb universiteti, Xorvatiya mustaqil davlati .
- Doktor ter Poorten, Amsterdam universiteti, bosib olingan Niderlandiya
- Doktor Alexandru Birkle, Sud tibbiyoti va kriminologiya instituti, Buxarest, Ruminiya Qirolligi .[5]
- Doktor Gösta Häggqvist, Karolinska instituti, Stokgolm, Shvetsiya Qirolligi .
- Doktor Krsek, Bratislava universiteti, Slovakiya Respublikasi .
- Doktor Ferenc Orsós, Budapesht universiteti, Vengriya Qirolligi .
Guruh 1943-yil 13-iyuldan 15-iyulgacha ommaviy qabrlarni ziyorat qildi. Fashistlar nemis komissiyasi 1943-yil 29-iyulda hisobotini yakunladi. Ikkala komissiya ham qurbonlarning deyarli barchasi 1937-1938-yillar oraligʻida boshning orqa qismiga ikkita oʻq otish orqali qatl etilganligini aniqladi[6]
468 jasad Vinnitsa va uning atrofidagilar tomonidan aniqlangan; qolgan 202 nafarining shaxsi qabrlardan topilgan hujjatlar va dalillar asosida aniqlangan. Shu tarzda aniqlangan jasadlarning aksariyati ukrainaliklar edi; etnik polyaklar ekanligi aniqlangan 28 jasad ham bor edi.[7]
Oʻn uch kishilik dastlabki guruhdan tashqari, 1943-yil oʻrtalarida yana bir qancha delegatsiyalar ushbu joylarga tashrif buyurishdi. Ular orasida Bolgariya Qirolligi, ishgʻol qilingan Daniya, bosib olingan Gretsiya, Finlandiya Respublikasi va Shvetsiya Qirolligidan siyosatchilar va boshqa rasmiylar bor edi .[8] Fotosuratlar va tergov natijalari Evropaning koʻplab mamlakatlarida nashr etilgan va fashistlar Germaniyasi tomonidan Sovet Ittifoqiga qarshi tashviqot urushida ishlatilgan.
Odessa metropoliti Vissarion boshchiligidagi dafn marosimidan soʻng jasadlarning aksariyati qayta dafn qilindi. Xizmatda boshqa koʻplab pravoslav episkoplari va xorijiy cherkov amaldorlari ham ishtirok etishdi.[9]
“ Stalin terrori qurbonlari”ga ham haykal o‘rnatildi. Keyinchalik Sovet hukumati "Fashistlar terrori qurbonlari" yodgorligini qayta bagʻishladi va nihoyat uni butunlay olib tashladi va oʻrnida koʻngilochar bogʻ tashkil etdi. Soʻnggi oʻn yil ichida bogʻdagi dafn etilgan joyda yangi yodgorlik qurildi; u faqat “totalitarizm qurbonlari”ni nazarda tutadi.[6] Sovet davrida qirgʻin haqidagi maʼlumotlar Gʻarbdagi ukrain diasporasi tomonidan tarqatilgan va tekshirilgan. Vinnitsadagi ommaviy qotillik 1988 yilda Ukrainada tanqidiy mavzu sifatida qaytdi
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Kiev yaqinidagi Bykivnia ommaviy qabri
- Dem'ianiv Laz, Ivano-Frankivsk yaqinidagi qirg'in
- Fantana Alba qirg'ini
- Katyn qirg'ini
- Minsk yaqinidagi Kurapaty ommaviy qabri, Belarusiya
- Sovet Ittifoqidagi qirg'inlar ro'yxati
- Lunka qirg'ini
- Sovet Ittifoqidagi ommaviy qabrlar
- Sandarmox
- Solovki qamoq lageri
- Svirlag
- Tatarka umumiy qabrlari
Maʼlumotnomalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Józef Mackiewicz „Klucz do "Parku Kultury i Odpoczynku"“,. Katyń. Zbrodnia bez sądu i kary (pdf), 1, Zeszyty Katyńskie (pl) Jacek Trznadel: , Warsaw: Antyk, 1997 — 329–339 bet. ISBN 83-86482-32-X. 2011-yil 18-oktyabrda qaraldi. ; fragment in question originally published in: Józef Mackiewicz (1951-12-02). "Klucz do "Parku Kultury i Odpoczynku"". Wiadomości (48).
- ↑ Amtliches Material zum Massenmord von Winniza, p.83–86, 117. Archiv-Edition 1999 (Faksimile der 1944 erschienenen Ausgabe).
- ↑ Amtliches Material zum Massenmord von Winniza, p.103. Archiv-Edition 1999 (Faksimile der 1944 erschienenen Ausgabe).
- ↑ „Vinnytsia 1943. From the materials of an international commission of forensic medical experts working on the excavation“. memorial.kiev.ua. 2016-yil 15-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-fevral.
- ↑ Toma Roman Jr. „Cum a dus-o masacrul de la Katyn pe Rodica Marta în pușcărie“ (ro) (2009-yil 3-aprel). Qaraldi: 2020-yil 29-iyul.
- ↑ 6,0 6,1 About Crime in Vinnytsia Ukrainian society of the repressed. Peter Pavlovych
- ↑ Amtliches Material zum Massenmord von Winniza, p.124, 215–248. Archiv-Edition 1999 (Faksimile der 1944 erschienenen Ausgabe).
- ↑ Amtliches Material zum Massenmord von Winniza, p.6, 206–207. Archiv-Edition 1999 (Faksimile der 1944 erschienenen Ausgabe).
- ↑ Amtliches Material zum Massenmord von Winniza, p.124, 208–209. Archiv-Edition 1999 (Faksimile der 1944 erschienenen Ausgabe).