Toʻliq oʻrindiqli stadion
Toʻliq oʻrindiqli stadion – bu har bir tomoshabin uchun joy boʻlgan sport stadioni hisoblanadi[1]. Bu Buyuk Britaniya, Ispaniya va Gollandiya kabi davlatlardagi professional futbol stadionlarida odatiy holdir. Qoʻshma Shtatlardagi aksariyat futbol assotsiatsiyalari va Amerika futboli stadionlari va Kanadadagi Kanada Futbol Ligasi stadionlari, shu mamlakatlardagi beysbol va yengil atletika stadionlari kabi barcha muxlislar tashrifi oʻtirish oʻrindiqlariga moʻljallangan. Hamma oʻrindiqlarga moʻljallanmagan stadionda faqat oʻrindiq uchun chiptalari bor ishtirokchilar uchun oʻtirsh va turib tomosha qilish jarayonni uchun joylar mavjud. Bunday tik turgan xolda tomoasha qilinadigan joylar Britaniyada teraslar deb nomlanadi. Birlashgan Qirollikdagi futbol tomoshabinlari orasida faqat terasli stendlar ustunlik qilgan. Masalan, „Vulverxempton“ jamoasining uyi stadioni boʻlgan „Molineux“ stadionida janubiy darvoza ortidagi „South Bank Stand“ sektoriga koʻpi bilan 32 000 tomoshabin sigʻadi, qolgan stadionlar esa bundan bir oz kamroq; umumiy maksimal muxlislar sigʻimi esa 59,000 atrofida edi.
Baʼzi Yevropa mamlakatlarida, masalan, Germaniyada toʻliq oʻrindiqli stadionlar yoʻq. Nemis muxlislari futbol tomosha qilayotganda tik turishni afzal koʻrishdi[2][3], shuning uchun mamlakat maydonlarida katta terasli maydonlar mavjud. Masalan, Borussiya Dortmundning „Vestfalenstadion“ (tijorat nomi Signal Iduna Park nomi bilan tanilgan) 65 829 oʻrindiqga ega, ammo Bundesliga oʻyinlari davomida tomoshabinlar soni 81 360 nafarni tashkil qiladi[4]. (Agar „ikkita tik turish bir oʻtirish bilan bir xil joyni egallaydi“ degan umumiy qoida qoʻllanilsa, Bundesliga oʻyinlarida 15 000 ga yaqin oʻrindiqlar 30 000 ga yaqin tomoshabinlar bilan almashtiriladi.)
Buyuk Britaniyada[tahrir | manbasini tahrirlash]
Aberdin 1978-yilda Pittodrini rekonstruksiya qildi va ochiq janubiy terastaga skameykalar qoʻyib, yerni toʻliq oʻrindiqli qilish uchun uzoq muddatli rejaning yakuniy qismi sifatida oʻrnatdi. Shundan soʻng, yerning janubiy tomoni qoplandi va Pittodri stadioni mamlakatning birinchi toʻliq oʻrindiqli, toʻliq qoplangan maydoni deb eʼlon qilindi, garchi yerning janubiy burchaklari osmonga ochiq boʻlib qolgan boʻlsada. 1981-yilda Koventri Siti jamoasining oʻsha paytdagi raisi Jimmi Xillning tashabbusi bilan Angliyadagi birinchi klub boʻlgan Highfield Road stadionini sigʻimini toʻliq oʻrindiqli stadionga aylantirdi. Muxlislarni majburlagan bu harakat nomaqbul boʻlib chiqdi, tomoshabinlar kamayib ketdi va 1985-yilga kelib terraslar qayta tiklandi.
1986-yilda Luton Taun 1985-yil 13-martda Angliya Kubogining 6-bosqichi oʻyinida Luton Taun va Milluol oʻrtasidagi bezorilik gʻalayonining oqibatlaridan biri sifatida Kenilvort Roud stadionini barcha oʻrindiqli maqomga aylantirdi.
1989-yildagi „Hillsboro stadioni“dagi katta halokatdan soʻng barcha oʻrindiqlarga oʻtgan birinchi ingliz professional futbol klubi 1992-yilda Ipswich Towndagi Portman Road stadioni edi.
1990-yilgacha Britaniyada toʻliq oʻrindiqli stadion sifatida koʻpincha tilga olingan boshqa joy Reynjersning uyi „Ibroks“ stadioni edi. Biroq, 1981-yilda yakunlangan qayta qurishdan keyin Ibroxda terassasi boʻlmagan boʻlsa-da, eski asosiy stendning old qismi boʻlgan „Muhafazada“ hali ham muhim turib tomoasha qilish uchun joy bor edi[5].
Sent-Jonston Buyuk Britaniyada birinchi maqsadli qurilgan barcha oʻrindiqli futbol stadionini, Hillsborodagi falokatdan bir necha hafta oʻtgach, 1989-yil avgust oyida MakDiarmid Parki stadionining ochilishi bilan ochdi.
Hillsborodagi falokatdan keyin stadion xavfsizligini yaxshilash boʻyicha tavsiyalar bergan Teylor hisoboti natijasida 1994-95-yilgi mavsum boshidan beri Angliya Premyer-ligasida toʻliq oʻrindiqli stadionlar majburiy boʻlib kelgan. 1990-yilda tuzilgan dastlabki rejada 1994-yildan boshlab liganing yuqori ikki bosqichidagi stadionlarda tik turish joylarini taqiqlash tavsiya qilingan edi, quyi ikki bosqichdagi stadionlar esa 1999-yilgacha bu talablarga javob berishi kerak edi. 1992-yilda takliflarni koʻrib chiqishda Premyer-ligadan tashqari va ikkinchi darajali klublar oʻz stadionlarida bunday joylarini saqlab qolish imkoniyatini olishgan. Vaqti-vaqti bilan Premyer-liga stadionlarida tik turish joylari boʻlishiga ruxsat berish haqidagi chaqiriqlar boʻladi, ammo ular doimo rad etilgan.
