Seinäjoki

Seinäjoki
Shahar
Gerb
62°47′25″N 22°50′25″E
Mamlakat	[[Finlandiya]]
[[Mintaqa]]	[[Janubiy Ostrobotniya]]
[[Sub-mintaqa]]	Seinäjoki sub-mintaqa
Hukumat
• [[Shahar rahabari]]	Jaakko Kiiskilä
Asos solingan	1868
Vaqt mintaqasi	UTC+02:00
[[File:|290px|Seinäjoki xaritada]] Seinäjoki

Seinäjoki (lit. „Devor daryosi“; lotincha: Wegelia, shvedcha: Östermyra) – Finlandiya ning Janubiy Ostrobothnia da joylashgan 80 kilometr (50 mi) Vaasadan sharqda, 178 kilometr (111 mi) Tamperedan shimolda, 193 kilometr (120 mi) Jyväskyladan gʻarbda va 324 kilometr (201 mi) Ouludan janubi-gʻarbda joylashgan shahar. Seinäjoki 1798-yilda tashkil etilgan Östermyra bruk temir va porox zavodlari atrofida paydo boʻlgan. Seinäjoki 1868-yilda munitsipalitetga, 1931-yilda bozor shahriga va 1960-yilda shaharchaga aylandi. 2005-yilda Peräseinäjoki munitsipaliteti Seynyajokiga birlashtirildi va 2009-yil boshida qoʻshni Nurmo va Ylistaro munitsipalitetlari Seynajoki bilan birlashtirildi. Seinäjoki Finlandiya ning eng tez rivojlanayotgan mintaqaviy markazlaridan biridir.

Shahar meriyasi, shahar kutubxonasi, Lakeuden Risti cherkovi va boshqa jamoat binolari Alvar Aalto tomonidan ishlab chiqilgan. Seinäjoki tarixda shved tilida Östermyra deb nomlangan. Bugungi kunda hech qachon rasmiy boʻlmagan bu nom shved tilida soʻzlashuvchilar orasida juda kamdan-kam qoʻllaniladi. Seinäjoki aeroporti qoʻshni Ilmajoki munitsipalitetidan 11 kilometr (10 mi) masofada joylashgan. Seynajoki shahar markazidan janubda joylashgan. Shahar markazidagi Seinäjoki temir yoʻl stantsiyasi 1883-yilda ochilgan va 1897-yilgacha Östermyra stantsiyasi deb nomlangan.

Tarixi

Aholi punkti XVI asrning birinchi yarmida hozirgi Seynajoki hududidan tarqaldi. 1550-yillarda Seynajokida uchta uy borligi aytiladi: Marttila, Jouppi va Uppa uylari. Jouppi uyidan ajralib chiqqan Jouppila uyi oʻsha asrda tashkil etilgan. Barcha uylar daryo boʻyida joylashgan edi.

Seinäjoki Kurikka, Kauhajoki, Jalasjärvi va Alavus kabi Ilmajoki cherkoviga tegishli edi. Biroq, XVIIIasrda Seynajokidan Ilmajoki cherkovigacha boʻlgan yoʻllar odatda yomon ahvolda edi. Shu sababli, Seynajoki va qoʻshni Nurmo aholisi 1725-yilda birgalikda yangi cherkov qurdilar, bu 1765-yilda Nurmo cherkovining shakllanishiga olib keldi. Katta gʻazabdan beri Alaseynajoki deb nomlangan Seinäjoki shahri cherkov shaharchasining bir qismiga aylantirildi. Peräseinäjoki cherkovi 1798-yilda tashkil etilgan va Alaseynajoki qishlogʻi yana Seinäjoki deb atala boshlandi. Xuddi shu yili Seinyajoki daryosi boʻyida Östermyra poʻlat zavodiga asos solingan.

Finlandiya da tasvirlangan framstäldt i teckningar Zakariya Topelius tomonidan tahrirlangan va 1845-1852-yillarda nashr etilgan.

Geografiya

Seinäjoki munitsipalitetining asosiy yoʻllari va qishloqlari bilan xaritasi

Seynajoki shimolda Kauhava, shimoli-sharqda Lapua, sharqda Kuortane va Alavus, janubda Virrat va Kihniyo, gʻarbda Ilmajoki va Kurikka, shimoli-gʻarbda Isokiryo munitsipalitetlari bilan chegaradosh.

