Sarband GES
| Sarband GES | |
|---|---|
 | |
| Mamlakat |
 Tojikiston |
| Joylashuvi | Xatlon viloyati Levakant shahri |
| Daryo | Vaxsh |
| Kaskad | Vaxsh GESlar kaskadi |
| Egasi | „Barqi Tojik“ OAXK |
| Maqomi | Amalda |
| Qurilishi boshlangan yil | 1956 |
| Agregatlar ishga tushgan yillar | 1962—1963 |
| Asosiy tavsifi | |
| Yillik elektr energiyasi ishlab chiqarishi | 1 150 |
| Elektrostansiya turi | toʻgʻonli |
| Qisman kuchlanish | 23,3 |
| Elektr quvvati, MVt | 240 |
| Uskunalar tavsifi | |
| Turbinalar soni va rusumi | aylanma-qanotli trubina |
| Generatorlar quvvati , megavatt | 3×35 va 3×45 |
| Asosiy inshoot | |
| Toʻgʻon turi | tuproqli |
| Toʻgʻon balandligi, m | 32 |
| Toʻgʻon uzunligi, m | 1219 |
| Shlyuz | mavjud emas |
| Taqsimlovchi qurilma | 220 kV, 110 kV, 35 kV |
| Xarita | |
.png)
Koordinatalari: 37°52′59.9″N 68°56′12.8″E / 37.883306°N 68.936889°E G O
Sarband GES (tojikcha: Нерӯгоҳи барқи обии Сарбанд, НБО Сарбанд, ruscha: Головная ГЭС, ГЭС Сарбанд, Сарбандская ГЭС) – Tojikistonning Xatlon viloyati Levakant shahrida, Vaxsh daryosida joylashgan gidroelektr stansiya. Vaxsh GESlar kaskadi tarkibiga kiradi va kaskadning oltinchi pogʻonasi hisoblanadi. Sarband GES „Barqi Tojik“ OAXK davlat energetika kompaniyasiga tegishli[1].
Umumiy maʼlumot[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sarband GES toʻgʻonli gidroelektr stansiya hisoblanib, daryo oqimida GES binosi joylashgan. Oʻrnatilgan elektr quvvati – 240 MVt, oʻrtacha yillik elektr energiyasi ishlab chiqarishi – 1150 mln kVt*soat. GES inshootlari tarkibi quyidagicha[2][1]:
- loy pardali tuproqdan hosil qilingan toʻgʻon. Uzunligi 1219 m, maksimal balandligi 32m;
- suv chiqargichli toʻgʻon, uzunligi 22 m, kengligi 16m, tekis darvoza bilan jihozlangan, oʻtkazish quvvati 1550 m³/s;
- GES binosi oqim tipida, umumiy quvvati 2658 m³/s boʻlgan oltita quyi suv oʻtkazgichlar bilan birlashtirilgan;
- uzunligi 3,5 km boʻlgan birlashtiruvchi kanal, Vaxsh sugʻorish kanaliga 350 m³/s gacha suv olishni taʼminlaydi. Kanal uchun suv manbai stansiyaning chap qirgʻogʻidagi ikkita gidroagregat boʻlib, ular kanalga suv berish uchun toʻxtatilgan taqdirda, sigʻimi 120 m³ / s boʻlgan sifonli suv oqimi hosil boʻladi.
Qirgʻoq tipidagi GES binosida 6 ta vertikal gidroagregat oʻrnatilgan, ulardan uchtasining quvvati 45 MVtdan, qolgan uchtasiniki 35 MVtdan. Dastlab PL-642-VB-550 tipidagi gidroturbinalar va VGS-850/135-56 tipidagi gidrogeneratorlar oʻrnatilgan edi, 2012—2020-yillarda uchta gidroagregat yangilariga almashtirildi, 2022-yil oxirida barcha gidroagregatlar almashtirilishi rejalashtirilgan edi. Generatorlardan 10,5 kV kuchlanishdagi elektr energiyasi quvvat transformatorlari va avtotransformatorlarga (modernizatsiyagacha TTs-125000/110 tipidagi ikkita transformator va ODTGA-80000/220 tipidagi ikkita birfazali avtotransformatorlar oʻrnatilgan edi), ulardan esa 220 kV, 110 kV va 35 kV kuchlanishli ochiq kommutator orqali energiya tizimiga uzatiladi[1][2].