Ingliz futbolining yuqori qismida toʻliq oʻrindiqli stadionlarning majburiy joriy etilishi butun oʻyin davomida va butun dunyoga mashhur boʻlgan bir nechta mashhur terasli maydonlarni buzishini koʻrsatdi. Birinchi shunday koʻzga koʻringan qurbonlar Manchester Yunaytedning Stretford End va Arsenalning Shimoliy Banki terasli sektoti boʻlib, ularning ikkalasi ham 1992-yilda buzib tashlangan va oʻrniga yangi tribunalar qurilgan. Ikki yil oʻtgach, „Liverpool F.C.“ oʻzining mashhur Spion Kop stendini buzib tashladi va uning oʻrniga toʻliq oʻrindiqli stend oʻrnatdi, shunga oʻxshash qayta qurish Aston Villaning Holte End stadionida ham sodir boʻldi.
Butun dunyoda[tahrir | manbasini tahrirlash]
FIFA, UEFA va KONKAKAF ham oʻzlari nazorat qiladigan musobaqalardagi barcha oʻyinlarni hamma oʻrindiqli stadionlarda oʻtkazishni mandat qiladi. Bu shuni anglatadiki, tik turgan teraslar odatiy holga aylangan mamlakatlarda yoki stadionlardan umuman foydalanish mumkin emas yoki tik turgan joylar tomoshabinlar uchun yopiq boʻlishi kerak edi. Bunday boʻlmagan xollarda vaqtinchalik oʻrindiqlar oʻrnatilishi kerak (Lansdaun yoʻlini qayta qurish paytida Irlandiya milliy terma jamoasi joylashgan Croke Park stadionida boʻlgani kabi) yoki tik turgan joylar oʻtiradigan joylarga aylantirilishi kerak (bir nechta kattaroq joylarda boʻlgani kabi). Germaniyadagi stadionlarda, ularning aksariyati 2006-yilgi futbol boʻyicha Jahon chempionati uchun toʻliq oʻrindiqli konfiguratsiyada ishlatilgan. Janubiy Afrika, Yangi Zelandiya va Avstraliyadagi koʻplab kriket stadionlarida hammasida ham toʻliq oʻrindiqlarga ega emas, stadion maydonining muhlislar tashrif buyuradigan koʻp joylari arzonroq kirishni taklif qiluvchi tik turib tomosha qilishni yoki maysa ustida oʻtirib tomosha qilishni taʼminlaydi, bu tomoshabinlar oʻt ustida oʻtirishlari mumkinligini anglatadi. Bunga misollar orasida Adelaida Oval, Pertdagi WACA Ground va Vellingtondagi Havza qoʻriqxonasi kiradi.
Shimoliy Amerika stadionlarida kamdan-kam hollarda statsionar teraslar mavjud; aksincha, koʻpgina stadionlarda oʻtiradigan joylar bor, ular tekis skameykalardan foydalangan holda foydalaniladi. Koʻpgina yirik ob’yektlarda tribunalar oʻyin maydonidan uzoqroqda nisbatan kichikroq boʻlimda joylashgan boʻlib, ular koʻpincha „arzon oʻrindiqlar“ deb ataladi (beysbol stadionlarida, odatda, tribunalar koʻpincha maydon tashqarisida joylashgan. Bunga bir misol, San-Diegoda (bu yerda faqat yer darajasidagi tribunalar oʻng dala burchagidan tashqarida, boshqalari esa chap dala burchagidagi tarixiy binoning tepasida joylashgan). Tik xonali teraslar juda kam uchraganligi sababli, „toʻliq oʻrindiqli“ atamasi odatda ishlatilmaydi.
Ayniqsa, Yevropada paydo boʻlgan tendentsiya stadionning ayrim qismlarida konvertatsiya qilinadigan oʻrindiqlarga ega boʻlishdir. Bu shuni anglatadiki, baʼzi boʻlimlar osongina oʻtiradigan joy va tik turgan joy oʻrtasida oʻzgartirilishi mumkin. Bu esa mahalliy oʻyinlarda tik turgan tomoshabinlarga imkon beradi, shu bilan birga Yevropa armaturalari oʻyin vaqtida faqat oʻtirish sigʻimi, shuningdek, faqat oʻtiradigan joyni talab qiladigan boshqa jihozlar talablariga ham javob beradi.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Definition of All Seater Stadium“. Allwords Dictionary. 2009-yil 11-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 25-mart.
- ↑ „21.468 Fußballfans befragt: Seitensprung-Tabelle: Auf diesem Platz stehen die Fans des 1. FC Köln!“. express.de. 2015-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 6-dekabr.
- ↑ ONLINE. „Zehn Gründe für Stehplätze im Fußball-Stadion“. www.rp-online.de (2012-yil 10-aprel).
- ↑ „SIGNAL IDUNA PARK > SIGNAL IDUNA PARK > Blockplan“. 2015-yil 9-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 16-avgust.
- ↑ Inglis, Simon. Football Grounds of Britain, third edition. Collins Willow publishing, 1996 — 137, 424–425, 437, 467–469 bet. ISBN 0-00-218426-5.