Tuzun (amir ul-umaro)
| Abulvafo Tuzun | |
|---|---|
توزون | |
| Abbosiylar xalifaligining amir ul-umarosi | |
|
Mansab davri 943-yil 31-may – 945-yil avgust | |
| Monarx |
al-Muttaqiy al-Mustakfiy |
| Oʻtmishdoshi | Nosir ad-Davla (942-yil 18-fevral — 943-yil 11-may) |
| Vorisi | Ibn Sherzod (945-yil avgust — 945-yil 21-dekabr) |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Vafoti |
945-yil avgust Bagʻdod |
Abu'l-Wafa Tuzun[1], asosan Tuzun (arabcha: توزون) nomi bilan mashhur, dastlab eroniy hukmdor Mardaviy ibn Ziyorga, keyin Abbosiylar xalifaligiga xizmat qilgan turk askar. Abbosiylar qoʻshinida rahbarlik lavozimiga koʻtarilib, hamdoniy Nosir ad-Davlani Bagʻdoddan quvib chiqargan va 943-yil 31-mayda amir ul-umaro lavozimini egallab, xalifalikning amaldagi hukmdoriga aylangan. Tuzun 945-yilning avgustida, Bag‘dod va Abbosiy xalifaligi buvayhiylar qo‘liga o‘tishidan bir necha oy oldin vafotiga qadar shu lavozimda qolgan.
Ilk faoliyat davri[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tuzun turkiy qul askar (gʻulom yoki mamluk) boʻlib, dastlab avtonom eroniy hukmdor Mardaviy ibn Ziyorga xizmat qilgan. 935-yilda Mardaviy o`ldirilgandan so'ng, uning ko`plab askarlari Abbosiylarning Vositdagi noibi Ibn Raiq qoʻl ostida xizmat qila boshlagan. Ibn Raiq ushbu askarlar yordami bilan 936-yilda xalifa ar-Radiydan amir ul-umaro unvoni bilan xalifalik hududlarini samarali boshqarish taklifini olishga muvaffaq boʻlgan[2]. Ibn Raiqning dastlabki harakatlari eski xalifa qoʻshinini tarqatib yuborish, turkiy qoʻshinlarni xalifa va uning saroyini nazorat qilish uchun kurashda asosiy kuch omillaridan biri boʻlishi taʼminlash boʻlgan. Tez orada bu kurashga Jaziradagi hamdoniylar va Basra baridiylari kabi shuhratparast kuchlar ham qoʻshilgan[3]. Bu murakkab kurashda Ibn Raiq 938-yilda Tuzun kabi bir paytlar Mardavijga xizmat qilib, keyin g‘arbga kelgan Bajkam tomonidan taxtdan ag‘darilgan. Ibn Raiq 941-yilda, Bajkam vafotidan so‘ng o‘z mavqeini tiklagan, biroq tez orada o‘ldirilgan. Keyingi yili Hamdoniylar amiri Nosir ad-Davla uning o‘rniga kelgan[1][4].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Donohue 2003, s. 9.
- ↑ Kennedy 2004, s. 195.
- ↑ Kennedy 2004, ss. 195, 204.
- ↑ Kennedy 2004, ss. 195–196.