GESning saqlovchi inshooti maydoni 7,5 km², umumiy sigʻimi 95 mln m³ va foydali hajmi 18 mln m³ boʻlgan Sarband suv omborini hosil qiladi, bu kunlik oqimni tartibga solish imkonini beradi. Suv omborining normal saqlanish darajasi 485 metrni tashkil qiladi[3].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sarband GES „Gidroproyekt“ institutining Oʻrta Osiyo filiali tomonidan gidroenergetika majmuasining bir qismi sifatida loyihalashtirilgan boʻlib, majmua tarkibiga Vaxsh sugʻorish kanalida joylashgan Sharshara va Markaziy GESlar ham kiradi. Stansiya qurilishi 1956-yilda qurilgan, Sarband GES bilan bir vaqtda Kalininobod shahri (hozirgi Levakant) qurilgan[4]. Birinchi gidroagregat 1962-yilda vaqtincha, qolgan beshtasi 1963-yilda ishga tushirilgan, stansiya qurilishi 1966-yilda yakunlangan. Dastlab, Sarband GESning quvvati 210 MVt (har biri 35 MVt boʻlgan 6 ta gidroagregat) edi[5][6][2].
Stansiya uskunalari eskirgan va yuqori eskirish darajasiga yetgan, shuning uchun u modernizatsiya qilindi. 2012-yilda Islom Taraqqiyot Banki tomonidan moliyalashtirilgan 4-gidroagregatni almashtirish ishlari yakunlandi[1]. 2014-yilda Osiyo taraqqiyot banki Sarband GESning qolgan gidroagregatlarini almashtirish uchun grant ajratdi. 2018-yilda 5-gidroagregatni, 2019-yilda 6-gidroagregatni, 2020-yilda 2-gidroagregatni, 2022-yilda 3-gidroagregatni almashtirish ishlari yakunlandi. Modernizatsiya ishlari tugallangach, stansiya quvvati 270 MVtgacha oshiriladi. Transformatorlar va kommutator uskunalari ham almashtirildi[7][8][9][10][11][12].
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Каскад ГЭС на реке Вахш. М.: Внешторгиздат.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „Головная ГЭС“. ОАХК «Барки Точик». 2020-yil 22-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 24-avgust.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Каскад ГЭС на реке Вахш.
- ↑ „Перечень основных гидроэнергетических сооружений Республики Таджикистан“. Cawater-info. 2018-yil 24-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 24-avgust.
- ↑ Патрунов Ф. Г.. По Таджикистану: Путеводитель. М.: Профиздат, 1987 — 185 bet.
- ↑ „Рахмон дал старт модернизации Сарбандской ГЭС“. Sputnik (2016-yil 18-noyabr). 2020-yil 27-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 27-fevral.
- ↑ „История“. ОАХК «Барки Точик» (2019-yil 28-oktyabr). 2020-yil 27-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 27-fevral.
- ↑ „Стало известно, как проходит реконструкция Сарбандской ГЭС“. Sputnik (2018-yil 18-dekabr). 2020-yil 27-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 27-fevral.
- ↑ „Стало известно, когда завершится модернизация Сарбандской ГЭС“. Sputnik (2018-yil 9-avgust). 2020-yil 27-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 27-fevral.
- ↑ „В Таджикистане запущен модернизированный агрегат Сарбандской ГЭС“. Sputnik (2018-yil 9-noyabr). 2020-yil 27-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 27-fevral.
- ↑ „Второй агрегат Сарбандской ГЭС сдали раньше намеченного срока“. Sputnik (2019-yil 16-sentyabr). 2019-yil 5-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 27-fevral.
- ↑ „Президент сдал в эксплуатацию два модернизированных агрегата Сарбандской ГЭС“. Диалог (2020-yil 22-sentyabr). 2023-yil 12-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 12-aprel.
- ↑ „Ввод в действие 3-го агрегата Сарбандской ГЭС“. Народная газета (2022-yil 31-mart). 2023-yil 12-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 12-aprel.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- „Головная ГЭС на официальном сайте ОАХК «Барки Точик»“. ОАХК «Барки Точик». 2020-yil 22-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 24-avgust.
- „Головная ГЭС на официальном сайте АО «Гидропроект»“. АО «Гидропрокт». 2020-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 24-avgust.