Seinäjoki landshaftidagi suvning ulushi kichik. Seynajoki daryosi shahar boʻylab janubi-sharq-shimoli-gʻarbiy yoʻnalishda oqib oʻtadi va shahar markazining shimoliy chegarasida burilib, Vaasa hududidagi Botniya koʻrfaziga oqib oʻtuvchi Kyryonjoki daryosi bilan bogʻlanadi.

Seinäjokidagi eng muhim yoʻl aloqalari 16-, 18- (Vasa va Jyväskylä shaharlari oʻrtasidagi), 19- va 67- katta magistrallaridir.

Demografiya

• Aholisi: 31 696 (2003-yil), 35 918 (2005-yil Peräseinäjoki bilan konsolidatsiyadan keyin) va 56 229 (2009-yil Nurmo va Ylistaro bilan birlashgandan keyin).
• Yillik oʻsish: 624

Diqqatga sazovor joylar

• Lakeuden Risti cherkovi („tekisliklar xochi“)
• Alvar Aaltoning madaniy va maʼmuriy markazi, shahar hokimiyati, kutubxona va teatr va boshqalarni oʻz ichiga oladi.
• Mannerheim bogʻi
• Janubiy Ostrobotniya okrugi muzeyi
• Fuqarolik gvardiyasi va Lotta Svärd muzeyi, Seinäjoki fuqarolik gvardiyasi uyida joylashgan.
• Tornäva cherkovi
• Temir yoʻl koʻrgazmasi
• Mallaskoski pivo zavodi

Boshqa diqqatga sazovor joylar

• Tornävä muzey hududi
• Suviyo poygasi
• Törnävä yozgi teatri – Seinäjoki
• Jouppi togʻli qishki sport markazi
• Seinäjoki shahar teatri
• Provinssirock
• Tangomarkkinat
• Vauhtiyajot

Taʼlim

Seinäjoki Amaliy Fanlar Universiteti (SeAMK) mahalliy oliy taʼlim muassasasi boʻlib, u ham xalqaro profilga ega.

Taniqli odamlar

• Jukka Xilden, kaskadyor, The Dudesons
• Antti Isotalo, jäger, qabila jangchisi, Alkoning mahalliy rahbari
• Katja Kankaanpää, aralash yakkakurash ustasi
• Mari Kiviniemi, siyosatchi (Finlandiya Bosh vaziri 2010-2011)
• Paula Koivuniemi, qoʻshiqchi
• Petri Kontiola, xokkeychi
• Pekka Koskela, konkida uchuvchisi
• Jarno Laasala, kaskadyor, The Dudesons
• Xannu Lahtinen, kurash boʻyicha jahon chempioni
• Veli Lampi, futbolchi
• Jarppi Leppälä, kaskadyor, The Dudesons
• Tapio Luoma, arxiyepiskop
• Jorma Ollila, Nokia korporatsiyasining sobiq raisi va bosh direktori
• Hannu-Pekka „HP“ Parviainen, snoubordchi, kaskadyor, The Dudesons
• Pekka Puska, sogʻliqni saqlash tadqiqotchisi va rasmiy
• Paula Risikko, parlament aʼzosi va vazir
• Arto Saari, skeytbordchi
• Softengine, rok-pop guruhi

Xalqaro munosabatlar

Qardosh shaharlar – qardosh shaharlar

Seinäjokining qardosh shaharlari.

• Koshalin, Polsha
• Schweinfurt, Germaniya
• Sopron, Vengriya
• Thunder Bay, Ontario, Kanada
• Novgorod, Rossiya
• Jiangjin tumani, Xitoy

Shuningdek qarang

• Ilmajoki
• Isokiryo
• Lapua
• Peräseinäjoki
• Vaasa

Manbalar

Adabiyotlar

• Reino Ala-Kulju. Seinäjoen kirja (fi). Seinäjoen seurakunta, 1963. 
• Aulis J. Alanen. Seinäjoen historia I (fi). Seinäjoen kaupunki, 1970. 
• Annikki Kyttä & Tenho Takalo. Seinäjoen historia II (fi). Seinäjoen kaupunki, 1977. ISBN 951-99131-5-7. 

Tashqi havolalar

Media related to Seinäjoki at Wikimedia Commons

• Seinäjoki travel guide from Wikivoyage
• Seinäjoki – Official website
• Provinssirock (Wayback Machine saytida 2008-09-14 sanasida arxivlangan) – rock festival
• Tangomarkkinat – tango festival